بنیاد مسکن انقلاب اسلامی

با فرمان تاریخی حضرت امام خمینی (ره) در ۲۱ فروردین ۱۳۵۸ جهت تأمین مسکن محرومان، دفتر حساب ۱۰۰ امام با عنوان «بنیاد مسکن انقلاب اسلامی» شکل گرفت. حضرت امام در فرمان تشکیل این حساب، درباره ی ضرورت آن فرمودند: «اینک به مرحله ی حساسی از دوران انقلاب اسلامی خود رسیده ایم؛ دورانی که باید از ثمرات انقلابمان مردم محروم و ستمدیده ی ایران بهره مند شوند. در رژیم منفور پهلوی مسئله ی مسکن یکی از مصیبت بارترین مشکلات مردم بود. قشر عظیمی از مستضعفان جامعه هم به کلی از داشتن خانه محروم بودند. این میراث شوم برای ملت ما باقی مانده است… این از حداقل [حقوق] هر فرد است که باید مسکن داشته باشد. مشکل زمین باید حل شود و همه ی بندگان محروم خدا باید از این موهبت الهی استفاده کنند… اینجانب حسابی به شماره ی ۱۰۰ در تمام شعب بانک ملی افتتاح کرده و از همه ی کسانی که توانایی دارند دعوت می کنم برای کمک به خانه سازی محرومان به این حساب پول واریز کنند» (صحیفه ی امام، ج ۶، ۵۱۸ ـ ۵۲۰).
به دنبال صدور فرمان امام، با کمک افراد خیّر و سازمان ها بنیاد مسکن انقلاب اسلامی شکل گرفت و به صورت نهادی انقلابی به فعالیت در عرصه ی مسکن پرداخت و برای تهیه ی مسکن به طبقات محروم جامعه اهتمام ورزید.
بنیاد مسکن انقلاب اسلامی دارای یک چارت تشکیلاتی به قرار زیر است:
ـ نماینده ی ولی فقیه در بنیاد مسکن انقلاب اسلامی؛
ـ شورای مرکزی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی؛
ـ رئیس ستاد مرکزی؛
ـ معاونین ستاد مرکزی؛
ـ مدیران کل ستاد مرکزی؛
ـ مدیران کل بنیاد مسکن استان ها و رؤسای شعب بنیاد.
تعداد کل پرسنل ستادی بنیاد در سراسر کشور در سال ۱۳۸۴، ۳۶۰۸ نفر بوده است و همچنین در مراکز استان ها و شهرستان ها ۲۷۸ شعبه دارد.
اهم وظایف بنیاد، مطابق اساسنامه ی مصوب مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۱۸ آذر ۱۳۶۶ به قرار زیر است:
۱ـ مطالعه و بررسی در زمینه ی تشخیص و تعیین نیازمندی های مسکن محرومان، اعم از روستایی و شهری و فراهم آوردن موجبات اجرای آن با مشارکت و همکاری و خودیاری مردم و دستگاه های مختلف؛
۲ـ تهیه ی طرح مجتمع های زیستی و واحدهای مسکونی ارزان قیمت و اجرای آنها به طور مستقیم یا با مشارکت مردم با همکاری و هماهنگی دستگاه های ذی ربط در روستاها و شهرها؛
۳ـ تهیه ی زمین مورد نیاز طرح ها و پروژه های بنیاد و آماده سازی آنها؛
۴ـ کمک در جهت تأمین مصالح ساختمانی کشور از طریق تولید و تهیه و توزیع؛
۵ـ نظارت بر پرداخت و مصرف واحدهای قرض الحسنه ی مسکن روستایی و ارزان قیمت شهری که از محل منابع مالی و سیستم بانکی کشور تأمین می شود؛
۶ـ تهیه ی طرح های هادی و اصلاح معابر در روستاها با هماهنگی دستگاه های ذی ربط و اجرای آن با مشارکت مردم از محل اعتبارات مصوب واگذاری دولت؛
۷ـ تهیه و ارائه ی طرح های لازم برای بازسازی مناطق مسکونی روستایی آسیب دیده در اثر جنگ، سیل، زلزله و سایر سوانح طبیعی و اجرای آنها با مشارکت مردم و هماهنگی آنها با سازمان های ذی ربط.
این بنیاد از بدو فعالیت طرح هایی هم اجرا کرده است که از آن جمله می توان به طرح های روستایی اشاره کرد.
در این طرح تلاش می شود تا ضمن شناخت بافت و فضاهای باارزش روستایی، با تحلیل، برنامه ریزی، طراحی و اجرا آنها را حفظ کرده و ارتقا بخشیده و در نهایت زمینه های توسعه ی فضای این قبیل روستاها را فراهم آورد. این طرح به عنوان یکی از فعالیت های بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در برنامه ی سوم توسعه ی اقتصادی، اجتماعی به تصویب رسیده و بر حفظ و نگهداری بافت کالبدی برخی از روستاهای کشور به عنوان میراث ارزشمند نیاکان ما تأکید دارد.
با توجه به اینکه طرح های روستایی به عنوان سند توسعه به شمار می آیند و زمینه ی لازم را برای بهبود وضعیت روستاهای کشور مهیّا می سازند، یکی از مهم ترین فعالیت های زمینه ساز انجام فعالیت های عمرانی در روستاهای کشور است. سازماندهی و اصلاح بافت روستاها، تعیین میزان و نحوه ی استفاده از زمین و مکان یابی کاربردهای مورد نیاز، تعیین نحوه ی گسترش آتی روستاها، بررسی کمبودها و نیازهای عمومی و خدمات روستا و نیز تهیه ی نقشه ی وضع موجود روستاها، خود زمینه ساز برخی از فعالیت های عمده، نظیر سنددار کردن املاک، صدور پروانه های ساختمانی و… خواهد بود.
بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در روستاهایی که از نظر موقعیت جغرافیایی و فیزیکی جزو کانون های پرخطر سوانح طبیعی نظیر سیل و زلزله محسوب می شوند، علاوه بر توزیع وام بهسازی مسکن روستایی، نسبت به شناسایی، تملک، تسطیح، تفکیک و واگذاری زمین های مناسب برای احداث مسکن اقدام می کند.
این بنیاد از ابتدای برنامه ی دوم توسعه موظف به تهیه ی نقشه ی تفکیکی بافت مسکونی روستاهای واجد شرایط شده است تا برای صدور سند به اداره ی ثبت ارسال گردد.
همچنین به منظور گسترش اصول فنی ساختمان سازی در مناطق روستایی و مهار غیرقانونی آن، بنیاد مسکن، با صدور پروانه های ساختمانی روستایی به عنوان یک اهرم نیرومند سیاست گذاری با بار کمتر مالی، اسباب هدایت و نظارت بیشتر بر ساخت و ساز اماکن روستایی را فراهم آورده است.
بنیاد مسکن انقلاب اسلامی با توجه به عملکرد گسترده در زمینه ی عمران و آبادانی روستاهای کشور در اعطای وام قرض الحسنه ی مسکن روستایی به عنوان یک گام مهم و اساسی، اقدام به تأمین بخشی از اعتبارات مورد نیاز روستاییان، جهت تعمیر مسکن نموده است.
عالی ترین مرجع تصمیم گیری در بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، شورای مرکزی است که ترکیب آن عبارت است از: نماینده ی مقام معظم رهبری، که هم اکنون آقای آیت الله سیدهاشم رسولی محلاتی است، نماینده ی دولت (وزیر مسکن و شهرسازی) سه نفر از مهندسان و کارشناسان ساختمان و شهرسازی به انتخاب نماینده ی رهبری و وزیر مسکن.
رئیس بنیاد نیز از میان اعضای شورای مرکزی و با رأی اعضای شورا انتخاب می شود.
این بنیاد برای انجام وظایف محوّله در اساسنامه، به تأسیس شرکت هایی اهتمام ورزیده که از آن جمله می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
۱ـ شرکت توسعه ی مسکن ایران: این شرکت به عنوان تشکیلاتی فعال در زمینه ی ساخت و ساز مسکن شهری در کلیه ی نقاط کشور فعالیت می نماید. شرکت در سال ۱۳۷۱ به عنوان بازوی تخصصی و اجرایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی ایجاد گردید.
۲ـ شرکت ایجاد محیط: یکی دیگر از شرکت های تابعه ی بنیاد مسکن که در زمینه ی تولید انبوه مسکن فعالیت دارد، شرکت ایجاد محیط است. این شرکت با در اختیار داشتن اکثریت سهام هفت شرکت تخصصی، علاوه بر فعالیت در داخل کشور، انبوه سازی و تقویت هرچه بیشتر صدور خدمات مهندسی به خارج از کشور را با بهره گیری از تمامی امکانات و تجهیزات موجود و نیروی انسانی کارآمد در برنامه ی خود دارد.
۳ـ شرکت سامان محیط: این شرکت با توجه به در اختیار داشتن امکانات سخت افزاری مناسب و وجود نیروهای باتجربه و متخصص، توانسته است در عرصه ی سازندگی با اجرای پروژه های عمرانی مشارکت فعال داشته باشد.
۴ـ شرکت بنیاد بتون ایران: این شرکت هم اکنون با بیش از پنجاه کارخانه و کارگاه تولید مصالح ساختمانی، ضمن تولید و عرضه ی انواع محصولات ساختمانی استاندارد، با بهره گیری از کادر مجرب با بیش از بیست سال تجربه در امر مطالعه ی اولیه ی طرح، احداث و راه اندازی کارخانجات تولید مصالح ساختمانی، به ارائه ی خدمات می پردازد.
۵ـ پژوهشکده ی سوانح طبیعی: این پژوهشکده در سال ۱۳۶۸ پس از زلزله ی رودبار آغاز به کار کرد. نقطه ی عطف کار این پژوهشکده را می توان سال ۱۳۷۸ با توجه به تلاش های رئیس وقت بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، آقای محمد سعیدی کیا به شمار آورد.
طی سال های ۱۳۷۳ تا ۱۳۷۸ چهار مدیر به اداره آن مشغول بوده و سپس آقای مهندس سعیدی کیا به ریاست آن برگزیده شد. اکنون نیز آقای تابش مسئولیت آن را برعهده دارند.

منابع:
۱٫ امام خمینی و نهادهای انقلاب اسلامی، تبیان، آثار موضوعی (دفتر سی و هشتم)، تهران، تنظیم نشر آثار امام خمینی، مهدی حاضری، ۱۳۸۱، صص ۱۲۱ ـ ۱۲۳
۲٫ پایگاه اطلاع رسانی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی http://bonyadmaskan.com
3. سازمان بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، گزارش ها، تهران، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، بی تا
۴٫ صحیفه ی امام، ج ۶، مؤسسه ی تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، چاپ و نشر عروج، ۱۳۷۸
۵٫ نرم افزار «آمار فعالیت های بنیاد مسکن انقلاب اسلامی (سال ۱۳۸۴)، کاری از معاونت اقتصادی و برنامه ریزی دفتر فناوری اطلاعات و سیستم های بنیاد