مقابله با جریان های انحرافی را به عهده مسجد و مسجدی ها بگذاریم

به گزارش بلاغ به نقل از شبستان، در شرایطی که افکار و ایده های مختلف در عصر اطلاعات یاری رسان بشریت شده است با این حال شاهد هستیم که از قالب این ایده ها بعضا مواردی مطرح می شود که هیچ تطابقی با فطرت آدمی ندارند،‌تلاش برای گسترش دین گریزی در جوامع از جمله این موارد است. بسیاری از گروه های به ظاهر علاقه مند و پیگیر امور دینی به نام دین فعالیت هایی اتفاقا مغایر با دین دارند. به نام عرفان،‌معنویت مدرن و عناوینی از این دست سعی دارند تا انسان هایی را که به هر دلیل با خلأ های عاطفی و روحی مواجه اند به دام بیندازند و بساط سودآور خود را بیش از پیش گسترش دهند.

با این وصف اما تمسک به دین حقیقی الهی سدی در برابر این هجمه هاست. دین مبین اسلام که سرچشمه تبلور عرفان اصیل است با قرار دادن ماوا و جایگاه عرفانی مسجد در واقع پناهگاهی را به مردم معرفی کرد تا بتوانند فارغ از تمامی مصائب زندگی به آن تمسک جویند. هرچند که در این میان هجمه عرفان های نو ظهور حتی تلاش بر این دارد تا قشر متدین و مسجدی را هدف قرار دهد اما مسجد فعال همواره مانعی در برای افکار التقاطی بوده است.

در راستای بررسی این مساله با حجت الاسلام حسن زاده،‌ عضو هیات علمی موسسه بهداشت معنوی به گفت وگو نشسته ایم که حاصل آن را می خوانید:

مسجد در مواجهه با عرفان های نوظهور باید چه برنامه ها و فعالیت هایی را داشته باشد،‌ به بیان دیگر راهکار های مناسب در راستای یک حرکت مسجدی در مواجهه با این جریان ها چیست؟

از مباحثی که باید مطرح کنیم فعالیت های این جنبش ها و ظرفیت مسجد برای مقابله با این فضاست. ما از یک طرف عرفان های کاذب را می بینیم که در بستر اجتماع به عنوان یک جنبش و حرکت اجتماعی از شکاف جامعه استفاده و نفوذ کرده اند و از طرف دیگر بُعد معنوی این جریان را می بینیم که توانسته اند آن عرفان بدوی را ارائه کنند. این فضای کلی این جنبش ها است، اما در مقابل اش ظرفیتی به نام مسجد داریم که دقیقا نیازهای حقیقی و معنوی که انسان دارد را تامین می کند. مسجد ظرفیت بالایی را برای حرکت اجتماعی در کنار فعالیت های معنوی دارد.

اساسا مسجدی که عنوان بیت خدا به آن اطلاق شده است و می تواند آن نیاز های معنوی در این مکان مقدس را فراهم کند می تواند به عنوان یک مسجد نمونه در میان مردم مطرح شود و در حوزه های مختلف فعالیت کند.

ضمن اینکه به همین دلیل است که مسجد را در مقابل فضای جنبش های نو ظهور عرفانی به عنوان یک عامل و مانع مطرح می کنند، یعنی مسجد مانع از گسترش ایده این جنبش ها است و البته این امر چندین علت دارد:

1.مسجد بازدارنده در مقابل این جنبش هاست

2.مسجد باز سازنده است

در مورد اول که عنوان شد ما می توانیم از مسجد استفاده مناسبی داشته باشیم تا جوانان ما سراغ این عرفان های کاذب نروند و از طرفی روشنگری پیشگیرانه داشته باشیم تا آگاهی و معرفت در مسجد اتفاق بیفتد و این بازدارندگی کار خودش را انجام دهد. اما در وهله دوم مسجد می تواند خلأ و شکاف های جامعه را در نشاط اجتماعی و معنوی پر کند و نقش بازساندگی خود را داشته باشد.

اما مسجد چه طور می تواند نقش بازدارندگی را داشته باشد؟

قبل از بیان پاسخ لازم می خواهم مقدمه ای را عنوان کنم.  نسبت به مساجد از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) روایت داریم که فرمود: «اَلْمَساجِدُ مِجالِسُ الْاَنْبِیاء»(مساجد مجالس پیامبران است)، همچنین پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم) می فرمایند: «اذا نزلت العاهات و الآفات عوفى اهل المسجد» (هنگامى که مشکلات و بلاها (براى اهل زمين) نازل می شود اهل مساجد در امانند).

اما سوال آن است که چه نوع مسجدی با چه پارامتر هایی می تواند اهل خود را در امان نگه دارد.  زمانی که کسی به مسجد می رود با آن مبانی معرفتی و حقایق دین آشنا می شود بنابراین یقینا با کوچک ترین ادعایی در مورد دین و عرفان جذب نمی شود چون دین اصیل را دریافت کرده است.

اکثر این جنبش های معنوی نو پدید آن نیاز های عاطفی را درون فرقه به صورت یک ارتباطات عاطفی طرح کرده و سعی می کنند که افراد را جذب کنند. گرایش بسیاری از افراد به این فرقه ها از این نظر است. رهبر فرقه شخصیتی کاریزماتیکی را القا می کند و خود را در نقش پدر جا می زند و افراد را به خود جذب می کند.

در حالی که در روایت داریم که رفت و آمد زیاد به مسجد سبب می شود تا برادری را پیدا کنید که راهنمای شما باشد. یا در روایات دیگر داریم که از فواید مسجد رفتن آن است که به علم لطیفی می رسید. بنابراین زمانی که این امکان در مسجد فراهم باشد و مساجد بتوانند متناسب با مراجعین خود به این مسأله رسیدگی کنند کمتر امکان خطا و گرایش به این جنیش های عرفانی نوپدید فراهم خواهد شد.

مسأله آن است که جنبش ها سعی می کنند با نقاب دانش و دین افراد را به خود جذب کنند و سعی می کنند با یک پرستیژ خاصی وارد شوند، کسانی که به یک جنبش و رهبر معنوی جذب می شوند در توهم این هستند که یک سری داشته های علمی شان افزایش پیدا کند در حالی که چنین نیست. در روایت داریم رفت و آمد زیاد در مسجد آن نیاز های معنوی را رفع می کند.

بنابر این مسجد می تواند نقش پرکننده این شکاف و خلأ های معنوی را ایفا کند؟

دقیقا، در واقع شکافی که جنبش های معنوی نوپدید از آن سوء استفاده می کنند خلأ معنویت و نیاز به معنویت است و اساسا دلیل و منشا شکل گیری این جنبش ها نیز همین مسأله است، درست بعد از مدرنیته بود که این خلأها ایجاد شد، وقتی که دین را از جامعه گرفتند و دین را از جوانان و مردم دریغ کردند این جنبش ها کم کم سر بر آوردند. حال اگر به این نکته توجه داشته باشیم که معنویت اصیل اسلامی در مسجد احیا شود بستر اصلی این معنویت است احیا شود قطعا نتیجه می گیریم.

حضور در فعالیت های مساجد تا چه اندازه جوانان را از این جنبش های معنوی نوپدید مصون می دارد؟

ما باید مقابله با این جریان ها را به عهده مسجد و اهل مسجد بگذاریم. تاثیر مستقیم دارد چرا که از شکاف هایی که این جنبش ها سعی در بهره برداری از آن دارند آن بحث کاربردی بودن در سطح فعالیت های اجتماعی است. فعالان این جنبش ها می گویند ما می توانیم بحران های جامعه را حل کنیم. می آیند فعالیت های اجتماعی در حوزه های مختلف مطرح می کنند که البته اکثرا این فعالیت ها به خاطر ادعا های واهی برای جذب است . مثلا کمک به نیازمندان، درمانگری، جریان های خودیاری و ... .

اما وقتی به نرم افزار و نقش مسجد نگاه می کنیم نقش اصل مسجد علاوه بر بعد معنوی اش آن است که می بینم آن حرکت های اجتماعی در دین ما تعریف شده است . دلیل این که نماز در مسجد به صورت جماعت است و حرکت های اجتماعی در مسجد اتفاق می افتد به آن خاطر است که این حرمت ها بتواند کاربرد خودش را ارایه کند، در عین حال یکی از شکاف هایی که ما می بینیم این است که این جنبش ها از آن طریق استفاده کرده اند که این همان سوء رفتار علمای دین و برخی از دین داران است.

وقتی که ما می آییم و روایاتی که در مورد مسجد و در مورد اهل مسجد و پیش نماز مسجد را مطالعه می کنیم می بینم که آن ویژگی هایی که در مورد عدالت و در مورد خلقیات گفته شده است -رعایت نمی شود- و برعکس شکاف ایجاد می کند این است که می بینیم بعضا حتی برخی متدنین سمت این جریان های نوظهور جذب می شوند..

به نظر شما خطرات و آسیب های این جریان های انجرافی چگونه باید در مسجد مطرح شود؟

نمی شود کلی گویی کنیم، باید محیط و اطراف را دسته بندی کنیم، اینکه محیط مسجد ما در چه بستری است. ما این جنبش ها را در پازل جنگ نرم می بینیم، اگر در این پازل جنبش ها را بررسی کنیم می بینیم که آن خواستگاه جغرافیایی شان کجاست. بنابراین می توانیم با توجه به این مسأله مباحثی را در باب این جنبش ها و آگاهی سازی نسبت به آن ها بیان کنیم.

به نظر من باید عوامل بازدارنده را مطرح کنیم، اگر امروز این آگاه سازی صورت نگیرد این جریان ها به شکلی بزرگ شده وارد صحنه می شوند، وظیفه مسجد آگاه سازی در مورد خطرات عرفان های نو ظهور است.