فلسفه ایراد خطبه فدکیه

پیش از تحلیل محتوایی خطبه فدکیه بایست به این پرسش پاسخ داده شود که راز ایراد خطبه فدکیه چیست؟ و چه عاملی موجب شد که حضرت فاطمه تصمیم بر ایراد خطبه در جمع مهاجر و انصار بگیرد؟ با دقت درمتن خطبه فدکیه می توان گفت: این چند علت دخالت مستقیم در تصمیم حضرت فاطمه (س) داشته است.

1) حضرت فاطمه (س) وقتی با ابوبکر برای رفع تصرف غاصبانه از فدک به مذاکره نشست ابوبکر علت تصرف فدک را حدیث «نحن معاشر الانبیا لانورث ما ترکناه صدقه» از رسول الله(ص) دانست، حضرت شگفت زده شد که چند روزی از رحلت پیامبر نگذشته است و هنوز کفنش خشک نشده ولی کسی که در مقام خلیفه قرار گرفته است در توجیه رفتار  اشتباهش حدیثی را که مخالف نص صریح و عموم آیات ارث است جعل می کند و به پیامبر نسبت می‌دهد. همین حضرت را به این نتیجه رساند که اگر شخصا ورود نکند و قاطعانه در برابر آن نایستد قطعا جعل حدیث رویه خواهد شد و در آینده هرکسی جرئت پیدا می‌کند برای رفتار ناشایست خود حدیثی را جعل کند از همین‌ رو تصمیم گرفت به مسجد النبی آمده با ایراد خطبه دست خلیفه را رو کند و بی پایه بودن حدیث را ثابت کند.

2) مذاکرات بین حضرت و ابوبکر مذاکرات بین الاثنینی بوده است عموم مردم در جریان مستقیم استدلال طرفین نبوده‌اند وقتی مذاکرات به بن بست رسید و رفع تصرف از فدک نشد حضرت به این نتیجه رسید اگر این مذاکرات علنی نشود همین کسانی که به این آسانی جعل حدیث می‌کنند به مردم خواهند گفت: فاطمه دلایل محکمه پسند و حقوقی نداشت. به همین دلیل از فدک رفع توقیف نشده است. حضرت برای اینکه همه بدانند استقلال حقوقی و قرآنی وی و استدلال بی پایه خلیفه چه بوده است مذاکرات بین الاثنینی را به جمع مردم کشاند و استدلال حقوقی و قرآنی خود در قالب خطبه در قضاوت افکار عمومی قرار داد تا راه هر توجیه غلط را به روی سران سقیفه ببندد.

3) برای اینکه سران سقیفه پی گیری های حضرت نسبت به فدک را به یک مساله شخصی و نزاع بر سر یک قطعه از زمین تبدیل نکنند شخصا به مسجدالنبی حضور پیدا کرد و با ایراد خطبه افکار عمومی را توجیه کرد که غصب فدک بهانه است برای غصب خلافت و دعوا بر روی زمین نیست بلکه نزاع بر درآمد هفتاد هزار دینار از زمینی است که می تواند پشتوانه مالی حکومت باشد.

4) هر چند حضرت فاطمه (س) سران سقیفه رامتهمان اصلی غصب خلافت و فدک می‌دانست ولی زمینه سازان غصب خلافت را انصار می‌دانست که همایش سقیفه را سامان داده بودند به مسجدالنبی آمده بودند با ایراد خطبه ضمن به محاکمه کشانده خلیفه به نقد و ملامت انصار بپردازد که زمینه ساز چنین ظلمی بودند از همین رو بخش مهمی در نقد و ملامت انصار اختصاص دارد.

5) وقتی مذاکره به بُن بَست رسید و حضرت فاطمه (س) مطمئن شد خلافت و فدک بر نمی گردد تصمیم گرفت با ایراد خطبه جریان سازی کند و پایه فکر ولایی را ایجاد کند و مطمئن بود در آینده کسانی خواهند آمد این اندیشه ولایی را گرفته و این راه را با هزینه جانشان ادامه خواهند داد از همین رو خطبه ای در بیست دو فراز که فراتر از زمان و مکان و بالاتر از درک مخاطبین بود ایراد کردند.
برای آگاهی بیشتر از مطالب کلیک کنید.