درس‌هایی از ازدواج امام علی(ع) و حضرت زهرا(س)

پایگاه اطلاع رسانی بلاغ| درس‌هایی از ازدواج امام علی(ع) و حضرت زهرا(س)
 

عروسی حضرت زهرا(سلام الله علیها) و حضرت علی (علیه السلام) واقعه‌ای بسیار بزرگ و تاثیرگذار و صد البته درس‌آموز است. این وصلت الهی نمونه‌ای کامل برای انتخاب همسر، انجام مراسم عروسی و تشکیل یک خانواده آسمانی محسوب می‌شود. در این مطلب از لابه‌لای احادیث و نقل‌های تاریخی برخی از درس‌های این واقعه بزرگ را ذکر کرده تا از آن سرمشق زندگی بگیریم.

انتخاب همسر و خواستگاری
اولین مرحله برای تشکیل یک خانواده انتخاب صحیح است. انتخاب درست برای پسر یعنی شناسایی مورد مناسب برای خواستگاری رفتن و برای دختر یعنی پاسخ مثبت به یک خواستگار مطلوب. حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) خواستگاران زیادی داشتند. خواستگارانی بسیار پول‌دار و با موقعیت‌های اجتماعی بالا. خواستگارانی که حاضر بودند بهترین خانه‌ها و بیشترین امکانات را در اختیار همسر خود قرار دهند. ابوبکر، عمر و عبدالرحمن‌بن‌عوف از خواستگاران حضرت فاطمه (علیهاالسلام) بودند، اما پیامبراکرم (صل‌الله‌علیه‌وآله) به هیچکدام جواب مثبت ندادند و می‎‌فرمودند که ازدواج دخترم دست خداست و منتظر ابلاغ خواست و قضای او هستم.[۱]

در طرف دیگر امام علی (علیه‌السلام) به دنبال همسر مناسبی بود، به هرکسی راضی نمی‌شد و البته از لحاظ مالی نیز ضعیف بود. مهاجران پیشنهاد دادند که به خواستگاری حضرت زهرا (علیهاالسلام) برود حضرت به علت وضع نابسامان مالی پیشنهاد را نپذیرفت. مهاجران به او گفتند: که پیامبر(صل‌الله‌علیه‌وآله) از تو چیزی نمی‌خواهد. سرانجام علی نزد رسول خدا (سلام‌الله‌علیهما) رفت ولی از روی شرم، نتوانست درخواست خود را بگوید. تا آنکه در مرتبه سوم بالاخره خواسته‌اش را مطرح کرد و حضرت زهرا(سلام الله علیها) را از پدرش خواستگاری کرد. در مقابل پیامبراز او پرسید: آیا چیزی داری؟ علی عرض کرد: ای رسول خدا چیزی جز زره‌ام ندارم. پیامبر، فاطمه(سلام الله علیها) را به دوازده و نیم اوقیۀ طلا مهریه به ازدواج او درآورد و زره‌اش را به وی باز گردانید.[۲] پس از رضایت پیامبر به همسری حضرت زهرا و حضرت علی (علیهم‌السلام) برخی از مهاجران ناراحت شدند و گلایه کردند. پیامبر در جواب آنها فرمود: من فاطمه را به علی ندادم؛ خدا او را به علی داد.[۳]
پس از خواستگاری حضرت رسول اکرم (صل‌الله‌علیه‌وآله) خطبه عقد را سریع اجرا کردند و ده ماه زمان عقد تا عروسی امام علی و حضرت زهرا (علیهماالسلام) طول کشید. ممکن است عجله پیامبر در اجرای صیغه عقد، برای این بوده است که جواب روشنی به خواستگارها داده باشد و عجله نکردن در بر پایی مراسم عروسی برای این بوده است که فاطمه (سلام‌الله‌علیها) به رشد و نموّ بیشتری از لحاظ جسمی و زنانه برسد.[۴]

درس‌ها:
۱- ملاک صحیح برای انتخاب همسر از ضرورت‌های تشکیل یک خانواده سالم است.
۲- آسان گرفتن شرایط ازدواج و پذیرفتن خواستگار مناسب از اخلاق نبوی است.
۳- ساده گرفتن مهریه و تشریفات عروسی و همکاری خانواده‌های عروس و داماد برای برپایی جشن و یک پیوند مبارک در عروسی حضرت زهرا  و حضرت علی (علیهماالسلام) مشهود است.
۴- توکل به خداوند  در تمام مراحل ازدواج زیبا و پسندیده است.
۵- ملاک قرار ندادن حرف مردم و واکنش‌های آنها برای پذیرش و جواب به خواستگار یک مسئله مهم است.
۶- سرعت در متأهل کردن دختران حتی قبل از کامل شدن جسمی نیز فواید بسیاری دارد و در اسلام جایز دانسته شده است.

مهریه و جهزیه
همانطور که اشاره شد پیامبر در مهریه آسان گرفتند. در حدیث امام رضا (علیه‌السلام) میزان مهریه حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) چیزی به ارزش ۵۰۰ درهم (سکه نقره) ذکر شده است.[۵] امام علی(علیه السلام) نیز مهریه را با فروش یک کالا تهیه کرد و در اختیار پیامبر گذاشت. پیامبر نیز از آن مبلغ مقداری را به بلال دادند و فرمودند: با این برای دخترم عطر بخر. و الباقی را در اختیار ابوبکر گذاشتند و فرمودند: با این پول آنچه دخترم برای زندگی به آن نیازمند است را تهیه کن. عمار و برخی از صحابه نیز به همراه ابوبکر برای تهیه جهزیه رفتند. لیست جهزیه حضرت زهرا (سلام الله علیها) به این شرح بود: پیراهنی به بهای ۷ درهم، چارقدی به بهای ۴ درهم، قطیفه مشکی بافت ‏خیبر، تخت‏خوابی بافته از برگ خرما، دو گستردنی (تشک) که رویه‌های آن کتان ستبر بود و یکی را از لیف خرما و دیگری را از پشم گوسفند پر کرده بودند، چهار بالش از چرم طائف که از اِذخِرِ (گیاهی خوشبو) پر شده بود، پرده‌‏ای از پشم، یک تخته بوریای بافت هَجَر (نزدیک مدینه)،  آسیای دستی، لگنی از مس، مشکی از چرم، قدح چوبی، کاسه‏‌ای گود برای دوشیدن شیر، مشک آب، آفتابه‌ای زفت اندود، سبوی سبز رنگ و چند کوزه گلی.[۶] همانطور که مشاهده می‌شود هیچ وسیله اضافی یا کم کاربرد و یا تجملاتی در جهیزیه حضرت زهرا (علیهاسلام‌الله) وجود ندارد.

درس‌ها:
۱- قبول کردن مهریه‌ای که قابل پرداخت و در توان داماد بود از سوی حضرت رسول و پرداخت مهریه قبل از عروسی از سوی امیرالمومنین.
۲- استفاده از مهریه برای تأمین جهیزیه نه تنها ننگ نیست بلکه سنتی نبوی است که ازدواج را آسان می‌کند و از تأخیر ازدواج دختران جلوگیری می‌کند.
۳- جهیزیه یعنی وسایل ضروری برای تشکیل زندگی. وسایل تجملاتی و کم کاربرد در جهیزیه جایی ندارد.

جشن عروسی
تقسیم شادی‌ها با دیگران یک سنت نیک و روش خوبان است. عروسی نیز یکی از قسمت‌های زیبا و شادی‌آفرین زندگی است. پیامبر اکرم (صل‌الله‌علیه‌وآله) شب عروسی حضرت زهرا(سلام الله علیها) و حضرت علی (علیه‌السلام) بلال را خواست و به وی فرمود: حال که ازدواج دخترم، با پسرعمویم است، دوست دارم و از سنت‌های امت من این است که در ازدواج ولِیمه (خوراک) بدهند. پس برو و یک گوسفند و پنج مُدّ جو تهیه کن تا مهاجران و انصار را دعوت کنم. بعد از آماده شدن غذا مردان دسته دسته به مسجد می‌آمدند، غذا می‌خوردند و می‌رفتند. وقتی همه مردان غذا خوردند، مقداری غذا باقی ماند، پیامبر آن غذا را متبرک کرده و برای زنان فرستادند.[۷]
پس از ولیمه رسول خدا به همراه علی به خانه آمده و فاطمه (علیهم‌السلام) را صدا زدند. وقتی حضرت زهرا(سلام الله علیها) آمدند، پیامبر به دخترشان فرمودند: نزدیک بیا. حضرت فاطمه(سلام الله علیها) نزدیک شدند و پیامبر دست او را در دستان امام علی(علیه السلام) گذاشتند و به دختر خویش فرمودند: به خدا قسم که من در حق تو کوتاهی نکرده‌ام و قدر تو را گرامی داشته و تو را به تزویج بهترین فردِ خاندانم در آورده‌ام و به خدا سوگند که تو را به تزویج کسی در آورده‌ام که سید و آقای دنیا و آخرت و از صالحان است ... به سوی خانه خودتان بروید. خداوند این ازدواج را بر شما مبارک گرداند و کارهایتان را اصلاح کند.[۸]

درس‌ها:
۱- غذا دادن و اعلان عمومی عروسی از سنت‌های نبوی است.
۲- اعلان و جشن عروسی باید ساده باشد، زیر بار قرض رفتن برای تهیه چند نوع غذا و جشن‌های مجلل جایی در اسلام ندارد.
۳- تعریف از داماد برای عروس سبب ایجاد علاقه و عشق بین عروس و داماد و استحکام پیوند زناشویی است.
۴- یکی از حقوق دختر بر پدرش، انتخاب همسری شایسته برای او و کوتاهی نکردن در ازدواج وی است.
۵- دعا برای خوشبختی و توکل بر خدا یک اصل در تشکیل یک خانواده آسمانی است.

کلام آخر
لحظه به لحظه عمر پیامبر اکرم و خاندان پاکش (علیهم‌صلوات‌الله) دارای درس‌هایی بی‌نظیر برای تمام مسلمانان و تمام بشریت است. ازدواج حضرت زهرا و حضرت علی (علیهماالسلام) نیز از این قاعده جدا نبوده و درس‌های زیادی برای همگان دارد. درس‌هایی که اگر عمل شود حال ما بهتر خواهد بود.

پی‌نوشت
[۱] . علامه قزوینی، فاطمة الزهراء از ولادت تا شهادت، ص۱۹۱.
[۲] . تاریخ تحقیقی اسلام، محمد هادی یوسفی غروی، ج۲، ص۲۵۱.
[۳] . تاريخ يعقوبي، ج۲، ص۴۱.
[۴] . یوسفی غروی، محمد هادی؛ تاریخ تحقیقی اسلام، ج۲، ص۲۵۰.
[۵] . علامه مجلسی، بحار الانوار، ج۹۳، ص۱۷۰، روایت ۱۰
[۶] . شهیدی، زندگانی فاطمه زهرا، صص۵۸-۵۹.
[۷] .  یوسفی غروی، محمد هادی، موسوعة التاریخ الاسلام، ج۲، ص۲۱۴.
[۸] . همان، ص ۲۱۵.

سایت اندیشه برتر btid.org