مفاهيم مشترك دعاهاي رمضاني
مفاهيم مشترك دعاهاي رمضاني[1]
دعاهاي اسلامي، دريايي از معارف بلند الهي است كه از زبان معصومين عليهم السلام در قالب دعا بيان شده است و كساني كه خواهان ارتقاء و تعالي روحي هستند، شايسته است افزون بر قرائت دعا به مضمون ها و مفاهيم مشترك عالي آن نيز توجه كنند.
برخي مفاهيم مشترك دعاهاي رمضاني عبارتند از:
يك ـ آمرزش خواهي
ماه رمضان، ماه آمرزش الهي است. به همين سبب، بخش بزرگي از خواسته هاي ما در دعاهاي آمرزش خواهي از درگاه خداست.
از دعاهاي هر شب اين است: «اَعوذُ بِجَلال وَجْهِكَ الْكَريم اَنْ يَنْقَضِيَ عَنّي شَهْرُ رَمَضان... .»
مبادا اين ماه سپري شود و همچنان بار گناهان نابخشوده بر گردن ما سنگيني كند.
دو ـ حج و زيارت خانه خدا
حج و اعمال و مناسك آن زمينه اي براي بهره مندي از آمرزش الهي است. به همين سبب، در دعاهاي متعدد اين ماه، توفيق زيارت خانه خدا و حرم پيامبراعظم صلي الله عليه وآله خواسته شده است.
در دعاي هر شب مي خوانيم: «...وَ اَنْ تَجْعَلَ لي في عامي هذا اِلَي بَيْتِكَ الْحَرامِ سَبيلاً حِجَّةً مَبْرُورَةً....» و نيز مي خوانيم:«... اَنْ تَكْتُبَني مِنْ حُجّاجِ بَيْتِكَ الْحَرامِ الْمَبْرُورِ حَجُّهُمُ....» و در اعمال شب نوزدهم چنين آمده است: «اللّهم اجْعَلْ فيما تَقْضي و تُقَدِّرُ مِنَ الْاَمْرِالْمَحْتُوم... اَنْ تَكْتُبَني مِنْ حُجّاجِ بَيْتِكَ الْحَرام.»
سه ـ شهادت طلبي
از ارزش هاي مهم مكتبي، شهادت طلبي و آرزوي كشته شدن در راه خداست؛ زيرا شهادت، مرحله والاي وارستگي از تعلقات دنيوي است.
از جمله دعاهاي ماه رمضان درخواست شهادت در راه خداست: «...اَسْئَلُكَ اَنْ تَجْعَلَ وَفاتي قَتْلاً في سَبيلِك تَحْتَ رايَةِ نَبيِّك مَعَ اَوْلِيائِك...».
همچنين در دعايي پس از دعاي افتتاح مي خوانيم: «... و قَتْلاً في سَبيلِكَ فَوَّفِقْ لَنا.»
چهار ـ نجات از دوزخ و ورود به بهشت
در آخرت، سرانجامِ همه انسانها روشن مي شود، درخواست نجات از دوزخ و برائت از آتش و ورود به بهشت از خواسته هاي مطرح شده در اين دعاست.
در دعاي پس از افتتاح مي خوانيم: «... وَ مِنْ ثِمارِالْجَنَّةِ وَ لُحُومِ الطَّيْرِ فَاَطْعِمْنا.. وَ بَرآئَةً مِنَ النّارِ فاكْتُبْ لَنا وَ في جَهَنَّمَ فَلا تَغُلَّنا...».
پنج ـ طلب نعمت هاي دنيوي
اسلام، هم دنياي انسان و هم سعادت اخروي او را در نظر دارد. بيان خواسته هاي معنوي و نيازهاي دنيايي در كنار هم در دعاهاي ماه رمضان نيز جامعيت دين اسلام را مي رساند.
در دعاي هر روز ماه رمضان مي خوانيم: «اَلّلهُمَّ اَدْخِلْ عَلَي اهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ، اَلّلهُمَّ اَغْنِ كلَّ فَقيرٍ...».
در اينجا، درخواست بي نيازي فقيران، سيري گرسنگان، پوشش داشتن بي جامگان، اداي قرض بدهكاران و.... مطرح است. در دعاي شب بيست و سوم، در كنار درخواست توفيق حج و زيارت حرم پيامبر از خدا، طول عمر و وسعت رزق خواسته شده است: «واجْعَلْ فيما تَقْضي وَ تُقَدِّرُ اَنْ تُطِيلَ عُمْري وَ تُوَسِّعَ لي في رِزْقي».
شش ـ توجه به صفت هاي خدا و درس يگانه پرستي
اين محور نه به عنوان يك درخواست، بلكه به صورت توجه دادن به اوصاف الهي در بيشتر دعاهاي اين ماه مطرح است.
دعاي جوشن كبير، سراسر نامهاي خداوند و اوصاف اوست. دعاي افتتاح، دعاي ابوحمزه ثمالي، دعاي سحرهاي ماه رمضان و دعاي هر روز بعد از هر نماز (يا عَلِيُّ يا عَظيمُ و...) و ديگر دعاها، همه مبيّن اوصاف خداست. اين دعاها به ما ياد مي دهند كه چگونه خدا را بشناسيم و او را به چه زباني بخوانيم.
هفت ـ توجه دادن به اهل بيت عليهم السلام
ديگر محور مطرح در دعاهاي رمضان، توجه دادن به مقام، فضيلت، جايگاه و نقش ائمه اطهار عليهم السلام در هدايت انسان هاست. همچنين ياد كرد پيوسته و همه روزه آنان، تجديد عهد با ولايت و پيوند با اهل بيت عليهم السلام است.
در دعاي افتتاح، يكايك معصومين عليهم السلام ياد مي شوند و در اعمال سوم ماه رمضان، يك به يك با لقب ها و ويژگي هاي ائمه عليهم السلام آشنا مي شويم.
هشت ـ توجه به قرآن
ماه رمضان، ماه نزول قرآن است. به ويژه شب قدر كه به تصريح سوره قدر، قرآن در اين شب، نازل شده است. در دعاهاي رمضاني، به فضيلت و عظمت قرآن اشاره شده است. همچنين عمل به سرگرفتن قرآن نيز در شب هاي قدر، واسطه قرار دادن قرآن براي بخشودگي گناهان را بيان مي كند. باشد كه مؤمنان با قرآن بيشتر مأنوس باشند و از فيض تلاوت و تدبر در قرآن بهره مند شوند.
پی نوشت:
--------------------------
[1] جواد محدثى، مقاله «مفاهيم دعا»، ره توشه راهيان نور، 1376، صص 157 ـ 161.
منع: مجله ارمغان3
افزودن دیدگاه جدید