پشت میزنشین تربیت کردن با تربیت اسلامی سازگار نیست / مشکل بیکاری با وجود تنبلی حل نمی شود

به گزارش خبرنگار بلاغ به نقل از خبرگزاری رسا، حضرت آیت الله جوادی آملی امروز در جلسه درس اخلاق که در بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء برگزار شد، با تسلیت ایام شهادت حضرت صدیقه کبری سلام الله علیها به ادامه شرح جملات قصار حضرت امیر علیه السلام در نهج البلاغه پرداختند.

استاد برجسته درس خارج حوزه علمیه قم اظهار داشت: در نخستین جمله از جملات قصار آمده است که حضرت فرمود «كُنْ فِي الْفِتْنَةِ كَابْنِ اللَّبُونِ لاَ ظَهْرٌ فَيُرْكَبَ، وَلاَ ضَرْعٌ فَيُحْلَبَ»؛ یعنی شتر دو ساله نه شیری دارد که فتنه را شیر بدهد و او را بپروراند و نه پشتی دارد که به فتنه گران سواری بدهد و خدمت کند. در حقیقت حضرت در این کلام وظیفه ما را در هنگام فتنه به روشنی بیان کرده است.

وی ادامه داد: در مقابل، حضرت دستوراتی نیز داده اند که روشن بشود در مقابل کارهایی که نباید انجام شود چه کارهایی باید صورت بگیرد؛ به حسنین(ع) فرمود حامی مظلوم باشید و با ظالم مبارزه کنید. اساسا نماز ما دستور مبارزه با ظالم را می دهد، در نماز در «فاتحة الکتاب» می‌گوییم: «إِیاكَ نَعْبُدُ وَ إِیاكَ نَسْتَعِینُ ٭ اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیمَ ٭ صِرَاطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیهِمْ»؛ این یک اصل است که هر روز از خداوند می خواهیم خدایا! راه کسانی که به آنها نعمت دادی و مورد إنعام هستند، آن راه را به ما نیز بده؛ اما خدا به کدام افراد نعمت داد؟ «منعَمُ علیه» را در سوره مبارکه «نساء» مشخص کرد و فرمود: «فَأُولئِكَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَیهِم مِنَ النَّبِیینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَدَاءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِكَ رَفِیقاً»، یعنی ما در نماز راه انبیای الهی را از خدا می‌خواهیم! اما راه اینها چیست؟ موسای کلیم می‌گوید: «رَبِّ بِمَا أَنْعَمْتَ عَلَی فَلَنْ أَكُونَ ظَهِیراً لِّلْمُجْرِمِینَ»، خدایا! تو به من نعمت دادی، به پاس احترام نعمت تو، من مظلوم را حمایت می کنم و با ظالم می جنگم! این سه طایفه از آیات را که شما بررسی می‌کنید؛ آن وقت در نماز وقتی می‌گویید: «صِرَاطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیهِمْ»، متوجه می شوید اصلاً نعمت برای این است که انسان با ظالم مبارزه کند.

حضرت آیت الله جوادی آملی با اشاره به حدیثی از رسول گرامی اسلام ابراز داشت: پیامبر(ص) فرمود جامعه اسلامی جامعه الگو و برتر است، این جمله خبریه به داعیه انشاء بیان شده است؛ یعنی ای مسلمانان بکوشید که چنین باشد  و راه آن را نیز خدای سبحان به ما نشان داد.

وی افزود: فرمود ما انسان را کریم خلق کردیم؛ «و لقد کرمنا بنی ادم» یعنی ساختار خلقت بشر کریمانه است، راه هایی که در قرآن و نهج البلاغه آمده چند هدف دارد؛ یک، اینکه خلقت را بشناسیم، بعد بدانیم راه حفظ این خلقت چیست، سپس بفهمیم راه رشد این خلقت کریمانه و با عزت چیست؟ اگر این راه ها را رعایت کنیم آنگاه «زادَتهُم إيمانًا»، در مرحله بعد می شود «لَّهُمْ دَرَجَاتٌ عِندَ رَبِّهِمْ» و در مرحله بعد «درجه» با «صاحب درجه» یکی می شود و می شود «هُمْ دَرَجَاتٌ عِنْدَ اللَّهِ»، آنگاه به جایی می رسیم که جامعه اسلامی جامعه الگو و برتر خواهد بود.

مفسر برجسته قرآن کریم در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به جمله سوم از مجموعه جملات قصار حضرت امیر علیه السلام در نهج البلاغه اظهار داشت: یکی از این راه ها این جمله است که در یکی از نامه های حضرت به مالک اشتر آمده و در نهج البلاغه به عنوان سومین جمله قصار نقل شده است که «وَالْبُخْلُ عَارٌ، وَالْجُبْنُ مَنْقَصَةٌ، وَالفَقْرُ يُخْرِسُ الْفَطِنَ عَنْ حُجَّتِهِ، وَالْمُقِل ُ غَرِيبٌ فِي بَلْدَتِهِ»؛ «بخل‏» ننگ است و«ترس‏» نقصان، و«فقر» شخص زيرك‏ را در بيان دليلش گنگ مى ‏سازد و شخصى كه فقير است در شهرش نيز غريب ‏است.

وی تصریح کرد: حضرت فرمود انسان بخیل تحت هدایت و رهبری شیطان است چرا که «الشَّيْطانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْرَ» در حالی که ذات اقدس اله فرمود آنچه در راه خدا انفاق می کنید خدا جانشین آن را فراهم می کند و  امام جواد علیه السلام در تفسیر این آیه می فرماید این جانشینی بلافاصله و همزمان است مانند سطل آبی که از رودخانه برمی داریم و بلافاصله جای آن پر می شود.

حضرت آیت الله جوادی آملی خاطرنشان کرد: اینکه حضرت می فرماید «وَالفَقْرُ يُخْرِسُ الْفَطِنَ عَنْ حُجَّتِهِ» می فهماند کسی که فقر اقتصادی دارد و جیبش خالی است قدرت مذاکره و چانه زنی در عرصه بین المللی را ندارد، فقر علمی هم همینطور است، کسی که فقر علمی داشته باشد در مجامع علمی قدرت اثبات سخن خود را نخواهد داشت، لذا فرمود «مال» عامل قوام شماست، لازم است این عامل قوام را به خوبی حفظ کنید.

وی آیه شش سوره مبارکه هود که می فرماید «وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلَّا عَلَى اللَّهِ رِزْقُهَا» را مورد اشاره قرار داد و بیان داشت: پیام آیه شش سوره مبارکه هود این است که همه مخلوقات حتی مار و عقرب عائله خدا هستند و روزی آنها به دست خداست، اما باید تلاش و کوشش کنیم و از تنبلی و بیکاری فاصله بگیریم تا بتوانیم روزی خود را از زمین بدست بیاوریم. پشت میزنشین تربیت کردن با تربیت اسلامی سازگار نیست و مشکل بیکاری را حل نخواهد کرد.

استاد برجسته حوزه علمیه در توضیح جمله قصار چهارم نهج البلاغه اظهار داشت: حضرت می فرماید «الْعَجْزُ آفَةٌ، وَالصَّبْرُ شَجَاعَ وَالْوَرَعُ جُنَّةٌ وَنِعْمَ الْقَرِينُ الرِّضَى»، «ناتوانى‏»آفت است و«شكيبائى‏» شجاعت و«زهد» ثروت ‏و«تقوى‏» سپر و بهترين همنشين، «رضايت‏» و خشنودى است؛ زهد یعنی بی رغبتی و به بی بهرگی! نداشتن زهد نیست نخواستن زهد است، داوود و سلیمان با وجود دارا بودن آن همه نعمت و قدرت، ساده زندگی می کردند، این معنای زهد است.

وی ادامه داد: پرهیز از گناه یعنی بی راهه نرفتن و حضرت از این پرهیز از گناه و تقوا به «سپر» تعبیر می کند و در این خصوص به کمیل فرمود تو فقط یک برادر داری و آن دین توست! این برادرت را حفظ کن؛ اینگونه که دین را وسط بگذار و دورش حائط بکش! آدم محتاط آدمی است که دور دینش دیوار و حائط کشیده است تا هیچ بیگانه ای به حریم او وارد نشود و او را وسیله اغراض خود قرار ندهد چرا که اگر دین انسان آسیب ببیند انسان سپر خود را در مقابل شیطان از دست داده است.

حضرت آیت الله جوادی آملی در توضیح جمله قصار پنجم نهج البلاغه بیان داشت: حضرت می فرماید «الْعِلْمُ وِرَاثَه كَرِيمَةٌ، وَالاََْدَبُ حُلَلٌ مُجَدَّدَةٌ، وَالْفِكْرُ مِرْآةٌ صَافِيَةٌ»، «علم‏» ميراث گرانبهائى است و«ادب‏» لباس فاخر و زينتى است ‏و«فكر»آئينه‏اى است صاف.

وی اظهار داشت: ما دو جور علم داریم؛ یک علم الدراسه و یک علم الوراثه، همچنین یک ارث مادی داریم و یک ارث معنوی که «العُلَماءُ وَرَثَةُ الأنبياءِ»، در ارث معنوی بر خلاف ارث مادی تا وارث نمیرد چیزی به او نمی دهند! «موتوا قبل أن تموتوا»، تا بدخواهی و کینه و منیّت در وجود ما نمیرد چیزی از علم الوراثه نصیب ما نخواهد شد.

مفسر برجسته قرآن کریم تاکید کرد: «اعدی عدوک النفسک»؛ این هوای نفس که بدترین دشمن ماست اول از ما دین را می گیرد و بعد از اینکه دین ما را گرفت آبروی ما را می ریزد و تا ما را مسلوب الحیثیه نکند دست بردار نخواهد بود که راه نجات از آن را حضرت در این کلمات به ما نشان داد، این دستورات اخلاقی برای این است که ما وارث شایسته ای برای پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) بشویم؛ چرا که حضرت ما را دعوت کرد و فرمود « أَنَا وَ عَلِيٌّ أَبَوَا هَذِهِ الْأُمَّة» ما حاضریم شما را به فرزندی قبول کنیم، لذا ما نیز باید لیاقت وارث بودن آن حضرات را پیدا کنیم تا بشویم «العُلَماءُ وَرَثَةُ الأنبياءِ».

وی افزود: اینکه حضرت می فرماید «وَالاََْدَبُ حُلَلٌ مُجَدَّدَةٌ» یعنی این ادب زینت است، اگر می خواهیم در سه بخش ملی، منطقه ای و بین المللی، با همه انسانها اعم از موحد و غیر موحد، ارتباط داشته باشیم باید ادب را رعایت کنیم تا آنها به ارتباط رغبت پیدا کنند، این است که می گوییم نهج البلاغه کتاب حقوق بشر است، با توسل به قرآن و نهج البلاغه است که انسان به رشد فکری و عقلی می رسد و آنگاه طبق بیان حضرت «وَالْفِكْرُ مِرْآةٌ صَافِيَةٌ».