محبّت در تبلیغ (2)
نام نشریه: مبلغان ،اسفند 1386 و فروردین 1387 ، شماره 101
در شماره 98 مجله پیرامون اهمیت محبت در تبلیغ مطالبى بیان گردید و در ادامه به عوامل ایجاد محبت پرداخته، خوشرویى و تقدّم در سلام بیان شد و در این شماره عوامل دیگرى كه محبّت آفرین است مطرح مىگردد.
مصافحه
یكى دیگر از رفتارهاى پسندیده كه الفت بین قلوب ایجاد كرده و محبت آفرین است، مصافحه مىباشد. اسلام نه تنها بر سلام كردن مؤمنین به یكدیگر تأكید دارد، اهمیت مصافحه را نیز گوشزد نموده است.
مبلّغ دین براى فعالیت تبلیغى و رشد معنوى انسانها ابتدا باید آنها را جذب كند و به تأثیر گذارى تبلیغى بپردازد. یكى از مسائلى كه از سویى اجر اخروى داشته، از سوى دیگر در مسیر نشر معارف دینى مؤثر مىباشد، مصافحه كردن است.
امیر المؤمنین علىعلیهالسلام نقل مىكنند كه پیامبرصلىاللهعلیهوآله فرمودند: «تَصافَحُوا فَاِنَّ المُصافَحَةَ تَزیدُ فِى الْمَوَدَّةِ؛ (1) مصافحه كنید كه مصافحه دوستى را افزایش مىدهد.»
از پیامبر صلىاللهعلیهوآله نقل شده كه فرمود:
«تَصَافَحُوا وَ تَهَادُوا فَإِنَّ الْمُصَافَحَةَ تَزِیدُ فِی الْمَوَدَّةِ وَ الْهَدِیةَ تَذْهَبُ بِالْغِلِّ (2) مصافحه كنید و هدیه دهید كه مصافحه دوستى را زیاد و هدیه كینهها را مرتفع مىكند.»
مبلغانى كه در برخورد با مردم به گرمى به آنان سلام مىكنند و با آنان مصافحه مىنمایند، در مدّت كوتاهى دلها را تسخیر نموده، زمینه تبلیغ معارف دین را فراهم مىسازند.
سخاوت
بخشش و سخاوتمندى مبلّغ دین، در حد متعارف و معقول، در ایجاد محبّت و دوستى با مردم بسیار مؤثر مىباشد.
پیامبر اكرم صلىاللهعلیهوآله در اوّلین جلسه دعوت خویشاوندان به اسلام، با اطعام آنان آغاز مىكند. اموال خدیجه كه سخاوتمندانه از سوى آن بانوى فداكار در اختیار پیامبرصلىاللهعلیهوآله قرار گرفته بود، در جهت نشر و تبلیغ دین هزینه مىگردد. ائمه اطهارعلیهمالسلام دشمنان بسیارى را با سخاوت به دوست و اهل هدایت تبدیل كردهاند.
درباره جایگاه سخاوت و اهمیت آن در اسلام احادیث فراوانى از امامان معصومعلیهمالسلام رسیده است كه ذیلاً چند روایت ذكر مىشود:
1. «عن على ابن الحسن موسىعلیهماالسلام قَالَ السَّخِی الْحَسَنُ الْخُلُقِ فِی كَنَفِ اللَّهِ لَا یسْتَخْلِی اللَّهُ مِنْهُ حَتَّى یدْخِلَهُ الْجَنَّةَ وَ مَا بَعَثَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ نَبِیاً وَ لَا وَصِیاً إِلَّا سَخِیاً وَ مَا كَانَ أَحَد مِنَ الصَّالِحِینَ إِلَّا سَخِیاً وَ مَا زَالَ أَبِی یوصِینِی بِالسَّخَاءِ حَتَّى مَضَى؛ (3) سخاوتمند خوش اخلاق در تحت حمایت خداوند است و پروردگار او را تنها نمىگذارد تا وارد بهشت كند. و خداوند هیچ پیامبر و وصىّ پیامبرى را نفرستاد مگر آنكه سخاوتمند بود، و هیچ انسان صالحى نبود مگر آنكه اهل سخاوت بود و همواره پدرم (امام صادقعلیهالسلام) مرا به بخشش سفارش مىفرمود تا از دنیا رفت.»
حال مبلغان دین با توجه به جایگاه خود كه از جهتى پیام پیامبران الهى و اوصیاء آنان را بیان مىكنند و از سوى دیگر انشاء اللَّه از صالحین هستند، همواره اهل بخشش و سخاوت بوده، از این طریق سعى در هدایت انسانها خواهند كرد.
2. «عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِی الْوَشَّاءِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِعلیهالسلام یقُولُ السَّخِی قَرِیب مِنَ اللَّهِ قَرِیب مِنَ الْجَنَّةِ قَرِیب مِنَ النَّاس؛ (4) سخاوتمند به خداوند، به بهشت و به مردم نزدیك است.»
3. امام صادقعلیهالسلام مىفرمایند: «ثَلَاثَة تُورِثُ الْمَحَبَّةَ الدِّینُ وَ التَّوَاضُعُ وَ الْبَذْل؛ (5) ؛ سه چیز محبت به ارمغان مىآورد: دین، تواضع و بخشش.»
به راستى اگر مبلّغ كاملاً دین دار بوده، نسبت به مردم متواضع، و اهل بخشیدن باشد، حتماً مردم او را دوست داشته، گرد شمع وجودش حلقه زده، از علم دینى او بهرهمند مىگردند.
هدیه
یكى از راههاى جلب محبت مردم و علاقمند سازى آنان نسبت به دین و روحانیت، هدیه دادن به آنان است.
هر مبلّغ مىتواند نسبت به توانمندى مالى كه خداوند به او عنایت فرموده، اهل بخشش، جود و سخاوت باشد و با اعطاء هدیهاى هر چند ناچیز، جوانان، كودكان و حتى عموم مردم را به مسجد و فهم معارف دین ترغیب نماید.
از امیر المؤمنین علىعلیهالسلام نقل شده است كه: «الْهَدِیةُ تَجْلِبُ الْمَحَبَّة؛ (6) هدیه محبت ایجاد مىكند.»
اگر انسان نمىتواند اشیاء سنگین و گران قیمت به دیگران هدیه كند، مىتواند كتابهاى كوچك و جذّاب به كودكان و حتى به برخى یك خودكار و... هدیه داده آنان را به دین خوشبین سازد.
خوش‌رفتارى
پس از سلام، مصافحه و برقرارى ارتباط، مخاطب سعى در شناسایى شخصیت مبلّغ دارد. بسیارى از افراد به دلیل تبلیغات دشمنان و یا برخوردهاى خشك برخى از مبلّغین با احتیاط به سوى مبلّغ مىآیند. در این هنگام لازم است با نرمخویى و خوش رفتارى از مخاطب استقبال شود.
امیر المؤمنین علىعلیهالسلام مىفرماید: «مَنْ تَلِنْ حَاشِیتُهُ یسْتَدِمْ مِنْ قَوْمِهِ الْمَوَدَّة؛ (7) كسى كه نرمخو و مردمدار باشد، همواره قومش او را دوست خواهند داشت.»
همچنین از پیامبر خداصلىاللهعلیهوآله نقل شده است كه: «مَا یوضَعُ فِی مِیزَانِ امْرِئٍ یوْمَ الْقِیامَةِ أَفْضَلُ مِنْ حُسْنِ الْخُلُقِ؛ (8) در روز قیامت چیزى با فضیلتتر از خوش اخلاقى در میزان اعمال شخص قرار نمىگیرد.»
عن ابى عبداللهعلیهالسلام قال: «إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ ارْتَضَى لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِیناً فَأَحْسِنُوا صُحْبَتَهُ بِالسَّخَاءِ وَ حُسْنِ الْخُلُقِ؛ (9) خداوند اسلام را به عنوان دین شما پسندید، پس براى دین همراه خوبى باشید به وسیله سخاوت و اخلاق خوش.»
از آنجا كه مردم روحانى را بیش از هر كس طرفدار دین احساس مىكنند، و خداوند این نعمت را به روحانى ارزانى داشته كه او را به كانون نشر معارف قرآن راه داده است، بیش از هر كس باید همراه خوب براى دین باشد. این امر با دو صفت تحقق مىیابد: یكى سخاوت و دیگرى اخلاق خوش.
احترام به مردم
انسانها معمولاً از تحقیر و توهین گریزان بوده و علاقمند هستند مورد احترام قرار گیرند. اگر مبلّغ انسانها را با صفات پسندیدهاى كه در وجود آنان احساس مىكند اكرام نماید، از سویى آنان را به ارزشها ترغیب نموده و از سوى دیگر به دلیل گرامیداشت شخصیت آنان، به دین و روحانیت جذب مىكند.
امام صادقعلیهالسلام مىفرماید: «مَنْ أَتَاهُ أَخُوهُ الْمُسْلِمُ فَأَكْرَمَهُ فَإِنَّمَا أَكْرَمَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ؛ (10) كسى كه برادر مسلمانش نزد او آید و بدو احترام كند، خداوند عزّوجل را احترام كرده است.»
احترام و ارج نهادن به شخصیت دیگران، نسبت به پیرمردان از اهمیت بیشترى برخوردار بوده و در روایات بر آن تأكید شده است.
عبدالله بن سنان مىگوید: امام صادقعلیهالسلام به من فرمود: «مِنْ إِجْلَالِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِجْلَالُ الْمُؤْمِنِ ذِی الشَّیبَةِ وَ مَنْ أَكْرَمَ مُؤْمِناً فَبِكَرَامَةِ اللَّهِ بَدَأَ وَ مَنِ اسْتَخَفَّ بِمُؤْمِنٍ ذِی شَیبَةٍ أَرْسَلَ اللَّهُ إِلَیهِ مَنْ یسْتَخِفُّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ؛ (11) بزرگداشت مؤمن سپید موى (پیرمرد) از بزرگ شمردن خداوند عزّوجلّ است، و كسى كه مؤمنى را احترام كند، احترام خداوند را آغاز كرده است و كسى كه مؤمن پیرمردى را سبك شمارد، خداوند قبل از مرگش كسى را مىگمارد كه او را خفیف سازد.»
پرهیز از استهزاء
شخصیت و آبروى انسانها گاهى بوسیله استهزاء و تمسخر مورد تهاجم قرار مىگیرد. اگر این حركت ناپسند توسط مبلغ انجام شود تأثیر منفى آن بسیار خواهد بود.
در جلساتى كه برگزار مىشود گاهى فردى سخن مىگوید و حضّار جلسه با لبخندهاى معنا دار و یا اشاره چشم، گوینده را مورد استهزاء قرار داده فكر، اندیشه و شخصیت او را لكه دار مىكنند.
اگر این حركت ناپسند توسط مبلغ انجام شود، آثار نامطلوب آن بسیار است كه از طرح آن در این مقال پرهیز مىكنیم؛ لیكن در اینجا زمینه سازى دورى افراد با شخصیت از مبلّغ را گوشزد مىكنیم.
آن قدر این موضوع مهمّ است كه به نظر مىرسد براى فعال سازى جلسات و حضور اندیشمندانه افراد خوش فكر در مباحث مشورتى لازم است مبلغ و یا مدیر در این جلسات از تعرض افراد به آبروى مردم جلوگیرى نمایند.
این موضوع در غیر از جلسات هم جریان داشته، باید مبلغ خود از سویى از تحقیر و استهزاء مردم پرهیز كند و از سوى دیگر افراد اطراف خود را در این جهت كنترل نماید.
اگر روحانى دیگران را مسخره كرد، نباید انتظار دوستى و محبّت داشته باشد.
عن ابى عبداللهعلیهالسلام قال: «لَا یطْمَعَنَّ الْمُسْتَهْزِئُ بِالنَّاسِ فِی صِدْقِ الْمَوَدَّةِ؛ (12) مسخره كننده مردم نباید طمع به دوستى صادقانه آنان داشته باشد.»
عن النبىصلىاللهعلیهوآله قال: «أَذَلُّ النَّاسِ مَنْ أَهَانَ النَّاس؛ (13) ذلیلترین مردم كسى است كه به مردم اهانت مىكند.»
همچنین از پیامبر اكرمصلىاللهعلیهوآله نقل شده است كه: «مَنْ اَذَلَّ مُؤْمِناً اَذَلَّهُ اللَّهُ؛ (14) كسى كه مؤمنى را ذلیل كند، خداوند او را ذلیل خواهد كرد.»
تحقیر مستمندان
از آنجا كه مستمندان و فقراء مبلّغ دین را پناهگاه خود مىدانند، انتظار دارند كه روحانى وسیله رفع محرومیت آنان را فراهم سازد و اگر در این جهت توفیقى ندارد، حداقل از آنها دلجویى نماید و اگر آن هم اتفاق نیفتاد، كمترین انتظار، پرهیز از تحقیر است.
قال الصادقعلیهالسلام: « مَنْ حَقَّرَ مُؤْمِناً لِقِلَّةِ مَالِهِ حَقَّرَهُ اللَّهُ فَلَمْ یزَلْ عِنْدَ اللَّهِ مَحْقُوراً حَتَّى یتُوبَ مِمَّا صَنَعَ؛ (15) كسى كه مؤمنى را به خاطر كمى مال او تحقیر كند، خداوند او را تحقیر مىنماید، سپس همواره نزد خداوند حقیر است تا از كردار خود توبه كند.
دلجویى از فقراء
روحانیون و مبلغانى كه از حقوق محرومان دفاع كرده، سعى در دلجویى آنان داشته باشند، یكى از بهترین راههاى قرب الهى را برگزیدهاند و آنچنان مورد توجه مردم قرار مىگیرند كه به راحتى مىتوانند به هدایت آنان بپردازند.
پیامبر اكرمصلىاللهعلیهوآله مىفرماید كه خداوند تبارك و تعالى فرمود: «یا أَحْمَدُ إِنَّ الْمَحَبَّةَ لِلَّهِ هِی الْمَحَبَّةُ لِلْفُقَرَاءِ وَ التَّقَرُّبُ إِلَیهِمْ قَالَ یا رَبِّ وَ مَنِ الْفُقَرَاءُ قَالَ الَّذِینَ رَضُوا بِالْقَلِیلِ وَ صَبَرُوا عَلَى الْجُوعِ وَ شَكَرُوا عَلَى الرَّخَاءِ وَ لَمْ یشْكُوا جُوعَهُمْ وَ لَا ظَمَأَهُمْ وَ لَمْ یكْذِبُوا بِأَلْسِنَتِهِمْ وَ لَمْ یغْضَبُوا عَلَى رَبِّهِمْ وَ لَمْ یغْتَمُّوا عَلَى مَا فَاتَهُمْ وَ لَمْ یفْرَحُوا بِمَا آتَاهُمْ یا أَحْمَدُ مَحَبَّتِی مَحَبَّةُ الْفُقَرَاءِ فَأَدْنِ الْفُقَرَاءَ وَ قَرِّبْ مَجْلِسَهُمْ مِنْكَ وَ بَعِّدِ الْأَغْنِیاءَ وَ بَعِّدْ مَجْلِسَهُمْ فَإِنَّ الْفُقَرَاءَ أَحِبَّائِى؛ (16) اى احمدصلىاللهعلیهوآله! محبت براى خدا همانا محبت به فقراء و نزدیك شدن به آنان است. پیامبرصلىاللهعلیهوآله عرض كرد: خدایا! فقراء چه كسانى هستند؟ فرمود: كسانى كه به كم راضى بوده، بر گرسنگى صبر مىكنند و در سختى شكر گزارند و از گرسنگى و تشنگى شكایت نمىكنند، زبانهاى خود را به دروغ نمىگشایند و بر خداوند غضب نمىكنند، بر آنچه از دست مىدهند غمگین نمىشوند و از آنچه به دست مىآورند فرحناك نمىگردند، دوستى من دوستى فقراء است، پس به فقراء نزدیك شو و مجلس آنان را به خود نزدیك كن، و از ثروتمندان دورى و از همنشینى با آنان بپرهیز. هر آینه فقیران دوستان مناند.»
دیدار مردم
یكى از رفتارهاى بسیار پسندیده به دیدار مردم رفتن و آنان را در خانه هایشان ملاقات كردن است. بسیارى از انسانهاى مؤمن هنگامى كه مبلّغ را در خانه خود مىبینند، بسیار شاد گشته و سعى در اصلاح وضعیت خود و خانواده مىنمایند.
در روایات بسیارى بر این امر ارزشمند سفارش گردیده كه مواردى ذكر مىشود.
از آنجا كه دیدار روحانى از مؤمنین غالباً با بیان روایت یا مطلبى از دین همراه مىگردد، خود بر فضیلت این عمل ارزشمند مىافزاید.
امام صادقعلیهالسلام مىفرماید: «تَزَاوَرُوا فَإِنَّ فِی زِیارَتِكُمْ إِحْیاءً لِقُلُوبِكُمْ وَ ذِكْراً لِأَحَادِیثِنَا وَ أَحَادِیثُنَا تُعَطِّفُ بَعْضَكُمْ عَلَى بَعْضٍ فَإِنْ أَخَذْتُمْ بِهَا رَشَدْتُمْ وَ نَجَوْتُمْ وَ إِنْ تَرَكْتُمُوهَا ضَلَلْتُمْ وَ هَلَكْتُمْ فَخُذُوا بِهَا وَ أَنَا بِنَجَاتِكُمْ زَعِیم؛ (17) به دیدار یكدیگر روید؛ زیرا با دیدار شما قلبهایتان زنده مىشود و احادیث ما بیان مىگردد و احادیث ما شما را نسبت به یكدیگر مهربان مىسازد. اگر احادیث را عمل كردید رشد مىیابید و نجات پیدا مىكنید و اگر نپذیرفتید، گمراه و هلاك خواهید شد. پس احادیث را بكار بندید كه من ضامن نجات شما هستم.»
در روایت دیگرى پیامبرصلىاللهعلیهوآله مىفرماید: «الزِّیارَةُ تُثْبِتُ الْمَوَدَّةَ؛ (18) دیدار [یكدیگر] دوستى را ثابت مىسازد.»
امید آنكه مبلغان گرامى با عمل به آیات و روایات، سعادت دنیوى واخروى خویش و شیعیان و محبین اهل بیت عصمت و طهارت را فراهم سازند.
پی‌نوشـــــــــــت‌ها:
1) مستدرك الوسائل، ج 9، ص 57.
2) همان، ج 13، ص204.
3) الكافى، ج4، ص 39.
4) الكافى، ج4، ص40.
5) بحارالأنوار، ج 75، ص 229.
6) مستدركالوسائل، ج13، ص 207.
7) بحارالأنوار، ج 71، ص 104.
8) كافى، ج2، ص 99.
9) همان، ص 56.
10) وسائلالشیعه، ج 16، ص 376.
11) همان، ج12، ص 98.
12) بحارالأنوار، ج 72، ص 144.
13) همان، ج72، ص142.
14) همان، ص 143.
15) همان، ص 145.
16) مستدرك الوسائل، ج 12، ص237.
17) بحارالأنوار، ج 71، ص 257.
18) مستدركالوسائل، ج 10، ص 374.
افزودن دیدگاه جدید