رفتن به محتوای اصلی
اشعار و متون ادبی مناسبتی

امام کاظم (علیه السلام) درادب فارسی

تاریخ انتشار:
یا موسی بن جعفر! تمثالِ دنیا در قاب حقیقت به چشم تو بیش از دیگران آشنا بود که: «الدّنیا سجن المؤمن»
آسمان در بند (متن ادبی ویژه شهادت امام موسی کاظم علیه السلام)

متن ادبی«شهادت امام موسی کاظم علیه السلام»[1]

خوش به سعادت واژه‏ هایی که از زیارت میله‏ ای بی‏ گناه می‏ آیند؛ از ملاقاتِ نواهای مغمومی که عطر تلاوت آینه ‏زار را بر قلب‏های نقره ‏گون می‏ گستراند! خوشا قطره‏ های بلورین اشک برای بدرقه دریا دلی از تبار نورهای یکپارچه! و ما سوگوار توایم، ای که نجواهای رقّت‏ انگیز شبانه‏ ات، بند بند تن زندان‏ها و زندان‏های تن را به لرزه در آورد.

سوگوارِ تو که بادهای سمّی مخالف، اوقات رویش را از تو باز نستانْد، حاشا که تراکم شکنجه گاه ‏ها، تناسب اندام نیایشت را به هم بریزد! شکیبائی‏ ات را آئین‏ ها و کتیبه ‏های مقدّس حک کرده ‏اند.

آری! بازوان قوی تقواست که تنگناهای دنیا را این‏چنین به زنجیر می‏ کشاند. استقامت تو در تسلسل زندان‏ها، فلسفه بافی فرومایگان و مترصدان را باطل کرد. لاطائلاتِ نسنجیده دونان را پشت سر می‏ ریختی و آن‏گاه، تکبیرة‏الاحرامِ آزادی، پیکره سکوتِ زندان را می ‏شکست.

یا موسی بن جعفر علیهما‏السلام تمثالِ دنیا در قاب حقیقت به چشم تو بیش از دیگران آشنا بود که: «الدّنیا سجن المؤمن»

تو با تسبیحی از سپاسِ شبانگاه، روزهای مانده را زنجیروار به عروج تازه می‏ رساندی و به تدریج، پاره ‏هایی از ملکوت را بر جزایرِ تنهایی انسان ریختی تا این‏که کنار خزان ‏زدگیِ عاطفه ‏های بغداد، با دستانی از بهار، مشیّت شیرین را در آغوش کشیدی.

یا باب ‏الحوائج! هنوز قصیده کوه پایه‏ های روح ‏انگیز و دامنه ‏های فَرَح‏ریز از طبیعتِ ترتیل‏ گونه اشک‏ هات می‏ تراود.

«اللهم صَلِّ علی المُعَذَّبِ فی قَعْرِ السُّجون و ظُلَمِ الْمَطامیرِ ذی السّاقِ الْمَرضُوضِ بِحِلَقِ القُیُود؛ خدایا! درود بفرست بر شکنجه شده در قعر زندان‏ها و تاریکی چاه‏ ها؛ همو که ساق پای نازنینش بر اثر حلقه‏ هایِ زنجیر کوبیده شده بود».

 

«نور مطلق» [2]

«کشتگان خنجر تسلیم را  هر زمان از غیب جانی دیگر است

عقل کی داند که این رمز از کجاست؟  کین جماعت را زبانی دیگر است»

عود می ‏سوزد در این باغ کبود.

باغ می ‏سوزد در داغ آخرین صبوری. صبوری پیراهن را می ‏درد در مرثیه رضا.

هارون، خلاصه همه خفاش ‏های مبتلا به نفرت از نور است.

آتشی در آتش هیمه این ریگ‏ها نخل‏های ستبری بود که روزی علی در سرتاسر این دشت بی مهر کاشت.

ریگ‏های این بیابان هم شهادت به عشق می‏ دهند؛ شهادت به نور مطلق پیچیده در چهارسوی کائنات. آه، بغداد! زندانی صبور لحظه ‏های توسل را چه کردی؟

زنجیرها شرم دارند از این همه ملکوتی که در بر گرفته ‏اند.

در و دیوار این حصار سیاه، می ‏نالند؛ شروه می‏ زنند، می ‏لرزند، نُدبه می‏ خوانند؛ همراه مردی که سبزتر از همه درختان می ‏خندد، مردی که هر کجا می‏ رفت، گُل تبسم می کاشت و ستاره احساس، مردی که از نهایت خورشید آمده بود، مردی با لطافت ‏باران. بغداد، هرچه می ‏خواهی از او بگیر.

این‏که داری غریبانه می ‏فرستیش به ملکوت، کریم‏ ترین ثانیه‏ های دنیاست.

درهای بخشایش است و مهربان‏ترین مردم.

خشم نمی ‏گیرد و خشم دیگران هم فرو می‏ نشاند.

او کاظم علیه ‏السلام است؛ شیرین‏ ترین ستاره در این آسمان مه‏ آلود. آه، بغداد! نگذاشتی این خلسه یکدست در تنمان باقی بماند.

نگذاشتی حلاوتش جهان را پُر کند کبوترهای آسمانت برای چه پر می ‏ریزند؟ چرا شیون از هر خانه گنجشک بر می‏ خیزد؟ چرا درخت‏ها خشک می ‏شوند؟

این پیکر خاک ‏آلود چیست که بر شانه ‏های چهار غلام سیاه می ‏آید و پشت سرش، ملایک، مویه کنان از هوش می‏ روند؟

این پاهای خون‏ آلود کیست که هنوز سنگینی زنجیر را برخود دارد؟

این شناسنامه درد همانی نیست که دست‏های رئوفش را کاینات می ‏فهمید؟

چقدر غریب، چقدر دلتنگ، چه داغ بزرگی که مناره‏ ها، نیمه شب اذان می‏ گویند، بی آنکه کسی در بلندای مأذنه ‏ها باشد!

تابوتت کو، ستاره دنباله‏ دار، بی بهانه ‏ترین آغوش سلوک، متقی‏ ترین شناسنامه خُلُود؟

آقای ابری‏ترین اندوه ‏های باریده بر خشکی دلهامان! تابوتت کو؟

دلم تاب این اندوه را نمی‏ آورد.

چشم‏هایم محاصره گُرگ‏ها را نمی ‏بیند؛ ازدحام کفتارها را، یورش خفاش را. دلم تنگ است، امام غریب؛ تنگ مرثیه‏ خوانیِ خون و اشک.

می‏ خواهم به تشییع غریب ستاره بیایم؛ به خداحافظی خورشید. دلم برای گریه تنگ شده است.

 

«رنج مکرّر»[3]

گمان می‏ کرد می‏ تواند وسعت بی‏ کرانگی ‏ات را به چهار دیواری زندان بکشاند!

گمان می‏ کرد می ‏تواند معصومیت محض را در پشت میله‏ ها به زنجیر کشد!

گمان می‏ کرد می ‏تواند نور خدا را در تاریکی زندان پنهان کند!

چهارده سال رنج مکرّر؛ چهارده سال از پشت میله ‏ها تابیدن!

تو خورشیدی و خورشید هرجا که باشد می ‏تابد؛ میله‏ ها نمی ‏توانند مانع نورافشانی ‏اش شوند.

یا باب‏ الحوائج! دیرگاهی است که این میله‏ ها، شاهد سجده‏ های آسمانی‏ ات هستند.

دیرگاهی است که خشت خشت دیوارهای زندان به سوز ناله ‏های شبانه ‏ات، دل خوش ‏اند.

میله‏ های زندان، بزرگ‏ترین دلیل مظلومیت تو و غل و زنجیر دست و پاهایت، بهترین راویِ مصائب توست.

یا باب‏ الحوائج!

چهارده سال در عمیق ‏ترین سیاه ‏چال جور و ستم هارون، کورترین گره‏ های ناممکن را به یک اشاره گشودی و با سوز مناجات عاشقانه ‏ات، سیاه ‏ترین قلب‏ها را به لرزه در آوردی!

یا باب‏ الحوائج!

هنوز در گوش غیرت «صفوان»ها، فریاد آزادگی ‏ات طنین‏ انداز است.

هنوز قدرت پوشالی «هارون الرشید»ها، در هم می ‏ریزد از شکوه و جبروت ملکوتی است.

«فدک» در کلام تو زیبا تفسیر می ‏شود.

از نگاه تو «فدک» یعنی تمامیّت ارضی اسلام.

ای قوم محمد صلی ‏الله‏ علیه‏ و‏ آله را موسی، ای اقیانوس خشم و غیظ را کاظم، ای پروردگار عالم را عبد صالح!

فرشتگان، به تسبیح در آمدند مقدمت را. آسمان‏ها و زمینیان، خون گریستند فقدانت را.

چهارده سال رنج مداوم تمام شد!

دنیا می‏ ماند و یتیمی تا همیشه مکرّر!

 

«یا باب ‏الحوائج»[4]

می‏گویم: یا باب‏ الحوائج و در قنوتم یک آسمان التجا گل می‏ کند.

کیستی ای روح نیایش، نیاز حاجت مندان، سبب ساز رحمت واسعه الهی.

کیستی تو که می ‏شود با التجای به تو، تمام نابسامانی ‏ها را سامان بخشید، تمام دردها را درمان کرد و تمام غصه ‏ها را از دل زدود؟ کیستی تو ای روح نماز که حتی دشمنت به خاکساری نیایشت غبطه می ‏خورد؟ حضور آسمانی تو را چه کسی می‏ تواند انکار کند؛ حتی در زندان، حتی در تنگنای تمام «سیاه ‏چال‏ ها»؟!

بریده باد دستی که زنجیر را به ملازمت پاهایت برگزید!

آخر چگونه می ‏شود مفهوم ناب آزادی و آزادگی را به بند کشید؟

مولا، شگفتا از صبر تو؛ صبر مقابل سیه ‏کارترین ستمگران روزگار، صبر مقابل تمام ناروایی ‏های زندان و زندانیان! بریده باد دستی که تازیانه بر پیکر کبریایی ‏ات نواخت! بریده باد دستی که با زهر خنده نگاهش، سمّ هستی سوز حسادت را به جام جان تو ریخت!

مولا جان، ای اسطوره شکیبایی! ما رابه التجای تو نیازی است که در طول زندگی بدان محتاجیم و خداوند دعای تو را بهانه اجابت بی‏ واسطه کرده است.

ای باب رحمت و اجابت! چگونه می ‏شود در عین درماندگی از یاد تو غافل شد؟

اینک، این غروب غمبار شهادت توست که آسمان «کاظمین» را فرا گرفته است؛ غروبی که یادآور روزهای تاریک زندان است؛ روزهای تلخ تازیانه و خشم، روزهای سرشار از خلوت غریبانه مناجات‏ هایت.

مولا جان، چگونه می ‏توانم عبادت‏ هایت را بسرایم؛ ولی برای زخم‏های غریبانه ‏ات سکوت کنم؟

چگونه می‏ توانم به شکیبایی بی‏ نظیر بیاندیشم؛ ولی به شکنجه دژخیمان توجه نکنم؟

چه نامرد مردمانی بودند، آنان که شمع وجودت را خاموش می ‏خواستند!

چه وارونه اندیشانی که وجود آسمانی ‏ات، تاب تماشا از آنان گرفته بود.

مولا، ای خورشید فرو نشسته در محاق زندان‏ها! امروز دل ما تنها به اندوه نشسته است که شمع جان به یاد روزهای بی‏ چراغت، سوزان و اشک غم به یاد ناله ‏هایت فروزان است.

سلام بر تو، در همه حال!

سلام بر تو در همه روز!

سلام بر تو و شکیبایی‏ات در زندان‏ های تاریک هارون!

ما و دریای کرمت یا باب ‏الحوائج!

 

«تا کوچه‏ های کاظمین»[5]

تقویم، روی سیاه‏ ترین برگه ‏های خود ورق می‏خورد و به هزار و چهار صد سال پیش بر می‏گردد؛ به شبی که غم، به شب‏ نشینی کوچه ‏های تاریک کاظمین آمده است.

شب، خجالت زده از لابلای انگشتان سیاهی، در خاک‏ها فرو می‏چکید. خورشید، خودش را پشت غروب‏ ها و کوه ‏ها پنهان کرده است؛ گویی این که در خیابان‏ها مرگ پاشیده باشند!

مرگ در قالب تعارف خرما تقدیم امام موسی کاظم علیه ‏السلام می‏شود .

یک لقمه دیگر از این خرما و ریحان میل کن، اگرچه به زهر آغشته شده باشد!

... و چقدر هارون به دست‏های سیاه و جنایت وحشیانه خودش افتخار می‏کرد!

افتخار به شکستن حریم حرمت ائمه!

افتخار به خانه‏ نشین کردن عدالت و زمینگیر کردن ساقه ‏های پیچک ‏های عاشق!

ای کاش طاق‏های آسمان می‏شکست و باران بلا بر زمین نازل می‏شد و این اتفاق ناگوار نمی ‏افتاد!

چشم‏هایت که به گنبد طلایش می‏افتد، بی‏اختیار اشک به شب‏ نشینی چشم‏ هایت می ‏آید!

«السلام علیک یا عَلَم الدین و التّقوی

السلام علیک یا خازن علم النبیین

السلام علیک یا نائب الاوصیاء السابقین

السلام علیک یا مولی موسی بن جعفر و رحمة‏اللّه و برکاته»

خداحافظ ای دست‏های پاک عبادت!

خداحافظ ای پیشانی پینه بسته از تهجد شبانه!

خداحافظ ای نور خدا در تاریکی‏ های زمین!

خداحافظ ای درهای رحمت الهی، از دست‏های شما جاری بر روی خاک!

خداحافظ ای معدن انوار علم و وارث سکینه نیاکان پاک!

خداحافظ ای کوچه‏ های غریبه کاظمین!

خداحافظ ای سال‏ها زندان، سال‏ها غل و زنجیر!

خداحافظ ای سال‏ها انتظار!

بگذار و بگذر؛ خشت خشت دیوارهای تاریک زندان را و لحظه لحظه تنهایی‏ ات را!

بگذار و بگذر؛ تمام دلتنگی ‏ها و بی ‏کسی ‏هایت را!

بگذر از این شهر که مردم قدر تو را نمی‏دانند و خورشید عالم تاب را بر بالای سرشان نمی‏بینند!

 

«قصه تنهایی»[6]

ما در ظلمت هارون ‏الرشید جهانیم.

ای از زندان پر کشیده رازهایی را بر ما ببخشا!

شیعیانت را دریاب، ای غریب زندان بی‏ کسی که درد بی‏ کسی، ما را زمین گیر کرده است.

قصه تنهایی‏ ات در زندگی ما جاری است؛ غربت را با نام تو می‏ شناسیم و از ظلمت، به اسم اعظم تو پناه می ‏بریم.

هر وقت در ظلمت تنهایی دلمان می ‏گیرد، بی ‏اختیار می‏ گوییم: «یا موسی ابن جعفر علیه ‏السلام » ما زنجیری زندان نفس گناهکار خویشیم؛ گذشتن از غضب را به ما بیاموز تا عقل الهی رهنمون تصمیم‏ هامان گردد، ای کاظم!

ای مهار کننده اژدهای نفس و ای ید بیضای علم!

ای موسی خاندان علی علیه‏ السلام ! جهان به سخنان گهربار تو و پدران و فرزندانت محتاج ‏تر است تا علوم خاکی.

شیرینی کلامت را بر ما بچشان!

اشک‏هایمان را رنگ معرفت بخش.

عزای فراقت را به صبر عالمانه مبدل کن!

دعا کن تا شیعیان رنج چندین ساله ‏ات باشیم و علمِ ابدی ‏ات.

 

«ناله حزین»[7]

اینجا کاظمین است و این روزها، روزهای رجب.

وقتی عقربه تاریخ به بیست ‏و پنجم آن نزدیک می‏ شود، دوباره ثانیه‏ ها به فریاد می ‏آیند.

از نگاه دیوارهای شهر، غم می‏چکد.

ناله حزین مرغان عاشق است که به گوش می‏رسد: امشب پس از چندین سال روز، چندین سال شب، هفتمین ستاره به آسمان هفتم می‏رسد؛ ولی غافل از آنکه این مردم، غفلت، سایه‏ گستر چشم‏هایشان شده است.

دریغ و صد افسوس که نمی‏دانند اینجا دیگر تازیانه ‏ها شرمِ باریدن دارند!

چه سخت است و دردناک، دیدن چشمان خیس و بارانی و منتظر دخترت!

او سال‏ها سال چشم به راهی را تحمل کرد تا تو از سفر برگردی؛ امّا غربت تو با تو عجین بود و سرانجام این چشم‏ها را برای همیشه منتظر و داغدار گذاشت.

معصومه تو، خود هم این غم را به دوش کشید؛ امّا... .

حال که دست‏هایم در جستجوی نگاه خدایی توست، فقط می‏گویم: ای کاش کبوتری بودم در حریم حرم کاظمین تا بال‏ های خود را آن‏قدر در آسمان گرفته‏ اش می‏تکاندم که تمام غم‏هایم در پنجره فولادش گره بخورد!

کاش پرنده ‏ای بودم و بال‏هایم آن‏قدر وسعت داشت تا به اوج آسمان‏ها می‏رفتم و پرده سیاه غم را از صورت گرفته خورشید کنار می‏زدم تا شاید این ‏طرف ‏تر، دل گرفته دختری آرام‏تر شود!

کاش...!

 

«زندانی شگفت»[8]

پشت غزل شکست و قلم شد عصای او

هرجا که رفت، رفت قلم پا به پای او

شاعر «سکوت ـ ضجّه» زد و خُرد شد، ولی

نشنیده مانْد مثل همیشه صدای او

بعدش نوشت از غم مردی که می‏رسید

هر شب به گوشِ سردِ زمین، ناله ‏های او

پس واژه واژه، شعر به زندان بدل شد وُ

سلّولِ سرد و ساکتِ هربیت: جای او!

مردی که در زمانه ارواحِ شب‏پرست

خورشید بود و حبس شدن هم سزای او

زندانیِ عجیب و شگفتی که می‏شدند ـ

جلاّدها به شیفتگی، مبتلای او

(نقشه کشیده شد)

:«زنِ طنّاز و فتنه ‏گر

از خود بساز لکّه ننگی برای او»

:«رسوای عشق خود کُنَمَش تا به کام تو

ورد زبانِ شهر شود ماجرای او»

(نقشه شروع شد)

دو ـ سه روزی گذشت و زن ـ

مانْد و حضور عرشی و حُجب و حیای او

پر شد تمام روحِ زن از انعکاس آن ـ

هِیْ ناله، ناله، ناله و هِیْ هایْ هایِ او

پس در خودش شکست و شکست و شکست و گفت:

هر که تو نشکنی‏ش و نسازی‏ش، وایِ او!

ذرّات روحِ خاکیِ زن رنگ باخت وُ

کم کم طلای ناب شد از کیمیای او

(نقشه کشیده شد)

:«زنِ محراب و اشک و آه!

نوبت رسیده است به مرگ و عزای او»

:«او آن پرنده ‏ای است که بال پریدنش:

روح است و مرگ: دانه و بام و هوای او»

(نقشه شروع شد)

شبحی شوم آمد وُ

خود را دمید در «قَدَر» و در «قضا»ی او

خرمای مرگ را به دهان بُرد و مستِ وصل

مرگی غریب آمد و شد آشنای او.

 

«چارده پاییز...»[9]

چارده بار، چارده پاییز، می‏چکید از بهار و خون می‏شد

چارده سال از حضور کسی، آسمان داشت نیلگون می‏شد

پای زنجیر زخم بر می‏داشت، طاق می‏شد تحمل زندان

داشت دلتنگ میهمان خودش، داشت دلواپس جنون می‏شد

«مرگ» آمد شبیه خرما شد، تازیانه تعارفاتی کرد

روح مثل پرنده‏ ای زیبا، از حدود قفس برون می‏شد

گرگ و میش سحر، پرستویی تا همیشه به خواب تن می‏داد

بغض‏ های شکسته باران روی تابوت سرنگون می‏شد

مرگ خرما نه...، مرگ ریحان نه...، مرگ مادر شد و بغل وا کرد

تا در آغوش تنگ بفشارد، سینه‏ ای را که داشت خون می ‏شد

 

پی نوشتها:

-------------------------------------

[1] محمدکاظم بدرالدین

[2] امیر مرزبان

[3] خدیجه پنجی

[4] سیدعلی اصغر موسوی

[5] ابراهیم قبله آرباطان

[6] حسین امیری

[7] اعظم سلیمانی تبار

[8] مهدی زارعی

[9] ابراهیم قبله ‏آرباطان

افزودن دیدگاه جدید

  • تگ‌های HTML مجاز نیستند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • آدرس های صفحه وب و آدرس های ایمیل به طور خودکار به پیوند تبدیل می شوند.