رفتن به محتوای اصلی

محبّت در تبلیغ (2)

تاریخ انتشار:
در شماره 98 مجله پیرامون اهمیت محبت در تبلیغ مطالبى بیان گردید و در ادامه به عوامل ایجاد محبت پرداخته، خوشرویى و تقدّم...
نویسنده: محمدحسن نبوی
نام نشریه: مبلغان ،اسفند 1386 و فروردین 1387 ، شماره 101

در شماره 98 مجله پیرامون اهمیت محبت در تبلیغ مطالبى بیان گردید و در ادامه به عوامل ایجاد محبت پرداخته، خوشرویى و تقدّم در سلام بیان شد و در این شماره عوامل دیگرى كه محبّت آفرین است مطرح مى‏گردد.

مصافحه‏

یكى دیگر از رفتارهاى پسندیده كه الفت بین قلوب ایجاد كرده و محبت آفرین است، مصافحه مى‏باشد. اسلام نه تنها بر سلام كردن مؤمنین به یكدیگر تأكید دارد، اهمیت مصافحه را نیز گوشزد نموده است.

مبلّغ دین براى فعالیت تبلیغى و رشد معنوى انسانها ابتدا باید آنها را جذب كند و به تأثیر گذارى تبلیغى بپردازد. یكى از مسائلى كه از سویى اجر اخروى داشته، از سوى دیگر در مسیر نشر معارف دینى مؤثر مى‏باشد، مصافحه كردن است.

امیر المؤمنین على‏علیه‏السلام نقل مى‏كنند كه پیامبرصلى‏الله‏علیه‏وآله فرمودند: «تَصافَحُوا فَاِنَّ المُصافَحَةَ تَزیدُ فِى الْمَوَدَّةِ؛ (1) مصافحه كنید كه مصافحه دوستى را افزایش مى‏دهد.‌»

از پیامبر صلى‏الله‏علیه‏وآله نقل شده كه فرمود:

«تَصَافَحُوا وَ تَهَادُوا فَإِنَّ الْمُصَافَحَةَ تَزِیدُ فِی الْمَوَدَّةِ وَ الْهَدِیةَ تَذْهَبُ بِالْغِلِّ (2) مصافحه كنید و هدیه دهید كه مصافحه دوستى را زیاد و هدیه كینه‏ها را مرتفع مى‏كند.‌»

مبلغانى كه در برخورد با مردم به گرمى به آنان سلام مى‏كنند و با آنان مصافحه مى‏نمایند، در مدّت كوتاهى دلها را تسخیر نموده، زمینه تبلیغ معارف دین را فراهم مى‏سازند.

سخاوت‏

بخشش و سخاوتمندى مبلّغ دین، در حد متعارف و معقول، در ایجاد محبّت و دوستى با مردم بسیار مؤثر مى‏باشد.

پیامبر اكرم‏ صلى‏الله‏علیه‏وآله در اوّلین جلسه دعوت خویشاوندان به اسلام، با اطعام آنان آغاز مى‏كند. اموال خدیجه كه سخاوتمندانه از سوى آن بانوى فداكار در اختیار پیامبرصلى‏الله‏علیه‏وآله قرار گرفته بود، در جهت نشر و تبلیغ دین هزینه مى‏گردد. ائمه اطهارعلیهم‏السلام دشمنان بسیارى را با سخاوت به دوست و اهل هدایت تبدیل كرده‏اند.

درباره جایگاه سخاوت و اهمیت آن در اسلام احادیث فراوانى از امامان معصوم‏علیهم‏السلام رسیده است كه ذیلاً چند روایت ذكر مى‏شود:

1. «عن على ابن الحسن موسى‏علیهماالسلام قَالَ السَّخِی الْحَسَنُ الْخُلُقِ فِی كَنَفِ اللَّهِ لَا یسْتَخْلِی اللَّهُ مِنْهُ حَتَّى یدْخِلَهُ الْجَنَّةَ وَ مَا بَعَثَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ نَبِیاً وَ لَا وَصِیاً إِلَّا سَخِیاً وَ مَا كَانَ أَحَد مِنَ الصَّالِحِینَ إِلَّا سَخِیاً وَ مَا زَالَ أَبِی یوصِینِی بِالسَّخَاءِ حَتَّى مَضَى؛ (3) سخاوتمند خوش اخلاق در تحت حمایت خداوند است و پروردگار او را تنها نمى‏گذارد تا وارد بهشت كند. و خداوند هیچ پیامبر و وصىّ پیامبرى را نفرستاد مگر آنكه سخاوتمند بود، و هیچ انسان صالحى نبود مگر آنكه اهل سخاوت بود و همواره پدرم (امام صادق‏علیه‏السلام) مرا به بخشش سفارش مى‏فرمود تا از دنیا رفت.‌»

حال مبلغان دین با توجه به جایگاه خود كه از جهتى پیام پیامبران الهى و اوصیاء آنان را بیان مى‏كنند و از سوى دیگر انشاء اللَّه از صالحین هستند، همواره اهل بخشش و سخاوت بوده، از این طریق سعى در هدایت انسانها خواهند كرد.

2. «عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِی الْوَشَّاءِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ‏علیه‏السلام یقُولُ السَّخِی قَرِیب مِنَ اللَّهِ قَرِیب مِنَ الْجَنَّةِ قَرِیب مِنَ النَّاس؛ (4) سخاوتمند به خداوند، به بهشت و به مردم نزدیك است.‌»

3. امام صادق‏علیه‏السلام مى‏فرمایند: «ثَلَاثَة تُورِثُ الْمَحَبَّةَ الدِّینُ وَ التَّوَاضُعُ وَ الْبَذْل؛ (5) ؛ سه چیز محبت به ارمغان مى‏آورد: دین، تواضع و بخشش.‌»

به راستى اگر مبلّغ كاملاً دین دار بوده، نسبت به مردم متواضع، و اهل بخشیدن باشد، حتماً مردم او را دوست داشته، گرد شمع وجودش حلقه زده، از علم دینى او بهره‏مند مى‏گردند.

هدیه‏

یكى از راههاى جلب محبت مردم و علاقمند سازى آنان نسبت به دین و روحانیت، هدیه دادن به آنان است.

هر مبلّغ مى‏تواند نسبت به توانمندى مالى كه خداوند به او عنایت فرموده، اهل بخشش، جود و سخاوت باشد و با اعطاء هدیه‏اى هر چند ناچیز، جوانان، كودكان و حتى عموم مردم را به مسجد و فهم معارف دین ترغیب نماید.

از امیر المؤمنین على‏علیه‏السلام نقل شده است كه: «الْهَدِیةُ تَجْلِبُ الْمَحَبَّة؛ (6) هدیه محبت ایجاد مى‏كند.‌»

اگر انسان نمى‏تواند اشیاء سنگین و گران قیمت به دیگران هدیه كند، مى‏تواند كتابهاى كوچك و جذّاب به كودكان و حتى به برخى یك خودكار و... هدیه داده آنان را به دین خوشبین سازد.

خوش‌رفتارى‏

پس از سلام، مصافحه و برقرارى ارتباط، مخاطب سعى در شناسایى شخصیت مبلّغ دارد. بسیارى از افراد به دلیل تبلیغات دشمنان و یا برخوردهاى خشك برخى از مبلّغین با احتیاط به سوى مبلّغ مى‏آیند. در این هنگام لازم است با نرمخویى و خوش رفتارى از مخاطب استقبال شود.

امیر المؤمنین على‏علیه‏السلام مى‏فرماید: «مَنْ تَلِنْ حَاشِیتُهُ یسْتَدِمْ مِنْ قَوْمِهِ الْمَوَدَّة؛ (7) كسى كه نرمخو و مردمدار باشد، همواره قومش او را دوست خواهند داشت.‌»

همچنین از پیامبر خداصلى‏الله‏علیه‏وآله نقل شده است كه: «مَا یوضَعُ فِی مِیزَانِ امْرِئٍ یوْمَ الْقِیامَةِ أَفْضَلُ مِنْ حُسْنِ الْخُلُقِ؛ (8) در روز قیامت چیزى با فضیلت‏تر از خوش اخلاقى در میزان اعمال شخص قرار نمى‏گیرد.‌»

عن ابى عبدالله‏علیه‏السلام قال: «إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ ارْتَضَى لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِیناً فَأَحْسِنُوا صُحْبَتَهُ بِالسَّخَاءِ وَ حُسْنِ الْخُلُقِ؛ (9) خداوند اسلام را به عنوان دین شما پسندید، پس براى دین همراه خوبى باشید به وسیله سخاوت و اخلاق خوش.‌»

از آنجا كه مردم روحانى را بیش از هر كس طرفدار دین احساس مى‏كنند، و خداوند این نعمت را به روحانى ارزانى داشته كه او را به كانون نشر معارف قرآن راه داده است، بیش از هر كس باید همراه خوب براى دین باشد. این امر با دو صفت تحقق مى‏یابد: یكى سخاوت و دیگرى اخلاق خوش.

احترام به مردم‏

انسانها معمولاً از تحقیر و توهین گریزان بوده و علاقمند هستند مورد احترام قرار گیرند. اگر مبلّغ انسانها را با صفات پسندیده‏اى كه در وجود آنان احساس مى‏كند اكرام نماید، از سویى آنان را به ارزشها ترغیب نموده و از سوى دیگر به دلیل گرامیداشت شخصیت آنان، به دین و روحانیت جذب مى‏كند.

امام صادق‏علیه‏السلام مى‏فرماید: «مَنْ أَتَاهُ أَخُوهُ الْمُسْلِمُ فَأَكْرَمَهُ فَإِنَّمَا أَكْرَمَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ؛ (10) كسى كه برادر مسلمانش نزد او آید و بدو احترام كند، خداوند عزّوجل را احترام كرده است.‌»

احترام و ارج نهادن به شخصیت دیگران، نسبت به پیرمردان از اهمیت بیش‏ترى برخوردار بوده و در روایات بر آن تأكید شده است.

عبدالله بن سنان مى‏گوید: امام صادق‏علیه‏السلام به من فرمود: «مِنْ إِجْلَالِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِجْلَالُ الْمُؤْمِنِ ذِی الشَّیبَةِ وَ مَنْ أَكْرَمَ مُؤْمِناً فَبِكَرَامَةِ اللَّهِ بَدَأَ وَ مَنِ اسْتَخَفَّ بِمُؤْمِنٍ ذِی شَیبَةٍ أَرْسَلَ اللَّهُ إِلَیهِ مَنْ یسْتَخِفُّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ؛ (11) بزرگداشت مؤمن سپید موى (پیرمرد) از بزرگ شمردن خداوند عزّوجلّ است، و كسى كه مؤمنى را احترام كند، احترام خداوند را آغاز كرده است و كسى كه مؤمن پیرمردى را سبك شمارد، خداوند قبل از مرگش كسى را مى‏گمارد كه او را خفیف سازد.‌»

پرهیز از استهزاء

شخصیت و آبروى انسانها گاهى بوسیله استهزاء و تمسخر مورد تهاجم قرار مى‏گیرد. اگر این حركت ناپسند توسط مبلغ انجام شود تأثیر منفى آن بسیار خواهد بود.

در جلساتى كه برگزار مى‏شود گاهى فردى سخن مى‏گوید و حضّار جلسه با لبخندهاى معنا دار و یا اشاره چشم، گوینده را مورد استهزاء قرار داده فكر، اندیشه و شخصیت او را لكه دار مى‏كنند.

اگر این حركت ناپسند توسط مبلغ انجام شود، آثار نامطلوب آن بسیار است كه از طرح آن در این مقال پرهیز مى‏كنیم؛ لیكن در اینجا زمینه سازى دورى افراد با شخصیت از مبلّغ را گوشزد مى‏كنیم.

آن قدر این موضوع مهمّ است كه به نظر مى‏رسد براى فعال سازى جلسات و حضور اندیشمندانه افراد خوش فكر در مباحث مشورتى لازم است مبلغ و یا مدیر در این جلسات از تعرض افراد به آبروى مردم جلوگیرى نمایند.

این موضوع در غیر از جلسات هم جریان داشته، باید مبلغ خود از سویى از تحقیر و استهزاء مردم پرهیز كند و از سوى دیگر افراد اطراف خود را در این جهت كنترل نماید.

اگر روحانى دیگران را مسخره كرد، نباید انتظار دوستى و محبّت داشته باشد.

عن ابى عبدالله‏علیه‏السلام قال: «لَا یطْمَعَنَّ الْمُسْتَهْزِئُ بِالنَّاسِ فِی صِدْقِ الْمَوَدَّةِ؛ (12) مسخره كننده مردم نباید طمع به دوستى صادقانه آنان داشته باشد.‌»

عن النبى‏صلى‏الله‏علیه‏وآله قال: «أَذَلُّ النَّاسِ مَنْ أَهَانَ النَّاس؛ (13) ذلیل‏ترین مردم كسى است كه به مردم اهانت مى‏كند.‌»

همچنین از پیامبر اكرم‏صلى‏الله‏علیه‏وآله نقل شده است كه: «مَنْ اَذَلَّ مُؤْمِناً اَذَلَّهُ اللَّهُ؛ (14) كسى كه مؤمنى را ذلیل كند، خداوند او را ذلیل خواهد كرد.‌»

تحقیر مستمندان‏

از آنجا كه مستمندان و فقراء مبلّغ دین را پناهگاه خود مى‏دانند، انتظار دارند كه روحانى وسیله رفع محرومیت آنان را فراهم سازد و اگر در این جهت توفیقى ندارد، حداقل از آنها دلجویى نماید و اگر آن هم اتفاق نیفتاد، كم‏ترین انتظار، پرهیز از تحقیر است.

قال الصادق‏علیه‏السلام: « مَنْ حَقَّرَ مُؤْمِناً لِقِلَّةِ مَالِهِ حَقَّرَهُ اللَّهُ فَلَمْ یزَلْ عِنْدَ اللَّهِ مَحْقُوراً حَتَّى یتُوبَ مِمَّا صَنَعَ؛ (15) كسى كه مؤمنى را به خاطر كمى مال او تحقیر كند، خداوند او را تحقیر مى‏نماید، سپس همواره نزد خداوند حقیر است تا از كردار خود توبه كند.

دلجویى از فقراء

روحانیون و مبلغانى كه از حقوق محرومان دفاع كرده، سعى در دلجویى آنان داشته باشند، یكى از بهترین راههاى قرب الهى را برگزیده‏اند و آنچنان مورد توجه مردم قرار مى‏گیرند كه به راحتى مى‏توانند به هدایت آنان بپردازند.

پیامبر اكرم‏صلى‏الله‏علیه‏وآله مى‏فرماید كه خداوند تبارك و تعالى فرمود: «یا أَحْمَدُ إِنَّ الْمَحَبَّةَ لِلَّهِ هِی الْمَحَبَّةُ لِلْفُقَرَاءِ وَ التَّقَرُّبُ إِلَیهِمْ قَالَ یا رَبِّ وَ مَنِ الْفُقَرَاءُ قَالَ الَّذِینَ رَضُوا بِالْقَلِیلِ وَ صَبَرُوا عَلَى الْجُوعِ وَ شَكَرُوا عَلَى الرَّخَاءِ وَ لَمْ یشْكُوا جُوعَهُمْ وَ لَا ظَمَأَهُمْ وَ لَمْ یكْذِبُوا بِأَلْسِنَتِهِمْ وَ لَمْ یغْضَبُوا عَلَى رَبِّهِمْ وَ لَمْ یغْتَمُّوا عَلَى مَا فَاتَهُمْ وَ لَمْ یفْرَحُوا بِمَا آتَاهُمْ یا أَحْمَدُ مَحَبَّتِی مَحَبَّةُ الْفُقَرَاءِ فَأَدْنِ الْفُقَرَاءَ وَ قَرِّبْ مَجْلِسَهُمْ مِنْكَ وَ بَعِّدِ الْأَغْنِیاءَ وَ بَعِّدْ مَجْلِسَهُمْ فَإِنَّ الْفُقَرَاءَ أَحِبَّائِى؛ (16) اى احمدصلى‏الله‏علیه‏وآله! محبت براى خدا همانا محبت به فقراء و نزدیك شدن به آنان است. پیامبرصلى‏الله‏علیه‏وآله عرض كرد: خدایا! فقراء چه كسانى هستند؟ فرمود: كسانى كه به كم راضى بوده، بر گرسنگى صبر مى‏كنند و در سختى شكر گزارند و از گرسنگى و تشنگى شكایت نمى‏كنند، زبانهاى خود را به دروغ نمى‏گشایند و بر خداوند غضب نمى‏كنند، بر آنچه از دست مى‏دهند غمگین نمى‏شوند و از آنچه به دست مى‏آورند فرحناك نمى‏گردند، دوستى من دوستى فقراء است، پس به فقراء نزدیك شو و مجلس آنان را به خود نزدیك كن، و از ثروتمندان دورى و از همنشینى با آنان بپرهیز. هر آینه فقیران دوستان من‏اند.‌»

دیدار مردم

یكى از رفتارهاى بسیار پسندیده به دیدار مردم رفتن و آنان را در خانه هایشان ملاقات كردن است. بسیارى از انسانهاى مؤمن هنگامى كه مبلّغ را در خانه خود مى‏بینند، بسیار شاد گشته و سعى در اصلاح وضعیت خود و خانواده مى‏نمایند.

در روایات بسیارى بر این امر ارزشمند سفارش گردیده كه مواردى ذكر مى‏شود.

از آنجا كه دیدار روحانى از مؤمنین غالباً با بیان روایت یا مطلبى از دین همراه مى‏گردد، خود بر فضیلت این عمل ارزشمند مى‏افزاید.

امام صادق‏علیه‏السلام مى‏فرماید: «تَزَاوَرُوا فَإِنَّ فِی زِیارَتِكُمْ إِحْیاءً لِقُلُوبِكُمْ وَ ذِكْراً لِأَحَادِیثِنَا وَ أَحَادِیثُنَا تُعَطِّفُ بَعْضَكُمْ عَلَى بَعْضٍ فَإِنْ أَخَذْتُمْ بِهَا رَشَدْتُمْ وَ نَجَوْتُمْ وَ إِنْ تَرَكْتُمُوهَا ضَلَلْتُمْ وَ هَلَكْتُمْ فَخُذُوا بِهَا وَ أَنَا بِنَجَاتِكُمْ زَعِیم؛ (17) به دیدار یكدیگر روید؛ زیرا با دیدار شما قلبهایتان زنده مى‏شود و احادیث ما بیان مى‏گردد و احادیث ما شما را نسبت به یكدیگر مهربان مى‏سازد. اگر احادیث را عمل كردید رشد مى‏یابید و نجات پیدا مى‏كنید و اگر نپذیرفتید، گمراه و هلاك خواهید شد. پس احادیث را بكار بندید كه من ضامن نجات شما هستم.‌»

در روایت دیگرى پیامبرصلى‏الله‏علیه‏وآله مى‏فرماید: «الزِّیارَةُ تُثْبِتُ الْمَوَدَّةَ؛ (18) دیدار [یكدیگر] دوستى را ثابت مى‏سازد.‌»

امید آنكه مبلغان گرامى با عمل به آیات و روایات، سعادت دنیوى واخروى خویش و شیعیان و محبین اهل بیت عصمت و طهارت را فراهم سازند.

 

پی‌نوشـــــــــــت‌ها:

 

1) مستدرك الوسائل، ج 9، ص 57.

2) همان، ج 13، ص‏204.

3) الكافى، ج‏4، ص 39.

4) الكافى، ج‏4، ص‏40.

5) بحارالأنوار، ج 75، ص 229.

6) مستدرك‏الوسائل، ج‏13، ص 207.

7) بحارالأنوار، ج 71، ص 104.

8) كافى، ج‏2، ص 99.

9) همان، ص 56.

10) وسائل‏الشیعه، ج 16، ص 376.

11) همان، ج‏12، ص 98.

12) بحارالأنوار، ج 72، ص 144.

13) همان، ج‏72، ص‏142.

14) همان، ص 143.

15) همان، ص 145.

16) مستدرك الوسائل، ج 12، ص‏237.

17) بحارالأنوار، ج 71، ص 257.

18) مستدرك‏الوسائل، ج 10، ص 374.

افزودن دیدگاه جدید

متن ساده

  • تگ‌های HTML مجاز نیستند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • آدرس های صفحه وب و آدرس های ایمیل به طور خودکار به پیوند تبدیل می شوند.