آیا میان بعثت و نزول قرآن هم زمانی وجود دارد
به گزارش بلاغ به نقل از فارس، یکی از سؤالاتی که در ماه رمضان مطرح می شود این است که با توجه به نزول آیات قرآن در ماه مبارک رمضان و همچنین نزول سوره علق در بعثت پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) در ماه رجب با توجه به نزول دفعی و تدریجی، چه توجیهی برای این نزول آیات وجود دارد؟ مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم در پاسخ این چنین می نویسد:
ظاهراً شبهه تعارض بین نزول قرآن در شب قدر و وقوع بعثت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) در بیست و هفتم رجب که همراه با نزول آیاتی از سوره علق بوده از دیرباز مطرح بوده، به گونه ای که باعث اختلاف در تعیین تاریخ بعثت گشته، در این میان شیعه با استناد به روایات متعدد معتقد است که بعثت در روز 27 رجب واقع شده(1) در حالی که اهل سنت با استناد به ظهور آیات در نزول قرآن در ماه مبارک رمضان و هم زمانی بعثت با نزول قرآن وقوع بعثت را در رمضان می‌داند.(2)
برای روشن شدن مسأله ابتدا باید بررسی کرد که آیا بین بعثت و نزول قرآن تلازم و هم زمانی وجود دارد یا نه؟ و اگر بعثت با نزول قرآن هم زمان بوده، چگونه نزولی مراد است؟ با اندکی تأمل در می یابیم اگر مراد از ضرورت هم زمانی بعثت با نزول همراهی آن با نزول دفعی باشد، اینجاست که با مشکل مواجه می شویم اما اگر نزولی که هم زمان با بعثت بوده غیر از نزولی باشد که در آیات إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ(3) به درستی که ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم، و إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةٍ مُبَارَکَةٍ(4) به درستی که ما قرآن را در شبی بابرکت نازل نمودیم... . از آن بحث می شود، دیگر تعارضی در بین نخواهد بود.
نظر مشهور و صحیح تر در بین مفسرین این است که نزول قرآن در شب قدر به معنای نزول دفعی آن است، هر چند اقوال دیگری وجود دارد که مورد ایراد واقع شده اند، مثلاً فخر رازی می گوید: در شب قدر هر سال به اندازه مقدرات و نیاز آن سال آیاتی نازل شده، که در نقد این قول گفته شده اگر چنین باشد باید تعبیر مستقبل می آمد، مثلا می فرمود: «نُنَزِله»(5) قول دیگری که به شعبی نسبت داده شده می گوید: مراد از نزول قرآن در شب قدر ابتدای نزول قرآن بوده است(6) که در نقد این قول نیز گفته شده آیه دلالتی ندارد بر اینکه منظور از نازل شدن قرآن یا سوره ای از آن در ماه رمضان یا در شب قدر این است که اولین آیه اش در آن هنگام نازل شده و قرینه ای هم که بر این معنا دلالت کند در کلام نیست.(7)
با پذیرفتن این مبنا که همان نظر مشهور واضح بین علما و مفسرین است، مبنی بر اینکه مراد از انزال در شب قدر به معنای نوع خاصی از نزول یعنی نزول دفعی قرآن جمله واحده است، حال در تبیین این نزول چه قائل به این باشیم که مراد از آن آگاهی دادن پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به محتوای کلی قرآن است، چنان که شیخ صدوق قائل است یا اینکه سخن ابوعبدالله زنجانی را بپذیریم که گفته: روح قرآن که اهداف عالی قرآن است و جنبه های کلی دارد در آن شب بر قلب پاک پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) نازل و تجلی یافت.(8)
یا تعبیر علامه طباطبایی را برگزینیم که می فرماید: اساساً قرآن دارای وجود و حقیقتی دیگر است که در پس پرده وجود ظاهری خود پنهان و از دید و درک معمولی به دور است. قرآن در وجود باطنی خود از هرگونه تجزیه و تفصیل عاری است نه جزء دارد و نه فصل و نه آیه و نه سوره، بلکه یک وحدت حقیقی به هم پیوسته و مستحکمی است که در جایگاه بلند خود استوار و از دسترس همگان به دور است... لذا قرآن در شب قدر با همان وجود باطنی و اصلی خود که دارای حقیقت واحدی است، یکجا بر قلب پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)فرود آمد، سپس تدریجاً با وجود تفصیلی و ظاهری خود در فاصله زمانی و در مناسبت های مختلف و پیش آمد های گوناگون در مدت نبوت نازل شد.(9)
به هر حال نزول دفعی به هر کیفیتی که بوده باشد، تعارضی با نزول آیاتی از سوره علق در 27 رجب و پیش از شب قدر ندارد. زیرا این دو مقوله جدا از هم هستند، در آن جا نزول تدریجی است که آغاز آن با آغاز بعثت و در 27 رجب در غار حرا بوده، ولی اینجا بحث از نزول کل قرآن به معنای خاص آن است، نه نزول تک تک آیات و البته بحثی هم از مکان نزول نیست.
*پی‌نوشت‌ها:
1. معرفت، محمدهادی، التمهید، موسسه نشر اسلامی، چاپ سوم، 1416 ق، ج 1، ص 106.
2. جوان آراسته، حسین، درسنامه علوم قرآنی، ص 81،.
3. قدر:1 .
4. دخان:3 .
5. درسنامه علوم قرآنی، ص 114.
6. سیوطی، جلال‌الدین، الاتقان فی علوم القرآن، ج 1، ص 148.
7. طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه باقر موسوی همدانی، ج 2، ص 19.
8. معرفت، محمدهادی، علوم قرآنی، قم، موسسه انتشاراتی التمهید، چاپ اول، بهار 1378، ص 71.
9. طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه باقر موسوی همدانی، بنیاد علمی فکری علامه، 1363، ج 2، ص 22.
افزودن دیدگاه جدید