امام(ره) قرآن را در خود و آن‌گاه در جامعه احیا کرد

به گزارش بلاغ محمدعلی خسروی، مشاور پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی در گفت‌وگو با ایکنا، در خصوص ریشه‌های قرآنی انقلاب اسلامی در اندیشه امام خمینی(ره)، گفت: امام احیا گر قرآن در عصر حاضر بودند. البته امام پیش از آنکه قرآن را در جامعه زنده کند، در وجود خود احیا کرده بود.
خسروی ادامه داد: امام با عمل به قرآن، احکام الهی و تزکیه نفس به مرحله‌ای رسیده بود که حقیقت قرآن در وجود و اندیشه‌شان ظهور پیدا کرده بود. اگر قرآن در جان کسی زنده نشود، نمی‌تواند قرآن را در جامعه احیا کند. رمز موفقیت امام در احیای قرآن همین عامل بود.
وی ادامه داد: امام تاثیر فوق‌العاده‌ای در بازگشت به قرآن در زمینه‌های فردی، اجتماعی، علمی و نظری به فضای جامعه داشت. ایشان از لحاظ تفسیری برداشت خاصی داشتند که جامع تفاسیر بود و معتقد بودند که باید بدون هیچ‌گونه پیش‌داوری از دریای بی‌کران قرآن استفاده کرد. همین دیدگاه زمینه را باز کرد که بسیاری از افراد بتوانند حقیقت قرآن را درک و در جامعه تبیین کنند.
مشاور پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی تصریح کرد: حرکت امام در ایجاد انقلاب اسلامی و تشکیل نظام جمهوری اسلامی و در سرنگونی حاکمیت طاغوت بر اساس حقایق قرآنی بود. امام با مد نظر قرار دادن آیه شریفه «إِنَّ اللّهَ لاَ یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ: در حقیقت‏ خدا حال قومى را تغییر نمى‌‏دهد تا آنان حال خود را تغییر دهند.» (رعد/11) به جامعه خواب زده آن روز فهماند که نشستن و سکوت کردن با امید به اینکه نجات‌گری بیاید و آنها را نجات دهد، اندیشه قرآنی نیست.
خسروی ادامه داد: قرآن می‌گوید هر تغییری در جامعه رخ دهد، باید از خود مردم آن جامعه و از اراده آنها آغاز شود و بعدا خداوند متعال این حرکت را تایید خواهد کرد. این اندیشه را خداوند متعال با آیه‌های مختلف و با ذکر مثال‌هایی از تاریخ انبیا تبیین کرده است. از نظر قرآن جامعه باید خودش حرکت و قیام کند و سرنوشت خویش را خود به دست بگیرد.
وی  با بیان اینکه امام معتقد نبودند که با کودتای نظامی، ترور و خشونت بتوان حکومتی را سرنگون کرد، گفت: امام معتقد بودند که راه همان راه انبیاست، یعنی این آگاهی دادن به مردم و قیام خود انسان‎ها و جامعه است که می‌تواند نظامی را برقرار کند.
مشاور پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی تصریح ادامه داد: از سویی دیگر بر اساس آیه شریفه « وَالَّذِینَ اسْتَجَابُوا لِرَبِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَمْرُهُمْ شُورَى بَیْنَهُمْ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنفِقُونَ: و کسانى که [نداى] پروردگارشان را پاسخ [مثبت] داده و نماز برپا کرده‏اند و کارشان در میانشان مشورت است و از آنچه روزیشان داده‏ایم انفاق مى‏کنند.» (شورا/38) از میان حکومت فردی و استبدادی و  یا شوارایی و جمهوری معتقدند حکومت جمهوری با مفاهیم آیات قرآن سازگارتر بود، فلذا امام در مساله نوع حکومت بعدی پس از انقلاب از حقایق قرآن بهره گرفتند و امور مردم را به دست خود مردم سپردند. بر اساس این آیه کریمه و اندیشه امام(ره) تمام امور جامعه از طریق شورا و انتخابات در همه سطوح انجام می‌گیرد.
وی ادامه داد: گرچه امام(ره) کمتر از متن آیات و روایات استفاده می‌کردند اما محتوا و روح سخنانشان بر گرفته از آیات و روایات ائمه طیبین و طاهرین بود.
خسروی در پاسخ به اینکه چه رابطه‌ای میان توجه امام به عرفان و سیاست اخلاقی می‌توان برقرار کرد، گفت: مسلما اگر روحیه عرفانی حضرت امام (ره)، توجهش به مقامات معنوی و توکل بر خداوند متعال که جوهره عرفان است نبود، ایشان این جنین توفیقاتی به دست نمی آورد.  این معرفت و عرفان امام بود که می‌دید همه جز خدا هیچ‌اند و باید به خدا و ارزش‌های الهی معتقد بود و جامعه را به آن سو سوق داد.
مشاور پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی افزود: این نظریه ایجاب می‌کرد که امام به مباحث اخلاقی تزکیه نفس و عرفان واقعی زیاد بپردازند. می‌بینیم ایشان تفسیر مختصری که از سوره حمد در تلویزیون آغاز کردند را دستمایه برای ایجاد تحول روحی در جامعه قرار دادند. سخنرانی از ایشان در بین مسئولین و مردم نیست که حداقل یک سوم آن در باره خود‌سازی اخلاق و عرفان نباشد.
وی تصریح کرد: امام (ره) به خوبی تشخیص داده بودند که اگر قدرت، حکومت و ثروت هر چند متعلق به اسلام و نظام جمهوری اسلامی، منهای توجه به معنویت و اخلاق باشد، عامل سقوط و هلاکت خوهد بود که نمونه‌های آن را ما هم در این نظام دیدیم و هم در جهان به خوبی قابل ملاحظه است. امام جمهوری اسلامی، حکومت و قدرت اسلامی را بدون توجه به اخلاق، معنویت و عرفان قبول نداشتند. در عمل و برخوردها و تصمیمات امام روح معرفت همه جا ساری و جاری بود.
خسروی رد پاسخ به این استناد امام (ره) در ترجیح اسلام سیاسی به اسلام اجتماعی چه بود، گفت: این مساله جای بحث علمی گسترده دارد و هر دو گروه پیروان و استدلالات زیاد و قویی دارند. اما به طور اجمال باید عرض کنم گذشته از اشارات جزئی به آیات، نظر امام در باب کل حقیقت اسلام این بود که همه تعالیم اسلام مخصوصا تعالیم اجتماعی، اگر یک قدرت مرکزی و تشکیلات قوی وجود نداشته باشد، قابل پیاده شدن نخواهد بود. همه احکام در سایه یک نظام صحیح دینی می‌تواند پیاده شود.
مشاور پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی در پایان گفت: برخی از اشکالاتی که در جامعه به اسلام سیاسی گرفته می شود، ناشی از بعد علمی نیست بلکه بازتاب سوء عملکردهاست. متاسفانه برخی از مسئولین با اصرار برعملکرد غلط و روش‌های نادرست فضایی را به وجود آورده‌اند که برخی از افرادی که از بنیه علمی ضعیف‌تری برخوردارند، تحت تاثیر چنین جوی فکر می کنند که دیدگاه امام (ره) یا اصل اسلام اشکال دارد. در صورتی که اگر از این فضای سیاسی بگذریم و آرامش بیشتری بر فضای جامعه حاکم شود و زمینه بسیاری از این شک و تردیدها رفع خواهد شد.