آشنایی با اصول مهم در سخنرانی(1)

مبلغان دین برای اینکه بتوانند معارف اهل بیت علیهم السلام را بنحو احسن بیان کنند،نیاز اساسی است که  با اصول و فنون سخنرانی آشنا شوند تا بیشترین تاثیر را بگذارند،از این رو مطالبی  مهم را در این راستا بیان می کنیم:

1- آموزش و تدریج

کسانی که می خواهند فن بیان را فرا گیرند، نخست باید مدتی پای صحبت دیگران بنشینند و سخنرانی های مختلف را بشنوند و نقاط ضعف و قوت آن را بسنجند.
نوآموز باید چندی شخصیت سخنرانان را بسنجد; یعنی نشست و برخاست، طرز ایستادن پیش روی مردم یا نشستن بر منبر، حرکات و سکنات و اشارات دست و سر، درشتی و نرمی لحن، بلندی و کوتاهی صوت، حالات و حرکات چشم، شیوه ی بیان و نظم و ترتیب منطقی مطالب و محور و ارتباط آن ها را به دقت مورد توجه قرار دهد و پیش از گوینده شدن، شنونده ی خوبی باشد.

2- مجلس زنده و آداب شنونده

مستمع باید با علاقه مندی توجه کند و اگر سخنان را می پسندد، با تکان دادن سر گوینده را تشویق کند. خمیازه کشیدن، چرت زدن، روترش کردن، خود را برتر از گوینده نشان دادن، نجوا و صحبت های درگوشی، دویدن وسط حرف گوینده، هیچ یک شرط مروت و انصاف نیست و سخنرانی در چنین مجلسی، انهدام شخصیت و روحیه است، باید تغییری اساسی در مجلس ایجاد کرد.

3- مراحل سخنرانی

سخنوری را مراحلی است: یکم تهیه ی مطالب; دوم تنظیم و ترتیب آن ها، سوم کیفیت بیان.
هدف از سخنرانی، می تواند یکی از این پنج منظور باشد: اطلاع رسانی، اقناع، ترغیب و تشویق، تاثیر گذاری، تفریح و سرگرمی.

در سخنرانی های تفریحی، مانند اردوها و مسافرت ها و ضیافت ها و تالارهای پذیرایی، معمولا، از لطیفه ها و خاطرات و نکات دل پذیر برای سرگرمی حاضران گفته می شود، ولی دنیای روز به جنبه های علمی و گفتارهای مثبت و جدی، بیش تر اهمیت می دهد. حتی در این گونه مجالس هم مردم انتظار دارند که مطالب سودمند و مفید بشنوند تا دست کم به درد دنیای آنان بخورد.

4- طرح سخنرانی

قبل از تنظیم مطالب، باید طرحی برای سخنرانی تهیه کرد. طرح را به بیمه نامه تشبیه کرده اند; زیرا سخنران بدون آمادگی قبلی دچار نگرانی و اضطراب خواهد شد. سخنرانی که طرح را به خاطر سپرده یا در دست داشته باشد، مانند کسی است که خود را بیمه کرده، و فارغ از نگرانی و اضطراب به سخنرانی می پردازد. چنین خردی با نظم و ترتیب و اطمینان صحبت می کند و می داند چه و چگونه بگوید; از شاخه یی به شاخه ی دیگر نمی پرد، بی جا حاشیه نمی رود و از موضوع دور نمی شود.

5- مقامات منبر

سخنرانی را سه بخش کرده اند: مقدمه، متن، نتیجه. برخی این مراحل سه گانه را به مجالس میهمانی تشبیه کرده اند; بدین معنا که میزبان پیش از صرف غذا شربتی گوارا جهت رفع عطش می آورد و پس از صرف غذا هم با چای یا شیرینی یا میوه پذیرایی می کند.

6- کیفیت بیان

طبق تحقیقات جدید، حتی طرز ایستادن و راه رفتن و نشست و برخاست، در آهنگ و صوت مؤثر است. آهنگ و صوت نیز اهمیت زیادی دارد، چه رسد به صدق گفتار و صفای باطن و نیک بینی و عواطف و سایر ملکات اخلاقی.

7- علاقه ی وافر

در طرز ورود به کرسی خطابه و برخورد با حضار و حرکات و حالات سخنران، نکات دقیق و حساسی باید رعایت شود که مهم ترین و اساسی ترین آن ها، این است که سخنران باید اولا و بالذات شوری در سر و سوزی در سینه و خلوصی در گفتار و کرداری مطابق گفتار و عشق و علاقه یی وافر به مستمعان داشته باشد و گرنه کلامش بی اثر خواهد بود.
هر چند به ظاهر جانب متانت و وقار و طمانینه را حفظ کند و در گفتار، با صوتی رسا و آهنگی گیرا، جمیع آداب و قواعد سخن گفتن را رعایت کند.

..........................

منبع