رفتن به محتوای اصلی
عضو هیأت علمی مدرسه عالی امام خمینی(ره)، قم

سیره تبلیغی پیامبر اعظم (ص) در توحید و معاد - 2

تاریخ انتشار:
رسول خدا (ص) در استدلالها، موعظه ها، احتجاجها، جدالها و برخوردها، در جنگ وصلح، گفتارهای فردی و اجتماعی، خطبه ها و همه شئون تبلیغی خود، مردم را به معاد توجه می داد: انکار معاد نشانه گمراهی عمیق و فاصله گرفتن از حق است
پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم

سیره تبلیغی پیامبر اعظم (ص) در دعوت به معاد
مبدأ منهای معاد معنا ندارد و توحید کامل در پرتو آن است که انسان موحد بینش مرجعی و معادی نیز داشته باشد. اعتقاد به معاد همان اعتقاد به مبدأ است. معادشناسی و مبدأشناسی هرگز تفکیک پذیر نیست. هر کس خدا را آغازگر دانست (هو الاول)، باید بازگشت و نهایت را نیز به سوی او بداند (هو الآخر). قرآن کریم طی دهها آیه بر این ارتباط و هماهنگی تأکید دارد و خطاب به رسول خدا (ص) می فرماید: «قل اغیر الله ابغی ربّاً وهو ربّ کل شیء و لا تکسب کل نفس الا علیها ولا تزر وازرة وزر اخری ثم الی ربکم مرجعکم».[48]
بخش نخست آیه ناظر به مبدأ و بخش دوم ناظر به معاد است. در جای دیگر می فرماید: «قل انی امرت ان أکون اوّل من اسلم ولا تکونّن من المشرکین. قل انی اخاف ان عصیت ربی عذاب یوم عظیم».[49]
این آیه تلفیقی از اعتقاد به آغاز و پایان است؛ من مأمورم به او ایمان بیاورم و شرک نورزم. نتیجه این بینش، ترس از عذاب قیامت و توجه به قیامت است.
رسول خدا (ص) در استدلالها، موعظه ها، احتجاجها، جدالها و برخوردها، در جنگ وصلح، گفتارهای فردی و اجتماعی، خطبه ها و همه شئون تبلیغی خود، مردم را به معاد توجه می داد:
انکار معاد نشانه گمراهی عمیق و فاصله گرفتن از حق است: «الا ان الذین یمارون فی الساعة لفی ضلال بعید».[50]
بی ­اعتقادی به معاد عامل حبط و نابودی همه کارهای نیک و با ارزش است: «الذین کذّبوا بایاتنا ولقاء الاخره حبطت اعمالهم».[51]
ایمان به معاد ضامن اجرای تمام قوانین الهی، زمینه­ساز تهذیب نفوس، احقاق حقوق، عمل به تکالیف، مقاومت در برابر شداید و بالاخره مفهوم بخشیدن به زندگی و خروج ازپوچی است. رسول خدا (ص) بر اساس فرمان الهی از روشهای متعددی برای ایجاد این عقیده در مردم استفاده می نمود. عمده ترین این شیوه ها عبارت اند از:
1. تأکید بر اهمیت معاد و انکارناپذیری آن: «زعم الذین کفروا ان لن یبعثو قل بلی و ربی لتبعثنّ ثم لتنبئونّ بما عملتم و ذلک علی الله یسیر؛[52] کافران پنداشتند که هرگز برانگیخته نخواهند شد. پیامبر، بگو آری، به پروردگارم سوگند که همه شما مبعوث خواهید شد، سپس آنچه را عمل می کردید به شما خبر می دهند و این برای خدا آسان است.»
2. اثبات امکان معاد: «قل سیروا فی الارض فانظروا کیف بدأ الخلق ثمّ الله ینشیء النشأة الاخرة ان الله علی کل شیء قدیر؛[53] بگو در زمین سیر کنید و بنگرید خداوند چگونه آفرینش را آغاز کرده است. سپس خداوند همین گونه جهان آخرت را ایجاد می کند او بر هر چیز قادر و تواناست.»
3. ادله وقوع معاد: «قل لمن ما فی السماوات والارض قل لله کتب علی نفسه الرحمه لیجمعنکم الی یوم القیامه لا ریب فیه؛[54] بگو آنچه در آسمانها و زمین است از آن کیست؛ بگو برای خداست،رحمت را بر خود فرض کرده است و همه شما را در روز قیامت که شکی درآن نیست جمع خواهد کرد.»
4. بیان آثار تربیتی باورمندی به معاد: «فمن کان یرجوا لقاء ربّه فلیعمل عملا صالحا و لایشرک بعباده ربّه احداً؛[55] پس هر کس امید لقای پروردگارش را دارد باید عمل صالح انجام دهد و کسی را در عبادت پروردگارش شریک نکند.»
5. بیان نشانه­های رستاخیز و آغاز قیامت. نفخ صور، تجسم اعمال، صراط، ویژگیهای بهشت و بهشتیان، دوزخ و دوزخیان و ... .[56]
نتیجه
سیره تبلیغی پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم در دو بخش توحید و معاد در این نوشتار مورد بررسی قرارگرفت. رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) دارای عالی ترین درجه توحید و معادشناسی بود و هیچ کس در خوف وخشیت الهی به پای آن حضرت نرسید. او که مصداق انسان کامل و مثل اعلای یک موحد تام بود، همواره در دعوت نورانی خود مردم را به مبدأ و معاد متوجه می فرمود و هرگز در این اصول مداهنه و سستی به خرج نداد. امیرالمؤمنین(ع) رسالت آخرین پیام آور وحی را چنین تبیین می کند:
فبعث الله محمد(صلی الله علیه وآله وسلم) بالحق لیخرج عباده من عبادة الاوثان الی عبادته ومن طاعة الشیطان الی طاعته بقرآن قد بیّنه واحکمه[57]
پس خداوند محمد(صلی الله علیه وآله وسلم) را به حق برانگیخت تا بندگانش را از پرستش بتان برون آرد و به عبادت او درآورد و از پیروی شیطان برهاند و به اطاعت خدا کشاند، به واسطه قرآنی که قوانین و راهنمایی­هایش را روشن و استوار فرمود.
آن حضرت در مورد حقوق شخصی خود اهل گذشت و عفو بود، اما هرگز اجازه نقض حریم الهی و مرزهای خدا را نمی داد. عایشه در وصف این شأن پیامبر گفته است:
هرگز ندیدم که رسول خدا (ص) مادام که چیزی از حرمتهای الهی هتک نشده بود، به خاطر ستمی که به شخص او روا شده بود در صدد احقاق حق برآید. اما هرگاه به چیزی از حرمتهای الهی تعدی می شد، در مورد آن خشمگین ترین افراد بود.[58]

 

منبع: طلوع - زمستان 1385، شماره 20 - سیره تبلیغی پیامبر اعظم (ص)*در توحید و معاد
---------------------
پی نوشت:

48. انعام: 164.
49. انعام: 14ـ 15.
50. شوری: 18.
51. اعراف: 147.
52. تغابن: 7.
53. عنکبوت: 20.
54. انعام: 12.
55. کهف: 11.
56. ر.ک: پیام قرآن، ج6؛ تفسیر موضوعی آیت الله جوادی آملی.
57. نهج البلاغه، خطبه 147.
58. الشمائل النبویة، ترمذی، ص 176.

افزودن دیدگاه جدید

  • تگ‌های HTML مجاز نیستند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • آدرس های صفحه وب و آدرس های ایمیل به طور خودکار به پیوند تبدیل می شوند.