گفتگو با مسئول رشته تخصصی تبلیغ حجه الاسلام و المسلمین نبوی؛ رشته تخصصی تبلیغ از پیدایش تا شکوفایی

· لطفاً در مورد نحوه شكل گیری رشته تخصصی تبلیغ توضیح دهید.

رشته تخصصی تبلیغ پس از توصیه مقام معظم رهبری به شورای عالی حوزه علمیه قم مبنی بر تأسیس یك مدرسه برای پرورش مبلغین راه اندازی شد. در سال 1371 به مدت 6 ماه كار طراحی رشته انجام شد و سپس مركز آموزشهای تخصصی تبلیغ تأسیس گردید.

در ابتدای كار، این رشته همانند رشته‌های تخصصی دیگر حوزه فقط سطح چهار را داشت و طلابی كه دو سال درس خارج خوانده بودند، می‌توانستند در امتحان ورودی آن شركت كنند و پس از قبولی، در این رشته ادامه تحصیل دهند. به دلیل اینكه زمان تبلیغ طلاب زودتر از این زمان است و معمولاً چهار یا پنج سال قبل از ورود به رشته تبلیغ، مشغول تبلیغ می‌شدند، به این فكر افتادیم كه مقاطع آموزشی قبل از سطح چهار را طراحی كنیم. امروزه این رشته دارای سه مقطع تحصیلی است: سطح 2 (كارشناسی)، سطح 3 (كارشناسی ارشد) و سطح 4 (دكتری).

· در این مركز تا كنون چه سیاستهایی مورد توجه بوده است؟

چند سیاست كلی تاكنون در این مركز مورد توجه بوده است:

1. محوریت قرآن و اهلبیت علیهم السلام: سعی شده است كه به گونه‌ای عمل شود تا فارغ التحصیلان این رشته، بر اساس معارف قرآن و اهلبیت علیهم السلام وارد تبلیغ شوند و به ترویج اعتقادات، اخلاقیات و... بپردازند و با همین عقیده و روش در مسائل سیاسی و اجتماعی دخالت كنند؛ نه بر اساس نظریه پردازیهای شخصی كه گاه پشتوانه عمیق دینی ندارد.

افرادی كه با قرآن سر و كار دارند، كمتر در مقابل شبهات مطرح در جامعه و محافل علمی آسیب می‌پذیرند. این سیاست بعد از گذشت 12 سال از شروع رشته تخصصی تبلیغ به خوبی جواب داده و امروز شاهد ثمرات ارزشمند آن هستیم.

2. تقویت ویژگیهای مثبت گذشته: سعی بر این بوده است كه مبلغان دینی با ویژگیهای مثبت گذشته تقویت شوند. گاهی می‌آییم از امكانات روز، خوب استفاده كنیم؛ ویژگیهای مثبت سابق را هم از دست می‌دهیم. مثلاً سخنوری و خطابه یكی از راههای جدّی برای تأثیرگذاری در تبلیغات اسلامی است كه باید تقویت شود و نباید به دلیل رو آوردن به ابزارها و شیوه‌های جدید مورد غفلت واقع شود.

3. جدا نشدن از بدنه حوزه: جدا شدن آموزشهای حوزوی از بدنه حوزه، بسیار مشكل ساز است. سعی بر این بوده است كه این رشته از بدنه حوزه جدا نشود و در این مورد موفق بوده ایم.

4. راهیابی آموزشهای تبلیغ به رشته‌های دیگر: طلاب علوم دینی در هر رشته‌ای كه درس بخوانند، به دلیل اینكه روحانی هستند باید كار تبلیغی كنند و مردم از آنها انتظار تبلیغی دارند. از این رو با تلاشی كه صورت گرفت، چند واحد درس روش تبلیغ در همه رشته‌های تخصصی حوزه تعبیه گردیده است.

· فرمودید كه یكی از سیاستها، محوریت قرآن و اهلبیت علیهم السلام است. جهت آشنایی طلاب با معارف قرآن كریم در این مركز چه تدبیری اندیشیده شده است؟

در رشته تخصصی تبلیغ جهت آشنایی با قرآن كریم، درسهایی مثل علوم قرآن و مناهج تفسیر، كارورزی تفسیر و... وجود دارد تا مبلغان محترم ضمن آشنایی با مباحث علوم قرآنی، روش تفسیر گفتن و ورود و خروج تفسیر را نیز عملاً یاد بگیرند. همچنین مطالعه یك دور تفسیر قرآن كریم پیش بینی شده است كه در شكل گذشته رشته تخصصی تبلیغ، یك دور تفسیر المیزان در سطح چهار مورد مطالعه قرار می‌گرفت و در شكل جدید، 15 جزء قرآن در سطح 2 و 15 جزء دیگر در سطح 3 مورد مطالعه قرار می‌گیرد. بحمد الله این حركت بسیار موفق و مثبت بوده است.

· غیر از فعالیتهای آموزشی، چه فعالیتهای دیگری در كنار آموزشها مورد توجه قرار گرفته است؟

1. سعیمان بر این بوده است كه به تناسب مقاطع آموزشی، روحیه پژوهش و مطالعه را در میان طلاب تقویت كنیم. در سطح 3 و 4 كار پژوهش بصورت بسیار جدی پی گیری می‌شود؛ گرچه در سطح 2 نیز از آن غافل نیستیم و نسبت به آنچه در مجموعه‌های آموزشی دیگر اعم از حوزه و دانشگاه می‌گذرد، بسیار قوی برخورد شده است.

2. اهداف تربیتی مثل نظم و انضباط و... به خوبی در این رشته پی گیری شده است.

3. جایگاه مباحث نظری و مهارتی از هم تفكیك شده است. در بسیاری از كارها صرف دانستن مشكل را حل نمی‌كند؛ بلكه فراگیرنده باید به صورت عملی وارد كار شود تا آن را خوب تجربه كند و در آن مهارت پیدا كند؛ مثل: نویسندگی، خطابه و....

در بخش خطابه، در این مركز علاوه بر مباحث نظری مورد نیاز خطابه، كارورزی خطابه نیز وجود دارد تا متعلمین فنون تدریس شده را در مقابل استاد در سخنرانیهایشان بكار برند و مورد نقد و ارزیابی قرار گیرند. پس از كلاسهای خطابه و كارورزی آن، گروههای مهارتی خطابه وجود دارد كه طی پنج ترم و در هر هفته دو ساعت پی گیری می‌شود. در این گروهها كه به طور متوسط 10 نفره است، بر اساس برنامه از پیش تعیین شده و با نظارت استاد راهنما كارهای مهارتی و پژوهشی خطابه دنبال می‌شود.

· آیا در رشته تخصصی تبلیغ گرایشها و رشته‌های زیر مجموعه‌ای نیز وجود دارد؟ اگر پاسخ مثبت است، در مورد آنها توضیح دهید.

ورودی رشته تخصصی تبلیغ در حال حاضر به دو صورت است:

1. طلابی كه پایه 6 حوزه را گذرانده اند با امتحان ورودی وارد مجموعه تربیت راهنما می‌شوند كه همان سطح 2 تبلیغ است. و پس از گذراندن این مقطع، مقاطع بعدی؛ یعنی، سطح 3 (كارشناسی ارشد) و سطح 4 (دكتری) را می‌گذرانند.

2. كسانی كه دروس حوزوی را نخوانده اند و مدرك دیپلم دارند می‌توانند با امتحان ورودی وارد مجموعه سفیران هدایت شوند. "سفیران هدایت" همان آموزش كوتاه مدت حوزه علمیه است. این افراد نیز پس از گذراندن دوره سفیران هدایت و انجام تعهداتی كه دارد می‌توانند در مقاطع بعدی یعنی كارشناسی ارشد و دكتری تبلیغ شركت كنند.

در مقطع كارشناسی (تربیت راهنما و سفیران هدایت) به آموزشهای عمومی تبلیغ توجه شده است. در كارشناسی ارشد چند گرایش ایجاد می‌شود مثل تبلیغ خارج كشور، كودك و نوجوان، هنر و نویسندگی و... و در مقطع دكتری، هر كدام از این گرایشها خردتر و ریزتر می‌شوند و به صورت تخصصی‌تر هر یك از این مقوله‌ها پی گیری می‌شود.

· «سفیران هدایت» نام جدیدی است. لطفاً در مورد این مجموعه آموزشی بیشتر توضیح دهید.

داوطلبان ورود به حوزه كه دارای مدرك دیپلم باشند در این مجموعه جذب می‌شوند و پنج سال و نیم آموزش می‌بینند و بعد از این مدت، در صورت موفقیت، مدرك سطح 2 حوزه (كارشناسی تبلیغ) دریافت می‌كنند.

پس از آسیب شناسی در مورد آموزشهای طولانی مدت حوزوی، برنامه‌ای طراحی شده تا در آموزش كوتاه مدت آن نواقص نباشد. مثلاً اگر سیستم آموزش حوزه، متن محور است، اینجا علم محوری مطرح است؛ اگر آموزش حوزه استاد محور است، اینجا سعی شده كه پژوهش محوری تقویت شود و....

بحمد الله اولین گروه از دوره سفیران هدایت فارغ التحصیل شده و وارد دنیای تبلیغ شده اند و گزارشات حاكی از آن است كه این مجموعه بیش از تصوّر برنامه ریزان جواب داده است.

الان حدود 500 نفر در سفیران هدایت قم مشغول تحصیل اند و شعبه‌های این مجموعه آموزشی در استانهای مختلف از جمله خوزستان، قزوین، رفسنجان، ماهان، تهران، آزاد شهر، غرب مازندران، تبریز، و... راه اندازی شده و به لطف خداوند به صورت جدی مشغول فعالیت اند.

· در رشته تخصصی تبلیغ تا چه حد در مورد پایان نامه‌ها جدّیت وجود دارد، چه موضوعاتی جهت پایان نامه پیشنهاد می‌شود و مراحل نوشتن رساله چگونه است؟

در سطح دو حوزه، پایان نامه در حقیقت یك تحقیق پایانی است؛ چون در مقطع كارشناسی معمولاً پایان نامه وجود ندارد. اما در مقطع كارشناسی ارشد و دكتری موضوعات جدّی مطرح می‌شود و فارغ التحصیلان باید پس از تدوین پایان نامه زیر نظر استاد راهنما و مشاور، بتوانند از آن دفاع كنند و از داوران رای مثبت بگیرند.

نظر ما بر این است كه موضوعات پایان نامه‌ها تبلیغی باشد تا نوآوری و تولید علم در عرصه تبلیغ صورت گیرد؛ ولی به دلیل اینكه تدوین پایان نامه‌ها در مدارج علمی حوزه دنبال می‌شود، ما اشرافی بر كار تدوین نداریم.

· به نظر شما، آیا نباید كار پایان نامه‌ها در خود رشته دنبال شود؛ یعنی، از پیشنهاد موضوع تا تصویب نهایی در خود رشته انجام شود؟

روش شناخته شده در مجموعه‌های علمی همین است و این مطلوب ماست، ولی در وضعیت فعلی این كار به رشته‌های تخصصی محوّل نشده است. به نظر می‌رسد كه اگر كار پایان نامه‌ها به خود رشته‌ها واگذار شود، معضلاتی كه الان وجود دارد در حد زیادی كاهش پیدا می‌كند.

· آیا برای بكارگیری فارغ التحصیلان رشته تخصصی تبلیغ برنامه‌ای اندیشیده شده است تا نیروها هدر نروند؟

یكی از مشكلات اساسی ما در این رشته این است كه نیروها قبل از فراغت از تحصیل جذب محیط كار و تبلیغ می‌شوند. ما مشكل جذب نیرو نداریم؛ زیرا آنقدر فضاهای جذب گسترده است كه نیروهای موجود پاسخگوی آن نیستند. مثلاً خود ما در طرح هجرت بلند مدت با درخواستهای زیادی مواجهیم كه اگر همه نیروهای فعلی تبلیغ فارغ التحصیل شوند كفایت نمی‌كند. طرح هجرت یكی از راههای خروجی نیروهای تبلیغی حوزه است. اكثر فارغ التحصیلان رشته تخصصی تبلیغ هم اكنون به عنوان امام جمعه، نماینده و مبلّغ در نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاهها، حوزه نمایندگی ولی فقیه در سپاه، مدرّس حوزه و دانشگاه و... مشغول فعالیت هستند و بخشی از افراد مستعد آنها در بدنه طرّاحی و ساختار تشكیلاتی و چهارچوبهای فكری تبلیغ وارد شده اند، به گونه‌ای كه بسیاری از بخشهای حساس معاونت تبلیغ حوزه و رشته تخصصی تبلیغ در سراسر كشور را اداره می‌كنند و بخش زیادی از موفقیتها به دلیل آشنایی مدیران و نیروهای كلیدی با مقوله تبلیغ و تخصص آنها در این رشته است. بعضی از فارغ التحصیلان رشته تبلیغ نیز به صورت عادی در شهرها حضور دارند و موفقیت خوبی داشته اند. و عده دیگری در مدارس آموزش و پرورش فعالیت می‌كنند و به صورت تخصصی در مقاطع ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان به فعالیت تبلیغی می‌پردازند.

· از اینكه وقت گران قیمت خود را در اختیار ما گذاشتید، كمال تشكر را داریم و برای حضرتعالی و همه دست اندركاران رشته تبلیغ آرزوی توفیق می‌كنیم.

   در پناه خداوند موفق و پیروز باشید.