شبکه ملی اطلاعات چیست و چه مزایایی دارد؟

بحث لزوم به وجود آمدن شبکه ملی اطلاعات از اواخر سال 84 بیان شد و مورد توجه قرار گرفت و در آن زمان وعده ها از این قرار بود که طرح ظرف سه سال به بهره برداری کامل می رسد. اما چیزی حدود یک دهه می بایست طی شود که تازه فاز اول آن  ایجاد شود.
با وجود آنکه بحث پیرامون شبکه ملی اطلاعات زیاد است و منتقدان آن معتقدند که این طرح ایران را در حوزه ارتباطات به کره شمالی دیگری تبدیل می کند اما واقعیت این است که این طرح در صورت اجرای کامل و صحیح نه تنها دسترسی به شبکه جهانی اینترنت را قطع نمی کند بلکه حتی امنیت کاربران ایرانی و سایت های دولتی را به طرز چشمگیری افزایش داده و حتی موجب دسترسی کاربران اینترنتی به اینترنت ارزان تر و سریعتر نیز می شود.

شبکه ملی اطلاعات و چرایی ایجاد آن

همانطور که می دایند شبکه اینترنت از تعداد زیادی سرور تشکیل شده که اطلاعات موجود در فضای نت را در خود ذخیره کرده اند؛ این سرورها از طریق کابل هایی به همدیگر و به کاربران سراسر دنیا متصل شده و اطلاعات را در اختیار آنها می گذارند.
در حال حاضر بیشترین تعداد سرورهای جهان در کشور آمریکا قرار دارند و به این ترتیب اگر سرور سایت شما در آمریکا باشد کلیه اطلاعات شما می بایست به آمریکا رفته و در سرورهای آنجا ذخیره شود. جدای از این بحث که به لحاظ امنیتی ارسال اطلاعات تمام کاربران ایرانی به کشوری که تضاد منافع با ایران دارد صحیح نیست، بعد فاصله بین ایران و آمریکا هم باعث می شود هم بارگذاری و هم دانلود این اطلاعات از آمریکا زمانبر و پرهزینه باشد. علاوه بر این  در صورت وجود این سرورها در ایران این پول حاصل شده از ترافیک کاربران ایرانی نیز در جیب سرمایه گذار ایرانی می رود.
به این طریق از طریق ایجاد سرورهایی در نقاط مختلف ایران و بارگذاری اطلاعات درآنها هم ترافیک داخلی اینترنت حفظ می شود و هم دسترسی به اینترنت امن، ارزان و باسرعت برای مردم ممکن می شود.
جالب است بدانید که ضمن مستقل بودن شبکه ملی اطلاعات از اینترنت اما شبکه ملی اطلاعات از طریق اتصالاتی به اینترنت جهانی هم متصل شده و از همین طریق هم امکان اتصال ایرانی‌ها را به شکل غیر مستقیم به اینترنت فراهم کرده است. به این طریق اگر روزی هم کشور مورد حملات سایبری توسط بدافزارهایی مثل "استاکس نت" یا "شعله" قرار گیرد به راحتی می توان تا زمان پیدا کردن راه حل، اتصال با اینترنت جهانی را قطع کرد بدون آنکه در دسترسی به سایت های سازمان های دولتی و پایگاه هایی که سرورشان در ایران است مشکلی پیش آید.
همانطور که می دانید شبکه ملی اطلاعات از دو بخش اختصاصی و عمومی تشکیل شده است. بخش اختصاصی براي ارتباط و تبادل اطلاعات و خدمات دستگاه‌هاي اجرایی با یکدیگر و بخش عمومی براي ارایه خدمات به کاربران عمومی طراحی شده است و این دو بخش در نقاطی نظیر مراکز داده با یکدیگر اتصال دارند.

امکان شناسایی کاربران با شبکه ملی اطلاعات

یکی از مسایلی که در شبکه ملی اطلاعات پر اهیمت است موضوع شناسایی تمام کاربران متصل به اینترنت در کشور است.
تا پیش از اجرای این طرح اگر کسی به وسیله اینترنت تخلفی انجام می‌داد با توجه به ساماندهی نبودن اطلاعات آی‌پی کاربران پیدا کردن فرد متخلف با مشکلات زیاد مواجه بود اما در راستای تحقق فاز اول شبکه ملی اطلاعات سازمان فناوری اطلاعات آی‌پی یا شناسه‌های عددی تمام کاربران ایرانی را ساماندهی و جمع‌آوری کرده است و از این طریق شناسایی فرد متخلف آسانتر ممکن می شود.
همچنین وجود شبکه ملی اطلاعات موجب می‌‌شود از انتقال ترافیک‌های اضافی جلوگیری شده و امکان استفاده‌های بهتراز نشانی‌های اینترنتی یا آی پی هم به وجود می آید.

چه خدماتی در سه فاز شبکه ملی اطلاعات ارایه می شود؟

طبق پیش بینی دولت سه فاز مجزا برای اجرای شبکه ملی اطلاعات در نظر گرفته شده است که هر یک برنامه‌های خاصی برای اقدامات کوتاه مدت را شامل می شوند.
در فاز اول که در هفته دولت امسال افتتاح شد خدمات دولت الکترونیک و سایر خدمات ویدیویی داخلی روی بستر شبکه ملی اطلاعات قرار گرفت. همچنین امکان ارایه انواع خدمات نوین از قبیل پرداخت موبایل روی بستر شبکه ملی اطلاعات میسر شد.
دسترسی به پهن باند ثابت و سیار و دسترسی به محتوا و خدمات داخلی در سراسر کشور از دیگر دستاوردهای اجرایی شدن فاز اول شبکه ملی اطلاعات شمرده می شد.
بنابر اعلام سازمان فناوری اطلاعات ایران با اجرای فاز اول این طرح دسترسی به پهن‌باند سیار در شهرهای بزرگ و دسترسی به پهن باند ثابت در کل کشور در قالب شبکه ملی اطلاعات نیز ممکن شده است.
طبق وعده وزارت ارتباطات قرار است فاز دوم شبکه ملی اطلاعات که هدف آن ایجاد رشد در این شبکه است در دهه فجر امسال اجرایی خواهد شد و به موجب آن امکان استفاده از خدمات ویدیویی اچ‌دی با هزینه مناسب در کلانشهرها میسر می‌شود.
فاز سوم و آخر شبکه ملی اطلاعات نیز که قرار است در آن شبکه به بلوغ کامل برسد، سال آینده در روز جهانی مخابرات اجرزا می شود و به وسسیله آن می بایست تمام خدمات از جمله دسترسی به ویدیو‌های HDو خدمات ابری پهن باند در تمام شهرهای کشور قابل دسترسی شود.

جایگاهCDN در شبکه ملی اطلاعات

CDN مخفف سه کلمه انگلیسی "Content Delivery Network" است که می‌توان آن را به فارسی "شبکه توزیع محتوا" ترجمه کرد. شبکه توزیع محتوا درواقع شبکه ای گسترده از سرورهایی است که در چندین نقطه دنیا مستقر شده‌اند و در مناطق جغرافیایی متفاوتی قرار دارند.
با استفاده از CDN با توجه به موقعیت جغرافیایی کاربر محتوای مورد نظر او از نزدیکترین سروری که اطلاعات در آن وجود دارد برای هر کاربر ارسال می‌شود. برای مثال اگر شما در شهر توکیو کشور ژاپن باشید به جای آنکه اطلاعات درخواستی شما از پایگاه آمریکا بیاید به صرفه‌تر است که این اطلاعات از سرورهای ژاپن یا نهایتا چین برای شما ارسال شوند.
توجه داشته باشید که سرویس CDN در افزایش سرعت تحویل محتوا و پهنای باند در وب سایت‌های پرترافیک بسیار موثر است. همچنین این سرویس باعث می‌شود که اگر اطلاعات موجود در یک سرور به طور ناخواسته مثلا از سرور تهران پاک شد این اطلاعات در سرور شیراز هم موجود و قابل دسترسی باشند.
همانطور که واقف هستید خطراتی نظیر حملات هکری و خطر سوختن سرورها در اثر درست کار نکردن سیستم تهویه هوا در محل استقرار هر سرور، ریسک نگهداری اطلاعات فقط در یک مرکز داده خاص را افزایش می‌دهد. همین سال گذشته در کشور خودمان خرابی سرورهایی که اطلاعات یک ارایه دهنده وبلاگ در آن ذخیره شده بود باعث پاک شدن اطلاعات بسیاری از کاربران آن شد و مشکلات و خسارات زیادی را به وجود آورد.
لذا در چنین مواردی سرویس CDN می‌تواند مثل یک نسخه پشتیبان قوی عمل کند و جلوی از دست رفتن اطلاعات و وارد شدن خسارات جبران ناپذیر را بگیرد.
در فاز اول اجرای شبکه ملی اطلاعات شرکت مخابرات ایران و همراه اول سعی دارند CDN یکپارچه خود را علاوه بر تهران در شهرهای تبریز، مشهد و شیراز راه‌اندازی کنند.
همچنین گفته می‌شود شرکت شاتل هم CDNهای خود را علاوه بر تهران در تبریز، مشهد،شیراز، اصفهان، اهواز، کرمان، آمل بابل، ساری، قم،کرج و رشت مستقر کرده است.
گفتنی است شرکت‌های آسیاتک، پارس آنلاین و افرانت نیز سرورهای CDN خود را در چند شهر کشور مستقر کرده‌اند.

زیرساخت‌های به وجود آمده برای فاز اول شبکه ملی اطلاعات

شرکت ارتباطات زیرساخت ادعا می کند که در راستای شبکه ملی اطلاعات چیزی حدود 57 هزار کیلومتر فیبرنوری و مراکز تبادل ترافیک داده ملی ایجاد و راه اندازی کرده است.
همچنین زیرساخت مدعی است که با راه‌اندازی مراکز تبادل داده شبکه ملی اطلاعات به عنوان هسته اصلی این شبکه، تعرفه دسترسی به پهنای باند را کم کرده و باعث جداسازی ترافیک داخلی و خارجی در شبکه ملی اطلاعات نیز می‌شود.
بر همین اساس با کم شدن هزینه های فروش اینترنت به شرکت های اینترنتی توسط شرکت زیرساخت دسترسی‌های مردم به اطلاعاتی که روی سرورهای داخلی نگهداری می‌شود هم ارزانتر تمام می شود. همچنین با راه‌اندازی مراکز تبادل داده شبکه ملی اطلاعات توسط شرکت زیرساخت تعرفه سرویس‌های داخلی از این پس چیزی حدود یک سوم سرویس‌های بین‌الملل برای کاربر نهایی هزینه خواهد داشت.

جمع‌بندی

در هر صورت شبکه ملی اطلاعات حالا بعد از 11 سال از شروع ایجاد آن نصفه و نیمه به اجرا گذاشته شده است و کاربران ایرانی منتظر هستند ببیند که آیا کاهش هزینه‌هایی که برای استفاده از ترافیک داخلی اعلام شده اجرایی می‌شود و یا تحقق این وعده هم نیازمند یک دهه انتظار دیگر است.
سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی اعلام کرده که از ابتدای بهمن ماه امسال تمام ارایه دهندگان اینترنت موظف هستند اینترنت مصرفی داخلی و خارجی مشترکان خود را تفکیک کرده و بر اساس نوع مصرف هر فرد هزینه اینترنت او را محاسبه کنند. البته این که این وعده در نهایت عملی می‌شود یا انجام آن باز هم به بعد موکول می‌شود چیزی است که در نهایت گذر زمان تکلیف آن را مشخص خواهد کرد اما ما امیدواریم که با پیگیری مسوولان رگولاتوری و وزارت ارتباطات این امر محقق شود.
از یاد نبریم که در ماه های اخیر انتقادات فراوانی از سوی رسانه‌های فارسی زبان خارجی به شبکه ملی اطلاعات شده اما آن چه که مسلم است با توجه به مخاطرات امنیتی کشور و حملات سایبری که ایران همواره با آن مواجه بوده است و با نظر به این که بسیاری از کشورها از یک سیستم اینترانت بهره می‌برند به نظر می‌رسد که این شبکه می بایست هرچه سریعتر به بهره برداری کامل برسد و در این رابطه تعلل جایز نیست.
توجه داشته باشید که به هیچ وجه منطقی نیست که تبادل اطلاعات درون سازمانی ما در سازمان‌ها، نهادها و بانک‌های کشور روی بستر اینترنت جهانی صورت بگیرد و ریسک هک شدن اطلاعات حساس مردم و دولت وجود داشته باشد.
علاوه بر این فوایدی دیگر نظیر حفظ ترافیک داخلی در داخل کشور، بالا رفتن سرعت برقراری ارتباطات و تبادل داده‌ها و بهبود کیفیت اینترنت از دیگر مواردی است که ایجاد شبکه ملی اطلاعات را به تنها گزینه روی میز برای دولت و مردم ایران تبدیل می کند.

گزارش از نادر نینوایی