تحلیل پیام های قرآنی در ماه مبارک رمضان «قسمت بیست و یکم»
پایگاه اطلاع رسانی بلاغ| تحلیل پیام های قرآنی درماه مبارک رمضان «قسمت بیست یکم»
نگارنده: «مبلغ نخبه حجت الاسلام و المسلمین سید محمدتقی قادری»
*******
تحلیل بیست و یکمین پیام قرآنی «فضائل امام علی علیه السلام»
بیست و یکمین پیام قرانی «فضائل امام علی علیه السلام» است، چراکه ابن‌عباس نقل شده است آن مقدار از قرآن كه درباره على(ع) نازل شده، درباره هيچ‌كس نازل نشده است. همچنین ابن‌عباس از رسول خدا(ص) نقل کرده خدا آیه‌ای را نازل نکرد که در آن «یا أیها الذین آمنوا» باشد، مگر آنکه علی در رأس مؤمنان و امیر آنان است. او نزول بیش از ۳۰۰ آیه را در مدح علی(ع) دانسته است.(مختصر تاریخ دمشق، ۱4ج۱۸، ص۱۱. شواهد التنزیل ج۱، ص۶۳-۷۱.کفایة الطالب،ص۲۳۱) شب های قدر که مصادف با شب ضربت خوردن و شهادت امام امیرالمومنین علی علیه السلام است فرصت ویژه ای است که فضائل امام علیه السلام از منظر قرآن پرداخته شود از همین رو در این بیست و یکمین پیام «فضائل امیرالمومنین علیه السلام» مورد تحلیل قرار می گیرد؛
نخستین آیه در فضلیت امام امیرالمومنین علی علیه السلام آیه 67 سوره مائده « يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ » است، چراکه از نظر منابع اهل سنت چون «عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۳۳۲؛ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۹۸؛ آلوسی، روح‌المعانی، ۱۴۰۵ق، ج۶، ص۱۹۴» و نیز تمام منابع شیعه این آیه مبارکه در سال دهم هجرت و به هنگام برگشت رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم از حجه الوداع در سر زمین جحفه (غدیر) بر پیامبر نازل شده است که امام علی علیه السلام را به عنوان امام و جانشین بعد از خودش معرفی کند، نکته بسیار قابل تامل و درنگ در آیه آنست نصب آن حضرت مساوق با تکمیل بعثت دانسته شده است و حق تعالی فرمود: «وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ» و اگر نبود هیچ فضیلت برای امام علی علیه السلام جز بیان فضلیت برای اهل خرد همین د شناخت عظمت کافی بود
دومین آیه در فضلیت امام علی علیه السلام که نشان از جمع بین« وجه اللهی ونیز وجه الخلقی» دلالت «ولایت و امامت» آن حضرت دارد آیه 55 سوره مائده: «إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاجِعُونَ» ، إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَچراکه نه تنها مفسرین شیعه بلکه بسیاری از مفسران و محدثان اهل سنت در شان نزول این آیه گفته‌اند این آیه در شان حضرت علی علیه‌السّلام نازل شده است.
سیوطی در الدر المنثور در ذیل آیه از ابن عباس نقل می‌کند که علی علیه السلام در رکوع نماز بود که سائلی کمک خواست؛ آن حضرت انگشترش را به او صدقه داد، پیامبر صلی الله علیه و‌آله‌وسلّم از او پرسید: چه کسی این انگشتر را به تو داد؟ سائل به علی علیه‌السّلام اشاره کرد و گفت: آن مرد که در حال رکوع است. در این هنگام، آیه (انما ولیکم الله ورسوله…) نازل شد. همین معنا در کتاب اسباب النزول واحدی نقل شده است.
جارالله زمخشری در کتابش می‌گوید: این آیه درباره علی علیه‌السّلام نازل شده است. فخر رازی ،حاکم حسکانی و بسیاری دیگر ازداشمندان اهل سنت نیز این شان نزول را نقل کرد ه‌اند.
از اینکه در آیه مبارکه آمده است «إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ» ازامام علی علیه السلام در طول ولایت خداوند متعال و رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم تعبیر به «ولی» شده است دلالت بر ولایت و امامت آن حضرت دارد( پیام قرآن، ج۹، ص۲۰۱-۲۱۳.۳ دائرة المعارف تشیع، ج۱، ص 253»
سومین فضلیت امام امیرالمومنین علی علیه السلام که دلالت بر ایثار و از جان گذشتگی آن حضرت دارد آیه 207 سوره بقره: «وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ» است چرا که درشان نزول آیه آمده است پس از اینکه اهل مدینه با پیامبر (صلی الله علیه و آله) بیعت کردند و کفار قریش از این پیمان اطلاع یافتند چهل نفر از اشراف در دارالندوه گرد آمدند و تصمیم گرفتند که از هر عشیره ای یک نفر حاضر شوند و این گروه به طور ناگهانی به خانه محمد (صلی الله علیه و آله) هجوم برند و او را بکشند و بدین ترتیب قاتل مشخص نمی شود و خونخواهی معنایی نخواهد داشت و بنی هاشم مجبور می شوند به دیه راضی شوند.
خداوند با نزول آیه 30 سوره مبارکه انفال: «وَ إِذْ يَمْكُرُ بِكَ الَّذينَ كَفَرُوا لِيُثْبِتُوكَ أَوْ يَقْتُلُوكَ أَوْ يُخْرِجُوكَ وَ يَمْكُرُونَ وَ يَمْكُرُ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَيْرُ الْماكِرينَ: و [ياد كن] هنگامى را كه كافران در باره تو نيرنگ مىكردند تا تو را به بند كَشَند يا بكُشند يا [از مكّه] اخراج كنند، و نيرنگ مى زدند، و خدا تدبير مى كرد، و خدا بهترين تدبیر كنندگان است.» پیامبر خویش را از این واقعه آگاه نمودند.
شب اول ربیع الاول سال سیزدهم یا چهاردهم بعثت حضرت علی بن ابی طالب (علیه السّلام) با اینکه احتمال کشته شدن ایشان بسیار زیاد بود در بستر پیامبر (صلی الله علیه و آله) خوابیدند و پیامبر به غار ثور رفتند و از آنجا به مدینه هجرت فرمودند.؛ هنگامی که مشرکین به خانه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) یورش بردند و حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) را به جای پیامبر (صلی الله علیه و آله) در بستر یافتند و از هدف خود بازماندند به دلیل این فداکاری و از خودگذشتی حضرت علی بن ابیطالب (علیه السّلام) خداوند آیه 207 سوره مبارکه بقره را در فضیلت حضرت نازل فرمودند.
حضرت امیرالمومنین (علیه السلام) به واقعه لیله المبیت در نامه ای که به معاويه در سال 36 هجرى نوشتند چنین اشاره کردند: «خويشاوندان ما از قريش مى خواستند پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم) را بكشند و ريشه ما را در آورند و در اين راه انديشه ها از سرگذراندند و هر چه خواستند نسبت به ما انجام دادند.»
بسيارى از علماى اهل سنّت، به اين فضيلت على عليه السلام اقرار كرده‌اند كه علّامه امينى «ره» در الغدير (ج 2، ص 48) آنان را نام برده است، از آن جمله امام احمد حنبل، در مسند خود (ج 1، ص 348) مى‌باشد. صاحب تفسير اطيب‌البيان مى‌نويسد: در كتاب غايةالمرام، بيست حديث آمده كه نُه حديث از علماى اهل سنّت و يازده حديث از علماى شيعه است و اين آيه را درباره‌ى فداكارى حضرت على عليه السلام دانسته‌اند. در تاريخ طبرى، (ج 2، ص 373) نيز كه از نوشته‌هاى قرن سوم است، ماجراى خوابيدن حضرت على عليه السلام در بستر رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل شده است. همچنان كه تاريخ يعقوبى (ج 2، ص 39) موضوع را به صراحت بازگو مى‌نمايد. در شرح نهج‌البلاغه ابن‌ابى‌الحديد (ج 4، ص 73) آمده است: معاويه چهار هزار درهم پول داد تا بگويند اين آيه در شأن ابن‌ملجم نازل شده است.
چهارمین فضلیت امام امیرالمومنین علی علیه السلام آیه 119 سوره توبه :«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُو مَعَ الصَّادِقِينَ»است،چراکه قرآن‌مجید هرچند در آیات دیگر صادقان را با بیان اوصاف‌شان معرفی كرده است،از آن جمله در آیه 177 سوره بقره، بعد از آن كه حقیقت نیكوكاری را در ایمان به خدا، قیامت، فرشتگان، كتب آسمانی، پیامبران، و همچنین انفاق مال در راه خدا و در طریق نجات مستضعفان و بردگان، و نیز برپا داشتن نماز، دادن زكات، وفای به عهد، صبر و شكیبایی و استقامت در برابر مشكلات و در هنگام جهاد، ذكر می‌كند، می‌فرماید: "أُولَـَّئِكَ الَّذِینَ صَدَقُوا" (این افراد كه دارای چنین صفاتی هستند، صادقانند).
در جای دیگر نیز می‌فرماید: "إِنَّمَا الْمُؤْمِنُون‌َ الَّذِینَ ءَامَنُوا بِاللَّه‌ِ وَ رَسُولِه‌ِ ثُم‌َّ لَمْ یَرْتَابُوا وَ جَـَهَدُوا بِأَمْوَ َلِهِم‌ْ وَ أَنفُسِهِم‌ْ فِی سَبِیل‌ِ اللَّهِ أُولَـَّئِكَ هُم‌ُ الصَّـَدِقُون‌َ; (حجرات،15) مؤمنان واقعی تنها كسانی هستند كه به خدا و رسولش ایمان آورده‌اند، پس هرگز شك و تردیدی به خود راه نداده و با اموال و جان‌های خود در راه خدا جهاد كرده‌اند، آن‌ها راستگویانند". بنابراین صادقان (راستگویان)، كسانی هستند كه تعهدات خود را در برابر ایمان به پروردگار به خوبی انجام می‌دهند، تردیدی به خود راه نمی‌دهند، از انبوه مشكلات نمی‌هراسند، و با انواع فداكاری‌ها صدق ایمان خود را ثابت می‌كنند.
امّا از آن جا كه آیه شریفه «كُونُوا مَعَ الصَّـَدِقِین» (با صادقان همراه شوید)، به طور مطلق و بدون هیچ قید و شرطی دستور به همراه بودن با صادقان داده، معلوم می‌شود كه مقصود از صادقان در آیه مذكور (توبه، 119)، تنها معصومانند; زیرا پیروی و همراه بودن بی قید و شرط جز در مورد معصومان، در مورد افراد دیگر معنا ندارد.( پیام قرآن،، ج 9، ص 49 و 50.»
و در روایات فراوانی از شیعه و اهل سنت، "صادقان" در آیه شریفه، بر علی بن ابی طالب، و اهل بیت: تطبیق شده است از همین رو حسین سعید با سندی از ابوسعید روایت کرده که گفت: هنگامی‌که آیه: اتَّقُوا اللهَ وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ، نازل شد، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) رو به صحابه کرده و فرمود: «آیا می دانید این آیه درباره‌ی چه کسی نازل شد»؟ عرض کردند: «خیر! نمی دانیم ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)». ابودجانه گفت: «ای رسول خدا (ص)ما همه از صادقین هستیم، به تو ایمان آورده و تصدیقتان کردیم». فرمود: «ای ابودجانه! چنین نیست؛ این آیه اختصاصاً درشأن پسر عموی من علیّ‌بن‌ابی‌طالب (ع) نازل شده است، و او از راستگویان است.
عَن أَبِی‌سَعِید قَالَ قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلی الله علیه و آله) لَمَّا نَزَلَتِ الْآیه اتَّقُوا اللهَ وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ الْتَفَتَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) إِلَی أَصْحَابِهِ فَقَالَ أَ‌تَدْرُونَ فِیمَنْ نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیه قَالُوا لَا وَ اللَّهِ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَا نَدْرِی فَقَالَ أَبُودُجَانَه یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) کُلُّنَا مِنَ الصَّادِقِینَ قَدْ آمَنَّا بِکَ وَ صَدَّقْنَاکَ قَالَ لَا یَا أَبَادُجَانَه هَذِهِ نَزَلَتْ فِی ابْنِ‌عَمِّی أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ علی بن أَبِی‌طَالِب (علیه السلام) خَاصَّه دُونَ النَّاسِ وَ هُوَ مِنَ الصَّادِقِینَ: فرات الکوفی، ص۱۷»
و همچنین سلیم‌بن‌قیس هلالی از علی (علیه السلام) در حدیثی طولانی نقل کرده است که حضرت (علیه السلام)در زمان عثمان در مجلس بزرگی که در آن بیش از دویست نفر حضور داشتند، فرمود: «شما را به خدا قسم می‌دهم! آیا می‌دانید که خداوند عزّوجلّ در کتابش چنین نازل کرده است: یا أَیُّهَا الَّذِینَ أمنوا اتَّقُوا اللهَ وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ»؟سلمان رحمه الله علیه پرسید: «ای رسول خدا! این آیه عامّ است یا خاص»؟ فرمود: «آنان که دستور داده شده‌اند عامّند زیرا جمعیّت مؤمنین به این دستور مأمور شده‌اند.»
عَنْ سُلَیْمِ‌بْنِ‌قَیْسٍ الْهِلَالِیّ عَنْ عَلِیٍّ (علیه السلام) فِی حَدِیثٍ طَوِیلٍ أنَّهُ قَالَ فِی مَجْلِسٍ عَظِیمٍ فِیهِ أکْثَرُ مِنْ مِائَتَیْ رَجُلٍ فِی زَمَانِ عُثمَانَ: ... أَنْشُدُکُمُ اللَّهَ هَلْ تَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ جَلَّ اسْمُهُ أَنْزَلَ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ فَقَالَ سَلْمَانُ (رحمة الله علیه) یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَ‌عَامَّهًْ أَمْ خَاصَّهًْ فَقَالَ أَمَّا الْمَأْمُورُونَ فَعَامَّهًْ لِأَنَّ جَمَاعَهًْ الْمُؤْمِنِینَ أُمِرُوا بِذلِکَ: تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۷۴ بحار الأنوار، ج۳۳، ص۱۴۹/ نور الثقلین/ کتاب سلیم بن قیس، ص۶۴۶/ التحصین لابن طاوس، ص۶۳۵/ الاحتجاج، ج۱، ص»
افزودن دیدگاه جدید