جایگاه حجاب و نقش زنان مسلمان در کلام رهبر انقلاب
مقدمه
حجاب زنان و مردان در جامعه یکی از مهم ترین دستورات اجتماعی اسلام است که نقش عظیمی در حفظ بهداشت معنوی جامعه دارد، رعایت حجاب نه تنها موجب امنیت روحی و روانی جامعه می باشد بلکه می تواند باعث تعالی علمی، فرهنگی و حتی اقتصادی یک ملت را تامین کند، تفاوت جایگاه زن در ایران اسلامی با زن، در دوران ستم شاهی خود موید این مطلب است، امروزه زن مسلمان توانسته است در تمامی علوم همپای مردان بلکه در اموری نیز جزو پیشقراولان این حرکت تکاملی باشد.
پایگاه اطلاع رسانی حوزه بر اساس فرمایشات مقام معظم رهبری در سخنرانی های مختلف ایشان مطالبی را جمع آوری نموده و بر اساس آن متن سئوالاتی مناسب طرح نمود تا شاید با بخشی از دیدگاه های رهبر انقلاب در این وادی آشنا شویم. لازم به ذکر است که متن سخنان ایشان بدون هیچ گونه دخل و تصرفی ارائه می شود و تنها به گزینش بخش های مرتبط با موضوع هدف اکتفا شده است.
مقایسه ای بین جایگاه علمی و اجتماعی زنان در دوره قبل و بعد از انقلاب داشته باشید؟
زن، در جامعه ی خودباخته ی نظام پلید پادشاهی، حقیقتاً و از همه ی جوانب مظلوم بود. اگر زن می خواست وارد مقوله ی علم بشود، باید قید دین و تقوا و عفاف را می زد. مگر یک خانم مسلمان، در دانشگاهها و محیط های آموزشی و مراکز علمی و فرهنگی می توانست به آسانی حجاب و متانت و وقار خود را حفظ کند؟ مگر ممکن بود؟ مگر می شد یک زن مسلمان، در خیابآنهای تهران و بعضی از شهرهای دیگر، با متانت و وقار اسلامی یا حتّی با حجاب نیمه کاره، راحت راه برود و از گزند زبان و حرکت هرزگان و دل باختگانِ به فساد و فحشای سوغات غرب، مصون بماند؟ کاری کرده بودند که در این مملکت، کسب علم برای زن ها غالباً ممکن نمی شد. موارد استثنایی را کاری ندارم. به طور غالب، رفتن زنان به وادی علم میسر نمی شد؛ مگر با برداشتن حجاب و منصرف شدن از تقوا و وقار اسلامی!
در میدان سیاست و در زمینه ی فعالیت های اجتماعی هم همین طور بود. اگر زنی می خواست منصبی از مناصب اجتماعی و سیاسی را در ایرانِ دوران پادشاهی دارا باشد، باید قید حجاب و عفاف و وقار و متانت زن اسلامی را می زد. البته، بسته به این بود که خود این زن، جوهر و استعدادش چگونه باشد. اگر خیلی سست عنصر بود، باید تا آن اعماق می لغزید. اگر خوددار و خویشتن دار بود، تا حدودی خود را حفظ می کرد؛ اما دائماً با فشارهای روزافزون از سوی محیط اجتماعی روبه رو بود. جامعه ی ما، این گونه بود.
اسلام و انقلاب و امام آمد و در این کشور، زن را در مرکز فعالیت های سیاسی قرار دادند و پرچم انقلاب را به دست زنان سپرد؛ در حالی که زن در همان حال توانست حجاب و وقار و متانت اسلامی و عفاف و دین و تقوای خود را حفظ کند. کسی حقی از این بزرگتر بر گردن زن ایرانی و مسلمان ندارد.
«سخنرانی در دیدار با جمع کثیری از زنان شهرهای تهران، تبریز، اصفهان، کرمان، قم، قزوین، یزد، کرج و استانهای چهارمحال و بختیاری و مازندران 26/ 10/ 1368»
فاصله وضعیت حجاب زنان کنونی با قبل از انقلاب تا چه حد است؟ آیا وضعیت کنونی حجاب جامعه مطلوب است؟
امروز از لحاظ وضع حجاب و وضعیت زنان کشور، فاصله ی ما با قبل از انقلاب، خیلی ژرف و عمیق است. کمتر قسمتی است که ما نسبت به قبل از انقلاب، این قدر فاصله پیدا کرده باشیم. شما ببینید در کدامیک از بخشهای مختلف جامعه چه بخش های مربوط به مذهب و دین، چه بخشهای مربوط به مسائل علمی، چه بخش های مربوط به سیاست و اقتصاد و غیره این همه فاصله بین وضع موجود و وضع آن روز وجود دارد، که در حال حاضر ما میان زن امروز و زن زمان حکومت ستم شاهی مشاهده می کنیم؟ آن روز، چیزی از زن باقی نمانده بود. آن روز، نگذاشته بودند که چیزی به نام حرمت و حجاب و حفاظ و قداست و طهارت زن باقی بماند؛ بخصوص در شهرهای بزرگ. وضعیت امروز، قابل مقایسه با آن روز نیست. البته شکی نیست که باید از این بهتر بشود؛ اما آنچه که امروز هست، قابل مقایسه با آن روزگار نیست.
«سخنرانی در آغاز هفتمین گردهمایی ائمه ی جمعه ی سراسر کشور25/ 06/ 1370»
در مکتب اسلام، حفاظ و حجابی بین زن و مرد وجود دارد. این به معنای آن نیست که زنان، عالم جداگانه یی غیر از عالم مردان دارند؟
نه! زنان و مردان در جامعه و در محیط کار، باهم زندگی می کنند؛ همه جا باهم سروکار دارند؛ مشکلات اجتماعی را با هم حل می کنند؛ جنگ را با هم اداره می کنند و کردند؛ خانواده را با هم اداره می کنند و فرزندان را پرورش می دهند؛ اما آن حفاظ و حجاب در بیرون از محیط خانه و خانواده حتماً حفظ می شود. این، آن نکته ی اصلی در الگوسازی اسلامی است. اگر این نکته رعایت نشود، همان ابتذالی که امروز غرب دچار آن است، پیش می آید. اگر این نکته رعایت نشود، زن از پیشتازی در حرکت به سمت ارزش ها که در ایران اسلامی دیده شد باز خواهد ماند. غربی ها مایلند با تمام توان، آن نکته را هم در جایی به نحوی نسبت به هرکسی رسوخ دهند.
«سخنرانی در دیدار با جمع کثیری از پرستاران، به مناسبت میلاد حضرت زینب کبری(س) و روز پرستار22/ 08/ 1370»
جایگاه زن در جوامع غربی چگونه می باشد؟
دنیای غرب، زن را به ابتذال کشاند. تا شصت، هفتاد سال قبل از این، در تمام اروپا و کشورهای غربی، زن فقط در سیطره ی مرد- یا مردِ خود و یا یک مرد دیگر مثل صاحب کارخانه و مزرعه- می توانست باشد و هیچ حقی از حقوق اصلی یک انسان در یک جامعه ی متمدن را نداشت. حق رأی و حق مالکیت و حق معامله نداشت. بعد آمدند زن را به میدان کار و زندگی و فعالیت اجتماعی کشاندند؛ اما در همان حال، تمام وسایل را برای لغزش زن فراهم کردند و او را در متن جامعه، رها و بی پناه گذاشتند.
سرمایه داران بزرگ، سیاستمداران خبیث و پلید و گردانندگان دستگاه های مخفی، فکر کردند که می توانند برای کارهای سیاسی و اقتصادی، از این وضعیت بهتر استفاده کنند و زن را به ابتذال بکشانند. بله، در آنجاها، علم و سیاست هم هست و زنها در میدان علم و سیاست هم جلو می روند؛ اما به چه قیمتی؟ همین حالا هم توده و عامه ی زنها- نه چهار نفر خانم دکتر یا متخصص یا نویسنده و برجستگان و زبدگان - در کشورهای اروپایی و امریکایی که از تمدن غربی حظّ زیادی دارند، در وضعیت سخت و بی رحمانه ای زندگی می کنند و ستم همسران و ستم کاری که بر آنان تحمیل می شود و کارهای سخت و سنگینی که بر دوش آنان می گذارند، تحمل می کنند. با این کار، وانمود می کنند که زن را وارد میدان اجتماع کرده اند؛ در حالی که فرصت اندیشیدن و فکر کردن و تصمیم گرفتن هم برای آنان وجود ندارد.
زن های مؤمن در جامعه ی ما سعی کنند قدر زن ایرانی مسلمان را بدانند. ارزش زن اسلامی و مسلمان را بدانید. زنی که در اختلاط و معاشرت، با مرد قاطی نمی شود و خود را وسیله ای برای جلب چشم مرد نمی داند و خود را بالاتر از این می داند؛ زنی که شأنش را عزیزتر از این می شمارد که خود را عریان کند و با صورت و موی و بدن خود، چشم روندگان را به سمت خویش جلب کند و هوس آنها را اشباع نماید؛ زنی که خود را در دامنه ی قله یی می داند که در اوج آن، فاطمه ی زهرا(س)- بزرگترین زن تاریخ بشر- قرار دارد؛ آن زن، زن مسلمان ایرانی است. این زن باید دیگر از این بازیچه های فراهم آمده ی تمدن غربی و روشهای توطئه آمیز آن، رو بگرداند و به آن بی اعتنایی کند.
«سخنرانی در دیدار با جمع کثیری از زنان شهرهای تهران، تبریز، اصفهان، کرمان، قم، قزوین، یزد، کرج و استانهای چهارمحال و بختیاری و مازندران 26/ 10/ 1368»
چرا غرب تا این حد با حجاب و چادر زن مسلمان مخالفت می کند؟
چون فرهنگ آنها این را قبول ندارد. اروپایی ها این طورند؛ آنها می گویند هر چه را که ما فهمیده ایم، دنیا باید از ما تقلید کند! مایلند که جاهلیت خودشان را بر معرفت عالم غلبه بدهند. آنها می خواهند زن به سبک اروپایی را در جامعه رواج بدهند؛ که عبارت است از سبک مد و مصرف و آرایش در انظار عموم و ملعبه قرار دادن مسائل جنسی بین دو جنس؛ می خواهند این چیزها را به وسیله ی زنان رواج بدهند. هرجا با این هدف گیری غربی ها مخالفت بشود، فریادشان بلند می شود! این ها کم طاقت هم هستند! همین مدعیان غربی، کمترین مخالفتی را با مبانی پذیرفته ی خودشان تحمل نمی کنند.
همه جای دنیا را هم توانسته اند تحت تأثیر قرار بدهند؛ مگر محیط های اسلامی واقعی را. شما اگر به دنیای فقیر آفریقا و امریکای لاتین و شرق آسیا و هرجا که جوامعی هستند، مراجعه کنید، خواهید دید که آنجا هم توانسته اند همان الگوهای خودشان همان طور آرایش کردن، همان طور مصرف کردن و همان طور ملعبه شدن زن را رواج بدهند. تنها جایی که تیر آنها به نشان نخورد، محیط های اسلامی است، و مظهر آنها جامعه ی بزرگ جمهوری اسلامی است؛ لذا به شدت با این مبارزه می کنند.
امروز شما زنان، سنگربان ارزش های اسلامی در مقابل وضع جاهلی دنیای غرب هستید. شما هستید که دارید از این حصار مستحکم فرهنگ اسلامی محافظت می کنید. در علم، در فرهنگ، در سیاست و در همه چیز، زن باید پرورش اسلامی پیدا کند؛ در میدانهای اجتماعی و اقتصادی و سیاسی و همه جا برود و پیشتاز باشد؛ اما در مسائل شهوانی و جنسی، ملعبه ی دست این و آن نشود؛ این حرف ماست.
«سخنرانی در دیدار با جمع کثیری از پرستاران، به مناسبت میلاد حضرت زینب کبری (س) و روز پرستار22/ 08/ 1370»
از بزرگ ترین عوامل انحراف جامعه و انحراف زنان چیست؟
به اعتقاد من، گرایش به سمت مدگرایی و تجمل گرایی و تازه طلبی و افراط در کار آرایش و نمایش در مقابل مردان، یکی از بزرگترین عوامل انحراف جامعه و انحراف زنان ماست. در مقابل این ها، خانم ها بایستی مقاومت کنند.
آنها برای اینکه از زن، آن چنان موجودی به وجود بیاورند که مورد نظر خودشان است، محتاج این هستند که دائماً مد درست کنند و چشم ها و دل ها و ذهن ها را به همین چیزهای ظاهری و کوته نظرانه مشغول کنند. کسی که به این چیزها مشغول شد، کی به ارزش های واقعی خواهد رسید؟ مجال پیدا نمی کند برسد. زنی که در فکر باشد از خود وسیله ای برای جلب نظر مردان بسازد، کی فرصت این را پیدا خواهد کرد که به طهارت اخلاقی فکر کند و بیندیشد؟ مگر چنین چیزی ممکن است؟ آنها این را می خواهند. آنها مایل نیستند که زنان جوامع دنیای سوم، دارای فکر روشن و آرمان خواه باشند؛ خودشان دنبال هدف های بزرگ حرکت کنند و شوهر و فرزند خود را هم حرکت بدهند. زنان جوان در جامعه ی ما باید خیلی مراقب باشند، تا این کمند ناپیدای بسیار خطرناک فرهنگ و تفکر غربی را بشناسند؛ از آن پرهیز کنند و جامعه ی زنان را از آن جدا و برحذر بدارند.
امروز این راهی که ملت اسلام، بخصوص ملت بزرگ و شجاع ایران در پیش گرفته است راه تحقق آرمآنهای اسلامی راه نجات انسانها، راه دفع ظلم، راه شکستن بتهای زر و زور قدرت در دنیاست؛ بایستی این راه را درست شناخت و از آن پاسداری و حراست و حفاظت کرد. به اراده های قوی، به دلهای محکم و ظرفیتهای بالا احتیاج است؛ و این جز با تربیت الهی و اسلامی مرد و زن ما امکان پذیر نیست. صلاح زنان در جامعه، به دنبال خود، صلاح مردان را هم می آورد. نقش زنان در این مورد، جزو نقش های برجسته و شاید نقش اول است.
«سخنرانی در دیدار با جمع کثیری از پرستاران، به مناسبت میلاد حضرت زینب کبری(س) و روز پرستار22/ 08/ 1370»
بحث هایی مختلفی در باب پوشش زن می شود، صرف نظر از این مباحث حجاب مناسب برای زن چیست؟
به نظر ما، بحث هایی که در باب پوشش زن می شود، بحث های خوبی است که انجام می گیرد؛ منتها باید توجه کنید که هیچ بحثی در این زمینه های مربوط به پوشش زن، از هجوم تبلیغاتی غرب متأثر نباشد؛ اگر متأثر از آن شد، خراب خواهد شد. مثلًا بیاییم با خودمان فکر کنیم که حجاب داشته باشیم، اما چادر نباشد؛ این فکر غلطی است. نه اینکه من بخواهم بگویم چادر، نوع منحصر است؛ نه، من می گویم چادر بهترین نوع حجاب است؛ یک نشانه ی ملی ماست؛ هیچ اشکالی هم ندارد؛ هیچ منافاتی با هیچ نوع تحرکی هم در زن ندارد. اگر واقعاً بنای تحرک و کار اجتماعی و کار سیاسی و کار فکری باشد، لباس رسمی زن می تواند چادر باشد و همان طور که عرض کردم چادر بهترین نوع حجاب است.
البته می توان محجبه بود و چادر هم نداشت؛ منتها همین جا هم بایستی آن مرز را پیدا کرد. بعضی ها از چادر فرار می کنند، به خاطر اینکه هجوم تبلیغاتی غرب دامنگیرشان نشود؛ منتها از چادر که فرار می کنند، به آن حجاب واقعی بدون چادر هم رو نمی آورند؛ چون آن را هم غرب مورد تهاجم قرار می دهد!
شما خیال کرده اید که اگر ما چادر را کنار گذاشتیم، فرضاً آن مقنعه ی کذایی و آن لباسهای «و لیضربن بخمرهنّ علی جیوبهنّ» و همآنهایی را که در قرآن هست، درست کردیم، دست از سر ما برمی دارند؟ نه، آنها به این چیزها قانع نیستند؛ آنها می خواهند همان فرهنگ منحوس خودشان عیناً اینجا عمل بشود.
«بیانات در دیدار با اعضای شورای فرهنگی، اجتماعی زنان،(331) جمعی از زنان پزشک متخصص، و مسئولان اولین کنگره ی حجاب اسلامی، به مناسبت میلاد حضرت فاطمه ی زهرا(س)04/ 10/ 1370»
آیا حجاب به معنی منزوی کردن زن در امور اجتماعی نیست؟
اگر کسی چنین برداشتی از حجاب داشته باشد، برداشتش کاملًا غلط و انحرافی است. مسأله ی حجاب، به معنای جلوگیری از اختلاط و آمیزش بی قیدوشرط زن و مرد در جامعه است. این اختلاط، به ضرر جامعه و به ضرر زن و مرد- بخصوص به ضرر زن - است.حجاب، به هیچ وجه مزاحم و مانع فعالیت های سیاسی و اجتماعی و علمی نیست.
«سخنرانی در دیدار با گروهی از زنان پزشک سراسر کشور26/ 10/ 1368»
با توجه به اهتمام اسلام به علم آموزی چه رشته هایی از علوم برای زنان مسلمانان اولویت دارد؟
رشته ی پزشکی برای خانم ها از اولویت برخوردار است؛ زیرا ما که به وجود یک فاصله ی ارتباطی و آمیزشی اجتماعی بین زن و مرد معتقدیم و تأکید داریم که نباید اختلاط بی قید و شرط بین زن و مرد باشد و معتقد به حجاب - به معنای کامل و واقعی کلمه - هستیم، نمی توانیم در مسأله ی پزشکی بی تفاوت باشیم. یعنی به همان تعداد که پزشک مرد داریم، به همان تعداد هم پزشک زن لازم داریم. بگذاریم زن ها برای مراجعات پزشکی خود، به طبیب زن مراجعه کنند و هیچ لزومی ندارد که ما این فاصله را برنداریم. بایستی کاری بکنیم که زنها بتوانند بدون هیچ گونه مشکلی، به طبیب مراجعه کنند و آن طبیب هم طبیب زن باشد.
«سخنرانی در دیدار با گروهی از زنان پزشک سراسر کشور26/ 10/ 1368»
ممکن است برخی تصور کنند که اگر زن در رشته ی زنان درس می خواند، بایستی فقط در زمینه ی بیماری های ویژه ی زنان و مسأله ی زایمان درس بخواند آیا ابن فکر درست است؟
خانم ها موظفند که انواع و اقسام رشته های تخصصی پزشکی- مثل قلب و داخلی و اعصاب و.. .- را دنبال کنند. این، فریضه است. امروز این تکلیف برای زن ها، بیشتر از مردهاست؛ اگرچه در جامعه ی ما، آموزش رشته های مختلف علوم که برای ساختن این جامعه لازم می باشد، برای همه فریضه است. آن کسانی که بتوانند، حقیقتاً امروز از آن روزهایی است که کسب علم فریضه ی شرعی است؛ علاوه بر اینکه فریضه ی اجتماعی هم است.کسب علم فقط یک امتیاز نیست که کسی بخواهد به جایی برسد و شغل پُردرآمدی داشته باشد؛ مسئله این است که کسانی که می توانند درس بخوانند، واجب است که درس بخوانند و تخصصها را پیدا کنند. کسب علم و تخصص در رشته ی پزشکی- مثل بقیه ی رشته ها- برای مردها واجب است؛ اما برای زن ها واجب تر می باشد؛ چون زمینه ی کار در میان خانم ها کمتر است. به نسبت تعداد زنان در جامعه، ما پزشک زن کمتر داریم.
«سخنرانی در دیدار با گروهی از زنان پزشک سراسر کشور26/ 10/ 1368»
با توجه به نقش مهم صدا و سیما در فرهنگ سازی جامعه دینی جایگاه زن در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران چگونه جایگاهی است؟
در مورد مسأله ی زن...دو عیب اساسی در برنامه های گذشته ی صدا و سیما وجود داشت: یکی اینکه ارزش حجاب از بین رفته بود. از این بزرگتر، آن بود که نقش های پست کننده به زن داده می شد. در عیب اول، یک ارزش زیر سؤال می رفته و پایمال می شده که آن، ارزش حجاب بوده است؛ اما در عیب دوم، گاهی همه ی ارزش های بشری که برای زن مورد نظر می باشد، زیر سؤال می رفته است. چنانچه داستان عاشقانه یی نقل می شده، داستانی بوده است که زن در آنجا بالاخره همان نقش صهیونیست پسند و استکبارپسند خودش را دارا بوده است و غالباً و قاعدتاً در چهره ی یک مادر، یک همسر خوب و یک انسان کارآمد ارایه نمی شده است.
باید این دو عیب برداشته شود. ما بایستی زن را، هم باحجاب نشان بدهیم، هم سرشار از ارزشهایی که اسلام و انقلاب برای او در نظر گرفته است؛ یعنی نجابت و عفت زن. مهم ترین مسئله، آن گوهر عفت زن، آن عضو اصلی و رکن اساسی خانواده بودن، آن عضو اصلی و رکن اساسی فعالیتهای جامعه بودن، آن تأثیر زن در رشد جامعه و رشد مردان، آن تأثیر زن در واقعیتهای گذشته ی ما از قبیل انقلاب و جنگ و غیره است.
در فیلم، سریال، شعرِ موسیقی، در برنامه ی خانواده، در برنامه ی «سلام صبح بخیر» و در سایر برنامه ها، بایستی این ها ارایه بشود؛ هم در اجرا و هم در تهیه ی برنامه. سیاست گذاری، باید ناظر به این چیزها باشد. البته این حرف، مخصوص سیاست گذاری نیست؛ مجریها هم باید توجه کنند. این کارها باید در رادیو و تلویزیون انجام بشود؛ ولی نمی شود! این، مسئولیت من و شماست. هر روز که می گذرد، باید یک قدم به این ها نزدیک تر بشویم.
«بیانات در دیدار با اعضای شورای سیاست گذاری صدا و سیما14/ 12/ 1369»
پیامی که یک زن مسلمان می تواند نسبت به زنان دنیا داشته باشد چیست؟
زن های ایران، بخصوص کسانی که در رشته های گوناگونِ دانش و در چارچوب اسلام و احکام اسلامی و مهم تر از همه مسأله ی حجاب توانسته اند حرکت بکنند، بایستی به زنان و دختران و دانشجویان زن دنیا عملًا تفهیم کنند که علم به معنای بی بندوباری نیست و لازمه ی تحصیل علم، بی قیدی نسبت به موازین اخلاقی در مورد معاشرت زن و مرد نیست؛ بلکه می توان با رعایت کامل این موازین، علم را هم تحصیل کرد و به جاهای بالایی رسید و وجود شما می تواند به عنوان یک نمونه از پیام جهانی اسلام نشان داده بشود.
«سخنرانی در دیدار با گروهی از زنان پزشک سراسر کشور26/ 10/ 1368».
افزودن دیدگاه جدید