کارکردهای مسجد: مساجد پایگاه مشاوره

ما اعتقاد داریم که قرآن کریم معجزه است و نباید در ردیف خود همتا داشته باشد و به اعتقاد ما تمامی نیازهای بشر را پاسخ داده و باید به درستی تبیین شود که این وظیفه را چهارده معصوم(علیهم السلام)در بیش از دویست و پنجاه سال بر عهده گرفته اند، به طوری که در تمامی شاخه های علوم مورد نیاز حیاتی بشر، روایات منطبق با عقل و فطرت وجود دارد و نیازهای بشر امروزی را پاسخ می دهد. با توجه به گستردگی شاخه های علوم و نیاز مردم و توان اندک انسان، به طور طبیعی یک نفر در عصر حاضر نمی تواند تمام علوم را بداند. افراد زیادی از بین روحانیون، هرکدام در یک شاخه از علوم اسلامی کار کرده و تخصص لازم را پیدا کرده اند. لازم است ابتدا انسان نیازهای ضروری مردم را شناسایی کند و بعد به سراغ متخصصین علوم برود و به بخشی از این نیازها پاسخ دهد. این مهم باید در مسجد و توسط روحانی محل انجام پذیرد؛ زیرا مردم روحانی محل خود را نمایندة اسلام و کسی که پا جا پای چهارده معصوم(علیهم السلام)گذاشته است، می شناسندو از او انتظار دارند که به تمامی سؤالات شرعی و نیازهای اساسی آنان در حد توان پاسخ دهد و یا برای رفع مشکلات آنان تلاش کند. با توجه به این مسئله، در تیپ هوابرد 33 المهدی(عج) برای همکاران و خانواده ها طرحی پیاده شد که به نتایج خوبی انجامید؛ ابتدا نیازهای ضروری کارکنان،خانواده ها و فرزندان شناسایی شد که این کار با نظرسنجی انجام پذیرفت. این نظرسنجی هم شفاهی و هم مکتوب انجام گرفت؛ یعنی دعوت میهمان متخصص به اطلاع عموم رسید و علت این نوع دعوت نیز بیان شد و از آنان خواسته شد نظر خود را بیان کنند. ضمناً بر این نکته نیز تأکید شد که از این استاد متخصص خواسته شده که پس از سخنرانی جلسة پرسش و پاسخ برگزار کند و تا 24 ساعت در محل حضور داشته باشد و مشاوره خصوصی ارائه کند تا اینکه نیازمندیهایی که در محل وجود داشت، شناسایی شد و تأکید شد که در این موارد استاد متخصص دعوت گردد:

الف) طب اسلامی و سنتی: یکی از مشکلاتی که جامعة ما به شدت گرفتار آن است، مصرف بی رویه و نابسامان داروهای شیمیایی است که اغلب افراد بدون نسخة پزشک این دارها را مصرف  می کنند، بدون اینکه بدانند آیا این دارو واقعاً برای این بیماری است یا خیر! و به صرف توصیة دیگران دارو مصرف می کنند، بدون آنکه حتی گاه به تاریخ مصرف دارو و عوارضی که این نوع داروها برای بدن انسان دارند، توجه کنند. این خود   درمانیها و دیگر درمانیها از موارد رایج در جامعة ماست. ضمن اینکه بسیاری از بیماریها به خاطر پرخوری و بد  خوراکی و پیشگیری نکردن به وجود می آید. دعوت از متخصص طب اسلامی و سنتی و هشدار دادن و ارائة راهکار صحیح یکی از راه های خوبی است که می تواند خانواده ها را متوجه خطری که سلامت آنان را هدف قرار داده است، بنماید. ضمن اینکه روایات فراوانی دربارة بهداشت و درمان بیان شده که دنیای علم و پزشکی امروز را به اعجاب واداشته است. بیان این احادیث برای خانواده ها و حتی دکتران کمال اسلام را نشان خواهد داد و در ضمن ارزش پیشگیری را که مورد تأکید ویژة اسلام است، به روشنی نشان می دهد.

ب) مشاوره درباره ازدواج و طلاق: متأسفانه آمار طلاق در جامعة ما رشد صعودی و تا حدودی افسار گسیخته ای دارد که بیش تر این طلاقها توافقی است؛ یعنی پسر از حق طلاق و دختر نیز از مهریة غالباً سنگین خود می گذرد و طلاق صورت می گیرد. در یک بررسی اجمالی در این طلاقها بیش تر آنان از درک نشدن از سوی طرف مقابل شکایت دارند و جالب اینکه به محض پیدا شدن یک مشکل در زندگی مشترک - که امری طبیعی است – با هم قهر کرده، هر یک راه خانة پدر خود را در پیش می گیرند. راهنماییهای غلط و دخالتهای نا بجا نیز چاشنی کار شده، دو طرف راهی دادگاه و اقدام به گرفتن وکیل و مراحل دیگر می کنند و از اصلی ترین نیاز خود که همانا مشاوره است، غافلند، در حالی که اگر این زن و شوهر بی تجربه چند جلسه و گاهی تنها یک جلسه با مشاور و روانشناس دیدار کنند، قطعاً کار آنان به طلاق نمی رسد؛ اما از این مهم نیز غفلت شده است که تأکید شد مشاوری دعوت شود تا ضمن سخنرانی و پرسش و پاسخ، مشاورة خصوصی ارائه کند و حتی شماره تلفن خود را در اختیار مخاطبین قرار دهد تا خانواده ها از طریق تلفن نیز مشاوره بگیرند.

ج) مسائل حقوقی: یکی از علتهای پرونده های زیاد در دادگاه های کشور، فقر اطلاعاتی مردم از مسائل حقوقی است؛ چرا که نمی دانند بسیاری از رفتارها و گفتارها از چه بار حقوقی ای برخوردار است و حتی برخی اعمال عنوان مجرمانه دارد که مردم ناآگاهانه آن را انجام می دهند. مثلا مردم نمی دانند که اتهام بار حقوقی دارد و بر اتهام زننده در اسلام حد لازم است. این مسئله به خصوص در نسل جوان بیش تر نمود دارد. دعوت از حقوقدان و استفادة ایشان از آیات و روایات و همچنین بیان حقوق عمومی و جزایی فایده های زیادی دارد و در بین روحانیون، قضات خوش بیان و خوش نام و مسلط به مبانی فقه و حقوق که با پرونده های مجرمین سر و کار دارند و تمام مراحل بازجویی و سیر پرونده را خود انجام داده اند و به ریشه های انحراف پی برده و تجربه های ارزشمندی اندوخته اند، دعوت شده، سخنرانی آنان همراه با استناد به این نوع پرونده ها تأثیر به سزایی در آگاهی بخشی به خانواده ها و پیشگیری از رشد مجرمین جدید در درون خانواده ها دارد؛ چون مجرمین فعلی از درون همین خانواده های ما شکل گرفته و رشد کرده اند که غالباً غفلت ، تربیت بد، سهل انگاری و ... باعث این مشکل شده است و اگر قاضی دادگاه خانواده باشد، می تواند به علل و انگیزه های طلاق با توجه به پرونده های موجود در اختیار وی اشاره های خوبی کرده، پیشگیری لازم را به عمل آورد.

د) فضای سایبری: فضای سایبری و دنیای گستردة اینترنت هم فرصت با ارزشی برای ترویج معارف اسلام است و هم تهدید بنیان کنی برای اعتقادات افراد کم اطلاع از معارف ناب دین، به ویژه نسل جوان که به طور طبیعی روحیة کنجکاوی دارند و به خاطر رفاه طلبی برخی خانواده ها و سهل انگاری در انتقال معارف دین، از دین اسلام اطلاع اندکی دارند. آنان وارد سایتهای گمراه کننده شده، اندک اعتقادات خود را نیز از دست می دهند و با ذهنی پر از شبهه وارد جامعه شده، این شبهه ها را بین همسالان خود می پراکنند و این به تجربه ثابت شده است. با اینکه تعداد سایتهای خوب مثل سایتهای مراجع معظم تقلید، دانشگاه ها، پژوهشکده ها و مراکز علمی و تحقیقاتی، دانشمندان و... با سایتهای گمراه ازنظرتعداد غیر قابل مقایسه هستند؛ اما بیش تر مراجعه کنندگان به اینترنت در ایران، به سایتهای مفید مراجعه نمی کنند؛ چون عمدة استفاده کنندگان، نسل جوان هستند که آنان نیز یا به چت کردن با جنس مخالف مشغول هستند و یا به سایتهای ضد اخلاقی و ضد دینی مراجعه می کنند. با توجه به این نکته که تمام مبلغین بر اینترنت و سایتها تسلط کامل ندارند؛ اما در بین روحانیون کشور کسانی هستند که دراین رابطه کار کرده، اطلاعات بسیار با ارزشی در اختیار دارند که برای نسل فعلی قابل استفاده است، هر چند اکثریت والدین از رایانه و دنیای اینترنت اطلاع کمی دارند و برخلاف آنان، فرزندانشان، حتی خردسالان اطلاع و مهارت کافی برای استفاده از این وسیلة کاربردی را دارند؛ ولی خطوط قرمز و تفاوت سایتهای خوب و بد را نمی دانند. این مسئله برای محل تبلیغ نگارنده ملموس شد. استاد مورد نظر ضمن بیان تاریخچة اینترنت، به فرصت و تهدید بودن آن پرداخت و تعدادی از سایتهای قابل دسترسی خطرناک مثل سایتهای وهابی، سایتهای مستهجن، عرفانهای کاذب و ... را معرفی کرد و در مقابل، سایتهای قابل استفادة مفید و با ارزش مثل سایتهای علمی، خبری و دانشگاهی را نیز نام برد؛ اما والدین غالباً ساده اندیش به این مسئله دل خوش کرده اند که فرزند نوجوان یا جوان آنان در خانه حضور دارد و داخل اتاق در حال کار با رایانه است؛ اما نمی داند که در حال وب گردی است که به قول اساتید اهل فن: امروزه وب گردی جایگزین ولگردی شده است.

برخی از مردم از مسجد ذهنیتی در حد مراسم ختم، نماز جماعت کم رونق با حضور چند پیر زن و پیر مرد و... دارند و تصور مردم از روحانی محل نیز این است که اقامه جماعتی کرده و احیاناً در مناسبتی یک سخنرانی داشته باشد تا عده ای گوش داده و عده ای با هم حرف زده و گوش ندهند. در حالی که مسجد قلب تپندة اجتماع اسلامی و مرکز اصلی حل و فصل مشکلات جامعه بوده و هست و خواهد بود.

 و درپی این موضوعات، چند موضوع دیگر نیز مورد توجه و دعوت اساتید مربوطة آن در دستور کار قرار گرفت. از جمله:

مشاوره و اعتیاد مواد مخدر: نسل نوجوان به طور طبیعی خانواده گریز و دوست محور است و به خاطر دلسوزی و نگرانی پدر و مادر و در عین حال آگاهی نداشتن برخی از آنان از چگونگی رفتار با نوجوانان و جوانان، بین آنها یک فاصلة غیر طبیعی ایجاد شده است که در این گونه خانواده ها گاهی صحبت بین آنان به مشاجره و گاهی تنبیه بدنی فرزند می انجامد. از طرف دیگر، وقتی در افراد تنشهای عصبی ایجاد شود، قطعاً دنبال مسکّنی خواهند بود که به طور مصنوعی آنان را آرام کند. مشروبات الکلی، قرصهای روان گردان، مواد مخدر و مسکّنهای کاذب متأسفانه به راحتی در دسترس آنان قرار می گیرد و بین جوانان دست به دست می شود و این گونه نوجوانان و جوانان غالباً مضرات این گونه مواد را نمی دانند و چون از انرژی جوانی برخوردار هستند و تأثیر این مواد تدریجی بوده و حتی به طور کاذبی انرژی آنان را افزایش می دهد و آنان خود را قوی تر می پندارند. بنابراین، هنگامی که به آنان هشدار داده می شود که عوارض این داروها چنین و چنان است، انکارکرده، گوینده را مسخره می کنند و هنگامی که لطمه های جبران ناپذیری بر جسم و روان آنان وارد شد، آنگاه به خود می آیند؛ ولی دیگر دیر شده و این آسیبها به راحتی قابل جبران نیست. روحانی محل اولاً باید با این نوجوان و جوانان رابطة دوستی برقرار کند، سپس با دعوت از یک کارشناس مواد مخدر و حتی آوردن نمونه هایی از این مواد و گوشزد کردن خطرات هر یک و معرفی اسمهای گمراه کنندة هر کدام در جمع آنان و حتی والدین، خطرات مصرف آنها را بیان کنند.

2. مشاوره با پزشک زنان: بخش بزرگی ازنمازگزاران را بانوان متدینه و با آبرو تشکیل می دهند و اغلب آنها از مشکلات جسمی رنج می برند و به خاطر حیای ذاتی و نجابت - که در زنان مذهبی مضاعف است - صبر پیشه نموده، با مشکل خود کنار می آیند. آوردن پزشک متخصص زنان و زایمان به مسجد و بیان مسائل مورد نیاز آنان در جمع بانوان و راه های پیشگیری از بیماریهای زنان می تواند به این قشر مظلوم جامعه کمک زیادی کند و تجربه نشان داده است که این افراد از چنین برنامه هایی استقبال زیادی می کنند موضوعاتی مثل مشاورة تحصیلی، پزشک عمومی، بهداشت و ... دیگر موضوعات قابل توجهی هستند که جا دارد در مسجد نسبت به آنها آگاهی دهی مناسبی صورت گیرد.

البته باید تدیّن و تخصص مشاوران قبلاً توسط مدیران مساجد احراز شود.

اما بخشی از برکات طرح:

1. برخی از مردم از مسجد ذهنیتی در حد مراسم ختم، نماز جماعت کم رونق با حضور چند پیر زن و پیر مرد و... دارند و تصور مردم از روحانی محل نیز این است که اقامه جماعتی کرده و احیاناً در مناسبتی یک سخنرانی داشته باشد تا عده ای گوش داده و عده ای با هم حرف زده و گوش ندهند. در حالی که مسجد قلب تپندة اجتماع اسلامی و مرکز اصلی حل و فصل مشکلات جامعه بوده و هست و خواهد بود. انشاءالله! و امام جماعت نقش یک پدر دلسوز و مهربان و رهبر جامعه را بر عهده دارد و مثل یک دیده بان آگاه معضلات اجتماع و محل تبلیغ خود را شناسایی کرده، برای حل معظلات اقدام می نماید و اگر در توان خودش نبود، افراد توانمند در رشتة مورد نیاز را شناسایی و دعوت کند تا به مؤمنین و مؤمنات اطلاعات کافی و به موقع برساند و جلوی خطر را بگیرد.

2. یکی از برکات طرح «مشاوره محوری» است؛ زیرا تجربه نشان داده است بخش زیادی از مخاطبین سخنرانی، به شکلهای مختلف از سخنرانی بهره کافی و لازم را نمی برند. مثلاً برخی با هم صحبت می کنند، برخی در جلسه تنها حضور فیزیکی دارند، برخی موضوع یا بخشی از موضوع را شنیده اند و برخی دیگر موضوع برایشان جذابیت لازم را ندارد؛ اما اگر متخصص یکی از علوم مورد نیاز جامعه ساعتها در مکان تعیین شده حاضر شده و افراد برای مشاوره به حضور وی بروند؛ چون این فرد تنها مخاطب بوده و نیاز خود را بیان کرده و پاسخ نیاز خود را دریافت می کند، با دقت تمام گوش فرا می دهد. این مسئله در مکان تبلیغ نگارنده ملموس بوده و افراد زیادی برای مشاوره در موضوعات مختلف مراجعه کرده اند و پاسخ سؤال خود را دریافت نموده اند و جالب اینکه هم سخنران متخصص و هم مخاطبین از این مشاورة خصوصی ابراز رضایت کامل کرده، از مسئولین اجرای طرح تشکر می نمایند.

3. مسئولین مسجد از استادان بخواهند یک شماره تلفن از خود در جمع عمومی اعلام کنند تا اگر مخاطبین مشکلی داشتند، با آنان ارتباط برقرار کرده، مشکل خود را در میان بگذارند. این مسئله کاملاً ملموس بود و پس از سالها هنوز افراد محل تبلیغ نگارنده با این اساتید در ارتباط هستند و مشکلات خود را بیان کرده، راه حل دریافت می کنند.

4. بهتر است جلسات به صورت تفکیک شده برگزار شود؛ یعنی برای بانوان جدا جلسة سخنرانی و پرسش و پاسخ برگزار شود و برای آقایان، جوانان پسر و دختر جدا تا کاربردی تر بحث و گفتگو انجام شود؛ زیرا هم خود سخنران ممکن است وارد جزئیات  شود و هم شنوندگان تخصصی طبق نیازجنسیّتی و سنّی خود سؤال می پرسند.

5. بهتر است قبل از آمدن استاد و برگزاری مراسم، اطلاع رسانی کافی صورت گیرد و مکان و زمان سخنرانی و مشاورة خصوصی به اطلاع نمازگزان برسد و دو نفر آقا و خانم تعیین و به مردم معرفی گردند که کار ثبت نام از نمازگزاران برای مشاوره را بر عهده بگیرند تا از هرج و مرج جلوگیری شده، هم استاد و هم مراجعه کنندگان به زحمت نیفتند.

6. بین مردم برگه های نظر سنجی توزیع شود و از آنان این نوع سؤالات پرسیده شود: الف) دربارة استاد و بیان و توانمندی علمی ایشان چه نظری دارید؟ ب) آیا دعوت از این استاد توانست مشکلی از مشکلات احتمالی شما را برطرف کند؟ و آیا باز هم از این استاد دعوت به عمل آوریم؟ ج) چه موضوعاتی را معضل جامعه و خود می دانید که لازم است برای آن موضوع استاد متخصص دعوت کنیم؟

7. بهتر است جواب و سؤالات پخش شده جمع آوری شود و در اختیار استاد قرار گیرد تا پس از پایان پاسخ به سؤالات، این سؤالات به استاد ارائه شود و یا توسط روحانی محل و افراد خبرة ساکن در محل بررسی گردد و از میان سؤالات، موضوعات مورد نیاز استخراج و بعداً به این موضوعات پرداخته شود.

8. یکی از مهم ترین فایده های طرح، پیوند بین اصلی ترین نیازهای جامعه با دین و مسجد است؛ یعنی مردم احساس کنند اگر از مسجد دوری کنند، خسارتهای غیر قابل جبرانی خواهند خورد و این مشروط به این است که روحانی محل، نیازهای مردم را به موقع شناسایی کند و غفلت زدایی لازم از جامعه و محل تبلیغ را انجام دهد؛ یعنی این نیاز را به صورت یک باور در افراد جامعه به وجود آورد و اطلاع رسانی کامل نماید.