عکس العمل «متقین» در مقابل مدح و ستایش دیگران

پرسش : امام علی(علیه السلام) درباره عکس العمل «متقین» در مقابل مدح و ستایش دیگران چه بیانی دارند؟
پاسخ اجمالی: امام علی(ع) درباره اوصاف «متقین» می فرماید: «هرگاه یکى از آنها ستوده شود، به هراس مى افتد و مى گوید: من از دیگران نسبت به خود آگاه ترم و پروردگارم به نفس من از خود من آگاه تر است …». آری مدح در متقین تأثیر نکرده بلکه مدح باعث بیدارى آنها مى شود؛ مدح متقین باعث انتقاد آنها از خود می شود چراکه متقین در مقام خودشناسى حرکت می کنند و وقتى خود را شناختند از مدح دیگران خشنود نشده و به نقد خود مى پردازند.
پاسخ تفصیلی: امام علی(علیه السلام) در فرازی از خطبهمتقین در بیان اوصاف متقین می فرماید: «اِذَا زُکَّىَ اَحَدُهُمْ خَافَ مِمَّا یُقَالُ لَهُ فَیَقُولُ اَنَا اَعْلَمُ بِنَفْسِى مِنْ غَیْر‍ِی وَ رَبِّى اَعْلَمُ مِنّى بِنَفْسِى، اَللّهُمَّ لَاتُواخِذْنِى بِمَا یَقُولُونَ وَ اجْعَلْنِى اَفضَلَ مِمَّا یَظُنُّونَ وَ اغْفِرْلِى مَا لَایَعْلَمُونَ»؛ (هرگاه یکى از آنها [متقین] ستوده شود، از آنچه بر او گفته مى شود به هراس مى افتد و مى گوید: من از دیگران نسبت به خود آگاه ترم و پروردگارم به نفس من از خود من آگاه تر است [مى گوید] خدایا! مرا به آنچه مى گویند مگیر و مواخذه مکن! و مرا بهتر از آنچه گمان مى کنند قرار ده، و آنچه را از اعمالم نمى دانند بیامرز!). از فراز بالا به دست مى آید که:
۱ـ مدح مداحان و ثناء ثناخوانان در متقین تاثیر نکرده و عوض نمى شوند، بلکه مدح باعث بیدارى آنها مى شود که مبادا از جاده خارج شوند!
۲ـ متقین نقّاد خویشتن هستند، وقتى مدح مى شنوند، به انتقاد از خود مى پردازند.
۳ـ متقین در مقام خودشناسى پیشرفته و خود را شناخته اند و این خودشناسى و معرفت نفس زیربناى دو خصلت قبل است، وقتى خود صفت وجودى خود را شناختند از مداحى دیگران خشنود نشده و به نقّادى از خود مى پردازند.(۱)

پی نوشت:
(۱). گردآوری از کتاب: اخلاق اسلامى در نهج البلاغه، مکارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: اکبر خادم الذاکرین‏، نسل جوان‏، قم‏، ۱۳۸۵ شمسی، چاپ: اول‏، ج ۲، ص ۱۲۹٫