آشنایی با شبکه ملی اطلاعات

جایگاه شبکه ملی اطلاعات در مدل مفهومی لایه ای فضای مجازی

فضای مجازی را با مبنا قرار دادن وجه انسانی و نه بستر فناورانه و تعاملات اطلاعات، می‌توان امتداد فرهنگ و اجتماع انسانی در فضاي شبکه‏ های اطلاعاتی بر بستر فناوری اطلاعات و ارتباطات و به عبارتی دیگر، اجتماع و فرهنگ نوين انسانی که در بستر فناوری اطلاعات و ارتباطات شکل می‏گيرد، دانست. فضای مجازی دارای ویژگی‌های زیر است:

فضای مجازی دارای یک مدل چند لایه‌ای است که بستر آن، زیرساخت ارتباطی است که شبکه ملی اطلاعات آن را محقق خواهد ساخت.

وضعیت مطلوب برای فضای مجازی

برخی از مؤلفه های مطلوبیت براي فضاي مجازي در راستای چشم انداز بیست ساله ایران اسلامی، در ابلاغیه حکم تشکیل شورای عالی فضای مجازی توسط مقام معظم رهبری به شرح زیر است:

ضرورت تحقق شبکه ملي اطلاعات

فضای مجازی دارای یک مدل چند لایه‌ای است که بستر آن، زیرساخت ارتباطی است که شبکه ملی اطلاعات آن را محقق خواهد ساخت. بر این اساس، دستیابی به فضای مجازی مطلوب بدون تحقق بستر آن یا شبکه ملی اطلاعات معنا ندارد. این توضیح، اهمیت تبیین مدل شبکه ملی اطلاعات را روشن می‌سازد. تحقق شبکه ملی اطلاعات، در واقع تحقق بستر مطلوب برای فضای مجازی مطلوب کشور است. بدون تردید، توسعه دانش‌بنیان این شبکه، انعطاف و انطباق همیشگی آن با الزامات جدید فضای مجازی را تضمین خواهد کرد. شکل زير نمايي از افق و ضرورت تحقق شبکه ملي اطلاعات را نشان مي‌دهد.

تاريخچه شبکه ملی اطلاعات

در اواخر سال ١٣٨٤ بحث شبکه ملی اينترنت در كشور مطرح و مهمترین دلیل پیاده سازی این شبکه درآن سال کاهش وابستگی به شبکه جهانی اینترنت اعلام شد.
در اسفند سال ١٣٨٤، بر اساس تصميم هیات دولت مقرر شد شبکه ملي طي سه سال به بهره برداری برسد و طراحی های کلی شبکه نیز انجام شود.
در سال ١٣٨٥ قرار شد پروژه اینترنت ملي درمرکز تحقیقات مخابرات ایران انجام شود.
در سال ١٣٨٦ نیز همین موضوع تکرار شد و این بار برنامه های عملیاتی راه اندازی و بهره برداری اینترنت ملی در سالهای ٨٦ تا ٨٨ در هیات وزیران تصویب شد.
با توجه به الزامات سند چشم انداز بیست ساله در سال ١٣٨٩ موضوع شبکه ملی اینترنت با نام جدید شبکه ملی اطلاعات به صورت جدی تر مطرح شد به طوری که کلیات موضوع در ماده ٤٦ برنامه پنجم توسعه به شرح زیر اختصاری مطرح شد :

هدف

بسط خدمات دولت الکترونیک، صنعت فناوری اطلاعات، سواد اطلاعاتی و افزایش بهره‎وری در حوزه‎های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی

تکالیف وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات

بر اساس بند الف از ماده ٤٦ قانون برنامه پنجم توسعه، ایجاد و توسعه شبکه ملی اطلاعات و مراکز داده داخلی امن و پایدار با پهنای باند مناسب با رعایت موازین شرعی و امنیتی و با استفاده از توان و ظرفیت بخشهای عمومی غیردولتی، خصوصی و تعاونی، امکان دسترسی پرسرعت مبتنی بر توافق نامه سطح خدمات مورد نظر است. در این زمینه سه شاخص اصلی عبارت از اتصال کلیه کسب و کارها و ٦٠% مردم به شبکه ملی اطلاعات و اینترنت، کسب رتبه دوم در کلیه شاخص های فاوا در منطقه و سهم ٢% صنعت فناوری اطلاعات از تولید ناخالص داخلی است.

تکالیف دیگر دستگاه های اجرائی بر اساس بند ب از ماده ٤٦ قانون برنامه پنجم توسعه

اتصال به شبكه ملي اطلاعات، توسعه و تكميل پايگاه هاي اطلاعاتي ، تبادل و به اشتراك‎گذاري رايگان اطلاعات و تأمین امنیت آن، انجام استعلامات و ارایه خدمات الکترونیکی بر بستر آن.

ماموريت هاي مركز ملی در ارتباط با شبكه ملی اطلاعات

مرکز ملی فضای مجازی بر اساس سه مأموریت محوری خود در حکم تشکیل که در زیر آورده شده است، باید نقش سیاست گذاری و نظارت بر پروژه های مرتبط با فضای مجازی کشور را ایفا کند. شبکه ملی اطلاعات، طبق مصوبات شورای عالی فضای مجازی، زیرساخت ارتباطی فضای مجازی کشور است.

بنابراین در دایره سیاستگذاری و نظارت مرکز ملی فضای مجازی قرار دارد.

سه مأموریت محوری عبارتند از:

الزامات شبکه ملی اطلاعات

الزامات شبکه ملی اطلاعات بر اساس مصوبه دوم جلسه پانزدهم شورای عالی فضای مجازی عبارت است از:

شناسايي نيازمندي‌هاي اصلي شبکه ملي اطلاعات و استخراج حوزه‌هاي مهم که بايد براي ايجاد يا توسعه آن‌ها برنامه ريزي شود، در اولين گام با تحليل الزامات شش‌گانه مصوب در جلسه پانزدهم شوراي عالي فضاي مجازي، آغاز مي‌شود. بر اين اساس، الزامات ياد شده در دو دسته کارکردي و غيرکارکردي تقسيم بندي مي‌شوند. الزامات کارکردي تعيين‌کننده توانمندي‌هاي اصلي در شبکه ملي اطلاعات و الزامات غيرکارکردي، به نوعي ناظر بر کيفيت تحقق اين توانمندي‌ها هستند. تفکيک الزامات با اين ديدگاه در شکل زير، نشان داده شده است:

مدل مطلوب شبکه ملی اطلاعات

برخی از حوزه هایی که در تبیین مدل مطلوب شبکه ملی اطلاعات مورد نظر می باشند عبارتند از:

مدل مطلوب شبکه ملی اطلاعات

زیرساخت ارتباطی شبکه ملی اطلاعات شامل یک شبکه عمومی مسلط متصل به شبکه‌های مستقل موجود داخلی است که در کلیه عملکردهای خود هیچگونه وابستگی به آن‌ها و همچنین شبکه جهانی اينترنت ندارد.

ذي نفعان و بازيگران

در این حوزه تلاش شده است تا کلیه بازیگران و ذینفعان اعم از سیاست‌گذاران، قانون‌گذاران، ناظران، مجریان، مدیریت‌ امنیت فضای مجازی، بهره‌برداران، اپراتورهای خدمات و محتوا و ... شناسایی شوند. این گام، هم در مهندسی نیازمندی‌ها و هم در تقسیم کار ملی در حوزه شبکه ملی اطلاعات لازم قلمداد می‌شود.

مديريت و پايش در شبكه ملي اطلاعات

تحقق استقلال و عدم تأثیرپذیری در عملیات مدیریتی، امور پشتیبانی و نگهداری، امور توسعه کمی و کیفی با اتکاء به دانش و توانمندی بومی در این حوزه از الزامات اصلی بوده است.
دیریت و پایش در شبکه ملی اطلاعات حائز کارکردهای مختلف مانند مدیریت خطا، پیکره بندی، ثبت وقایع، کارایی، امنیت، تغییر، توسعه و بلوغ،ظرفیت، تداوم عملکرد و بازیابی در حوادث است که در تمامی لایه‌ها تحقق می‌یابد.

پالايش

پالایش در شبکه ملی اطلاعات در سطوح پایه مبادی محور و پیشرفته محتوا محور هوشمند اجرا می‌شود. پالایش در درگاه‌های اتصال به شبکه جهانی به صورت دوسویه و در درگاه‌های اتصال به شبکه‌های مستقل داخلی به‌صورت درون سو اجرا می‌شود.

شبكه دسترسي مستقل و پهن باند

شبکه دسترسی در شبکه ملی اطلاعات، پهنای باند لازم و کافی را به ازای انواع خدمات داخلی برای آحاد کاربران داخلی حتی در حال تحرک فراهم می‌کند. ضمنا این شبکه قابلیت اعمال سیاست‌های پایش و تخصیص هوشمند پهنای باند به ازای خدمات داده و ستانده کاربران در اتصال به شبکه جهانی را فراهم می‌کند.

ارتباط با شبكه هاي مستقل داخلي

شبکه‌های مستقل داخلی با پذیرش سیاست‌های مختلف شبکه ملی اطلاعات، برای ارتباط با یکدیگر، شبکه جهانی و ارایه خدمات دیگر شبکه‌ها به کاربران داخلی خود، از درگاه‌های اتصال آن استفاده می‌کنند.

ارتباط با شبكه جهاني اينترنت

ارتباط با شبکه جهانی اینترنت بنابر درخواست کاربران شبکه ملی اطلاعات، از طریق آن برقرار است اما تهدیدات مختلف فرهنگی، امنیتی، مالی و ... آن نه تنها کنترل شده است بلکه فرصت‌های جدیدی را برای صدور خدمات فضای مجازی متکی بر زیرساختی غنی و کارآمد داخلی فراهم می‌کند.

پدافند غيرعامل

شبکه ملی اطلاعات تمامی الزامات پدافند غیرعامل را محقق کرده و رهنمودهای آن را به‌کار می‌بندد تا نوعی حفاظت شدگی پیشگیرانه پیش فعال را نسبت به تهدیدات شبکه جهانی اینترنت و دیگر شبکه های موجود مستقل داخلی، پدید آورد و قابلیت بازیابی و ترمیم سریع را که توسط مدیریت آن اجرا می‌شود، فراهم آورد.

توانمندی های اصلی برای شبکه ملی اطلاعات

برخی توانمندی های اصلی برای شبکه ملی اطلاعات، جهت دستیابی به زیرساخت مطلوب فضای مجازی کشور شامل:

مدل پيشنهادي امنيت در شبکه ملي اطلاعات در شکل زير نشان داده شده است:

ایجاد یا توسعه حفاظت شدگی پیشگیرانه پیش فعال (پدافند غیرعامل) و فعال نسبت به شبکه جهانی اینترنت و دیگر شبکه های موجود مستقل داخلی در ابعاد مختلف تهدیدات امنیت سایبری

ایجاد یا توسعه قابلیت مدیریت توسعه و بلوغ دانش بنیان