مجلس دوازدهم- راهکارهای پرهیز از مصرف گرایی و اسراف

درآمد

قرآن می فرماید: إِنَّ الْمُبَذِّرينَ كانُوا إِخْوانَ الشَّياطينِ وَكانَ الشَّيْطانُ لِرَبِّهِ كَفُوراً؛[1] به راستی، اسراف كاران برادران شيطان هايند و شيطان، همواره نسبت به پروردگارش ناسپاس بوده است.

ضرورت پرداختن به موضوع اسراف و بیان راهکارهای پرهیز از آن، از دو جهت است: اولاً، پرهیز از مصرف گرایی و اسراف، از ضروريات جامعه ماست . ثانیاً، رواج فرهنگ اسراف و ریخت وپاش، از ابزارهای های غارتگران جهانی برای تسلط بر ملت های دیگر است . آنان با رواج این اندیشه، علاوه بر نابودی بنیان های اقتصاد یک کشور و اتلاف منابع، در صدد بازاريابي کالاهای تجملاتی خود مي باشند.

در این نوشتار، می کوشیم ضمن بیان مفهوم اسراف و حکم آن، راهکارهای جلوگیری و پرهیز از آن را تبیین نماییم.

مفهوم شناسی

واژه اسراف در قرآن به معنای زیاده روی و خروج از حد اعتدال در خوردن و آشاميدن[2]، امور جنسي[3]، امور مالي[4] و ... استعمال شده، تبذير ، از كلمه بذر مشتق شده و بذر در لغت به معناي پاشيدن است.[5] اسراف و تبذير، گرچه از جهت مفهوم متفاوت اند ، اما مصاديق و کاربرد اين دو مفهوم، درباره امور مالی مساوي هستند.

حکم اسراف

فقها بر اساس پنج دلیل به حرمت اسراف فتوا داده اند. اين دلایل عبارت اند از: ضرورت دین، اجماع فقها، دلیل عقل، آیات و روایات.[6]

خداوند می فرماید: وَ أنَّ الْمُسْرِفينَ هُمْ أصْحابُ النَّارِ؛[7] اسراف كنندگان، اهل آتش اند.

امام خمینی -رحمه الله- فرمود: بايد تمام ادارات ... از تجمل پرستى و اسراف و كاغذبازى بپرهيزند. [8] مقام معظم رهبري نیز فرمود : ما مردم مسرفی هستیم؛ ما اسراف می کنیم؛ اسراف در آب، اسراف در نان، اسراف در وسایل گوناگون و تنقلات، اسراف در بنزین؛ کشوری که تولید کننده نفت است، وارد کننده فرآورده نفت است! این، تعجب آور نیست؟ هر سال میلیاردها بدهیم بنزین وارد کنیم یا چیزهای دیگری وارد کنیم؛ برای اینکه بخشی از جمعیت و ملت ما، دلشان می خواهد ریخت وپاش کنند! این را باید ما به صورت یک فرهنگ ملی در بیاوریم. [9]

عوامل اسراف

در شكل گيري اسراف، عوامل متعددي تأثير دارند؛ از جمله: ضعف باورهای دینی ، کمبود شخصیت، ناآگاهی ، طغيان و خود بزرگ بینی ، ثروت هاي بادآورده ، احساس بی نیازی، فساد اخلاقی، واگذاری مدیریت به افراد غیرمتخصص، تربیت مسرفانه در خانواده، عرضه نامرغوب اجناس، ارزان بودن بهای انرژی و سرمایه های ملی.

راهکارهای پرهیز از اسراف

در این بخش، به بیان راهکارهای پرهیز و جلوگیری از اسراف می پردازیم:

الف. آشنایی با پيامدهاي زیان بار اسراف

انسان تا زمانی که به مفاسد و نتایج زیان بار اسراف آگاه نشود، هرگز از آن دوری نخواهد کرد . به این جهت، برای فاصله گرفتن از مصرف گرایی باید با پیامدهای زیان بار آن آشنا شد.

1. نابودی منابع مادی و معنوی

اسراف، موجب نابودی منابع مالی و اقتصادی و ضایع كردن نعمت ها گرديده، محرومیت از برکات الهی و فقر را در پي دارد. علي-علیه السلام- فرمود: الإِسْرَافُ يُفْنِي الْجَزِيلَ؛[10] اسراف، نعمت هاي فراوان را نابود مي کند.

بدیهی است که اگر از اسراف جلوگیری نشود، هرگز ثروت های کلان و درآمدهای فراوان نمی تواند پایدار بماند . طریق عقلانی آن است که اوّل اسراف و تبذیر از جامعه اسلامی ریشه کن شود و سپس برنامه های دیگر اقتصادی سامان یابد.

ما در اين انبار گندم مى كنيم
گندم جمع آمده گم مى كنيم

مى نينديشيم آخر ما به هوش
كين خلل در گندم است از مكر موش

موش تا انبار ما حفره زده ست
وز فنش انبار ما ويران شده ست

اوّل ای جان دفع شرّ موش کن
وانگه اندر جمع گندم کوش کن[11]

2. ارتکاب گناه

هواپرستی، خودنمایی و فخرفروشی و ارتکاب گناهان، از آثار اسراف است. اگر فردی به ارزش های اخلاقی آراسته باشد و از گناهان بپرهیزد، هرگز دچار اسراف نخواهد شد ؛ زیرا امام باقر-علیه السلام- فرمود: المُسرِفونَ هُمُ الَّذینَ یَستَحِلّونَ المَحارِمَ؛[12] اسراف کنندگان، کسانی هستند که ارتکاب گناهان را جایز می شمارند.

3. نابودی زمینه رشد و هدایت

از آنجا که گناهان کبیره و از جمله اسراف گرایی، زمینه هدایت را در انسان از بین می برد و مانع از تقویت ایمان می شود، قرآن می فرماید: إنَّ اللَّهَ لايَهْدِى مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ كَذَّابٌ؛[13] خداوند كسى را كه اسراف كار و بسيار دروغگوست، هدايت نمى كند.

4 . خشم خداوند

امام صادق-علیه السلام- مى فرمايد: إِنَّ الْقَصْدَ أَمْرٌ يُحِبُّهُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ وَإِنَّ السَّرَفَ أَمْرٌ يُبْغِضُهُ اللَّهُ حَتَّى طَرْحَكَ النَّوَاةَ فَإِنَّهَا تَصْلُحُ لِلشَّيْ ءِ وَحَتَّى صَبَّكَ فَضْلَ شَرَابِكَ؛[14] به یقین، خداوند ميانه روى را دوست و اسراف را دشمن مى دارد؛ حتى دورانداختن هستۀ خرما؛ زيرا آن هم به كار مى آيد نيز دورریختن اضافه نوشیدنی . [15]

البته اسراف، پيامدهاي زیان باری دیگری نیز دارد که در آیات و روایات به آن اشاره شده و بايد در فرصت ديگر به آن پرداخته شود؛ مانند محروميت از رزق و اجابت نشدن دعا.

ب. تقویت ایمان و ارزش های اخلاقی

تقویت ایمان و ارزش های اخلاقی همچون: ساده زیستی ، زهد، قناعت و میانه روی می تواند نقش مؤثری در دوری از اسراف داشته باشد. برعکس، هنگامي که پايه هاي ايمان متزلزل گردد، صفات رذيله بي شماري همانند اسراف و تبذیر به سراغ انسان مي آيد. براي تقويت ايمان و تعمیق ارزش های اخلاقی، می توان از روش های بسیاری بهره گرفت که در ذیل به چند مورد اشاره می کنیم:

1 . یاد خدا و انجام واجبات و مستحبات

التزام به انجام وظایف شرعی و مستحباتِ هرچند کوچک، در افزایش و ثبات ایمان تأثیر ژرفی دارد. ذکر و توجه به فرمین الهی باعث می شود که همواره به یاد خدا باشیم. قرآن فرموده : وَمَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرينٌ؛[16] و هركس از ياد خدا روى گردان شود، شيطان را به سراغ او مي فرستيم. پس همواره همنشين اوست.

2. اندیشیدن و کسب معرفت بیشتر

براي ايمان بيشتر بايد در آیات الهی تدبر و انديشه نماییم. به تجربه ثابت شده که بیشتر مشکلات فردی و اجتماعی، به دلیل عدم تعقل می باشد. فکر و اندیشه در آیات الهی، نه تنها ایمان انسان را تقویت می کند، بلکه مسیر او را از جهنم به بهشت تغییر می دهد . قرآن می فرماید: وَ قَالُواْ لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أوْ نَعْقِلُ مَا كُنَّا فىِ أصحْابِ السَّعِير؛[17] و اهل جهنم مى گويند: اگر ما گوش شنوا داشتيم يا تعقل مى كرديم، در ميان دوزخيان نبوديم.

3. خودسازي

خودسازی، در تقویت ایمان و رسوخ ارزش های الهی در دل انسان، نقش مؤثری دارد؛ چراکه ايمان، نوري است که در آينه قلب مي تابد و هرچه آينه قلب صاف تر و شفاف تر باشد، انعکاس نور ايمان توسط آن بهتر انجام مي پذيرد. اگر قلبي آلوده به گناه شود و آينه دل را تيره کند، به طور طبيعي، تابش نور ايمان در چنين قلبي کم مي شود. بنابراين، دوري از گناهان و حرکت در مسير مستقيم اسلام، از ديگر عواملِ تقويت ايمان است.

ج. نظارت همگانی

نظارت همگاني و يا به اصطلاح امر به معروف و نهی از منکر، از کارآمدترین شیوه های مقابله با اسراف است. از ديدگاه قرآن و اهل بيت-علیهم السلام-، احياى امر به معروف و نهى از منكر، مهم تر از ساير ارزش هاست؛ چون اين دو فريضه ، عامل بسيار قدرتمندى در مقابل زشتى ها و منكراتی همچون اسراف است و جامعه اى كه به آن دو واجب الهى عمل كند، مطمئناً از انحراف ها در امان خواهد بود.

علی-علیه السلام- می فرماید: وَ مَا أعْمَالُ الْبِرِّ كُلُّهَا وَالْجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ عِنْدَ الْأمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّهْيِ عَنْ الْمُنْكَرِ إِلَّا كَنَفْثَةٍ فِي بَحْرٍ لُجِّيٍ ؛[18] تمام كارهاى نيك و جهاد در راه خدا، در مقابل امر به معروف و نهى از منكر، همچون قطره اى در مقابل درياى موّاج و پهناور است. ازاين رو، امام به كارگزاران خود نوشت: أدِقُّوا أقْلَامَكُمْ وَقَارِبُوا بَيْنَ سُطُورِكُمْ وَاحْذِفُوا عَنِّي فُضُولَكُمْ وَاقْصِدُوا قَصْدَ الْمَعَانِي وَإِيَّاكُمْ وَالْإِكْثَارَ فَإِنَّ أمْوَالَ الْمُسْلِمِينَ لَا تَحْتَمِلُ الْإِضْرَارَ؛[19] قلم هاى خود را ريز بتراشيد و فاصله سطرها را كمتر كنيد و جملات اضافى را حذف كنيد و اصل مطلب را به عبارت مختصر بنويسيد. از زیاده روی در هزینه نمودن بیت المال بپرهیزید كه بودجه ملت مسلمان، نبايد زيانى ببيند.

امام-علیه السلام- در نامه اي، يكي از مديران خود را به دلیل اسراف و تعدی به بیت المال، توبیخ می کند و می فرماید: وَإِنِّي أقْسِمُ بِاللّهِ قَسَماً صَادِقاً، لَئِنْ بَلَغَنِي أنَّكَ خُنْتَ مِنْ فَيْءِ الْمُسْلِمِينَ شَيْئاً صَغِيراً أوْ كَبِيراً لَأشُدَّنَّ عَلَيْكَ شَدَّةً تَدَعُكَ قَلِيلَ الْوَفْرِ، ثَقِيلَ الظَّهْرِ، ضَئِيلَ الْأمْرِ؛[20] صادقانه به خداوند سوگند ياد مى كنم، اگر به من گزارش رسد كه از بيت المال مسلمانان چيزى كم يا زياد، به خيانت برداشته اى، آن چنان بر تو سخت مى گيرم كه در زندگى تو را كم بهره، سنگين بار و حقير و ذليل سازد.

جای تأسف است كه سیره و سخن اهل بیت را ناديده مي گيريم و در این زمان که فشار اقتصادی بر قشر ضعیف وارد می شود، شاهد هستیم که مراسم و جشنواره های آن چنانی از سوی مراکز دولتی برگزار می گردد؛ مراسمی که به هیچ عنوان در شأن نظام اسلامي نيست. متأسفانه، در برخی خانواده های مدعی ایمان نیز نظاره گر اسراف و تبذیر می باشیم.

ـ درسی از شهید باکری

محل استقرار بهداری و درمانگاه لشکر در سمت راست ورودی پادگان، نزدیک چادر فرماندهی بود. در چادر بودم که از بیرون کسی مرا به اسم صدا کرد. بیرون که آمدم، آقا مهدی را جلوی چادر تدارکات بهداری دیدم. سرِ گونی را با یک دست گرفته بود و با دست دیگرش لای نان خورده ها را می گشت. تا آخر قضیه را خواندم. سلام کردم، جواب سلامم را داد و تکه نانی را از گونی بیرون آورد و به من نشان داد و گفت:

ـ برادر رحمان! این نان را می شود خورد؟

ـ بله، آقا مهدی می شود.

دوباره دست در گونی کرد و تکه نان دیگری را از داخل گونی بیرون آورد و گفت:

ـ این را چطور؟ آیا این را هم می شود استفاده کرد؟

سرم را پایین انداختم. چه جوابی می توانستم بدهم؟ آقا مهدی ادامه داد:

ـ الله بنده سی[21]... پس چرا کفران نعمت می کنید؟... آیا هیچ می دانید که این نان ها با چه مصیبتی از پشت جبهه به اینجا می رسد؟... هیچ می دانید که هزینه رسیدن هر نان از پشت جبهه به اینجا، حداقل ده تومان است؟ چه جوابی دارید که به خدا بدهید؟ بدون آنکه چیز دیگری بگوید، سرش را به زیر انداخت و از چادر تدارکات دور شد و مرا با وجدان بیدار شده ام تنها گذاشت.[22]

د. توجه به نقش خانواده

خانواده، تأثیر بسیار مهمی بر پرورش شخصیت و عملکرد فردی و اجتماعی انسان دارد. چنانچه والدین اهل اسراف و تبذیر باشند، خواه ناخواه این روحیه به فرزندان منتقل می شود. فرزندانی که در خانواده ای اسراف کار بزرگ شده اند، ناخواسته به اسراف عادت می کنند؛ مگر آنکه تحت نظر مربیان شایسته ای تغییر رویه داده باشند . ائمه معصوم-علیهم السلام- دوستان و اعضای خانواده شان را به صرفه جویی و استفاده بهینه از امکانات ترغیب کرده، همواره از اسراف منع مي نمودند. علامه مجلسی در ضمن حدیثی نقل می کند: امام رضا-علیه السلام- روزی متوجه شد که بعضی از وابستگان ایشان میوه نیم خورده ای را دور انداخته اند. با ناراحتی فرمود: سُبْحَانَ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمُ اسْتَغْنَيْتُمْ فَإِنَّ أنَاساً لَمْ يَسْتَغْنُوا أطْعِمُوهُ مَنْ يَحْتَاجُ إِلَيْه؛[23] سبحان الله! اگر شما خود سیر هستید، قطعاً بسیاری از مردم به آن نیازدارند. آن را به کسی بخورانید که نیازمند است.

ﻫ . دوری خواص از زندگی اَشرافی

یکی دیگر از راه های برون رفت از اسراف، دوری خواص و شخصیت های مهم جامعه از زندگی اشرافی و تجملی است؛ زیرا شیوه زندگی آنان، بر دیگران تأثیر می گذارد. ازاين رو، علی-علیه السلام- حاکمان اسلامی را به ساده زيستي سفارش نمود: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ فَرَضَ عَلَى أئِمَّةِ الْعَدْلِ أنْ يُقَدِّرُوا أنْفُسَهُمْ بِضَعَفَةِ النَّاسِ كَيْلَا يَتَبَيَّغَ بِالْفَقِيرِ فَقْرُه ؛[24] خداوند بر رهبران عدالت واجب كرده که زندگی خود را با اقشار پایین همسان سازند؛ برای آنکه فقر و تهیدستی بر فقیران دشوار نیاید. از منظر امام-علیه السلام- زمامداران اسلامی باید مانند طبقات پایین جامعه زندگی کنند تا بتوانند مشکل آنها را درک نمایند. در زندگی کارگزاران حکومتی، نباید اسراف و تبذیر دیده شود؛ همان طورکه سیره حضرتش چنین بود.

ـ سبک زندگی امام خمینی -رحمه الله-

يكى از همراهان امام در نجف اشرف در باره جلوگیری از اسراف ، دقت در بیت المال و صرفه جویی ایشان مى گويد:

مرحوم حاج آقا مصطفى، فرزند امام، هفته به هفته خدمت پدر مى آمد و خرج هفته اش را مى گرفت. امام به هيچ وجه، بيش از مخارج ضرورى زندگى به او نمى داد. هنگامى كه حاج آقا مصطفى خواست به مكه مشرّف شود، از پول خانه اى كه در قم فروخته بود و نيز مبلغى كه به همسرش تعلق داشت، استفاده كرد.[25]

و. معرفی الگوهای صرفه جویی و قناعت

راهکار دیگر برای پرهیز از اسراف، معرفی الگوهای صرفه جویی و قناعت، همچون معصومان-علیهم السلام- و بزرگان دینی است . آنان به ما می آموزند که چگونه زندگي نماييم و چگونه از هرگونه اسراف و تبذير اجتناب ورزيم. همچنین می توانیم شخصیت های بزرگی را که به وسیله قناعت و دوری از اسراف، به مقامات بلندی رسیده اند، به مردم معرفی کنیم.

ز. اصلاح معیار های رقابت

برای حل معضل اسراف، باید رقابت هاي سالم را به مردم آموزش داد و نگرش رقابت های اسراف گرايانه را اصلاح کرد . مسابقه در کارهای خیر، یکی از عوامل رشد بشر است و در مقابل، مسابقه در امور منفی مانند اسراف، موجب انحطاط روحی و اخلاقی است؛ چنان که قرآن مجید ما را به مسابقه در كارهاي خير سفارش می نمايد: فَاسْتَبِقُوا الْخَیْراتِ؛ در نیکی ها و اعمال خیر، بر یکدیگرسبقت جویید.

رقابت در اسراف را باید به رقابت در صرفه جویی تبدیل کرد و در این خصوص، صدا و سیما نقش بسیار مهمی دارد . برنامه های صدا و سیما باید از تبلیغ مصرف گرایی تهی باشد و در عمل، به ترویج ارزش ها و ایجاد روحیه مسابقه در نیکی ها بینجامد.

ح. اصلاح الگوی مصرف

اگر بخواهیم در زمینه اقتصاد مقاومتی موفق باشیم، تغییر فکر و نگاه و اصلاح الگوي مصرف لازم است . در این مورد باید، انگیزه ها ، اندیشه های غلط ، عادت ها و سنّت های غیرشرعی ، قوانین و مقررات دست وپاگیر ، ساختارهای اجرایی نامناسب و نیز روش های آموزشی، با رويكرد سبک زندگی اسلامی اصلاح و بازنگری شوند . شیوه حضرت صادق-علیه السلام- در این زمینه، بهترین الگوی است .

امام صادق-علیه السلام- همواره در پی اصلاح الگوی مصرف و تغییر اندیشه ها به سوی صرفه جویی بود. حضرت به ابان بن تغلب فرمود:

آيا گمان مى كنى خدا به كسى كه مال داده، به سبب احترام اوست، يا به كسى كه نداده، به واسطۀ پستى اوست؛ نه چنين است؛ بلكه مال، مال خداست که آن را به عنوان امانت نزد شخص قرار مى دهد و اذن داده كه بر اساس ميانه روى از آن بخورد و بياشامد و لباس بپوشد و ازدواج كند و بر مركب سوار شود و زيادتى آن مال را به فقرا برساند و رفع احتياجشان كند. پس هركس به اين دستور رفتار كند، آنچه را خورده و آشاميده و پوشيده و سوار شده و نكاح نموده، همگی بر او حلال است و اگر چنين نكرده، تمام آنها بر او حرام است. پس آيه شريفه را خواند كه: لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ؛ اسراف نكنيد؛ زيرا خداوند اسراف كنندگان را دوست نمى دارد. [26]

روش هاي ديگر

از دیگر راهکارهای مقابله با اسراف، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

تقویت عزت نفس، آگاهی دادن به مردم در زمینه پیامد های اسراف، علاج خودبزرگ بینی، تعدیل ثروت های کلان از راه های شرعی و قانونی ، مبارزه با فساد اخلاقی و اقتصادی و سیاسی، اصلاح قوانین غیرکارشناسی شده، واگذاری مدیریت به افراد متخصص و متعهد ، اهمیت به جایگاه تربیت صحیح و معتدل در خانواده، عرضه صحیح سرمایه ها.[27]

نکته هایی درباره اسراف

1 . نه تبذیر، نه تقتیر

سبک زندگی اسلامی، بر اساس رعایت اعتدال و پرهیز از اسراف و تبذیر و تقتیر استوار است. تقتیر، یعنی کم خرج کردن که از روی بخل و خساست است.[28] اسراف و تبذیر، یعنی هدردادن مال، چه مال شخصی و چه اموال عمومی که هر دو مذموم است؛ با این تفاوت که در قبال اموال عمومی دولتی، باید پاسخگو بود و تبعات آن، سنگین تر از هدردادن مال شخصی است؛ هرچند اسراف، همه جا ناپسند است .

امام صادق-علیه السلام- فرمود: اتَّقِ اللَّهَ وَلَا تُسْرِفْ وَلَا تَقْتُرْ وَلَكِنْ بَيْنَ ذلِكَ قَواماً؛[29] از نافرمانی خدا بپرهيز و اسراف (زياده روی) نكن و تقتير (تنگدستی) هم نكن و حد وسط را رعايت نما.

2. متغیربودن مفهوم اسراف

تحقق اسراف، ممکن است نسبت به اشخاص، زمان ، مکان و جوامع مختلف، متفاوت باشد؛ زيرا امکان دارد صرف مقدارى از مال براى معيشت، نسبت به شخصى اسراف نباشد؛ درحالى كه اگر سال قحطى و فقر عمومى پيش آيد، صرف چنين مقدار براى همين شخص، اسراف باشد و بر او واجب شود كه به كمتر از آن قناعت كند و اضافه بر آن را به ديگران كه نیازمندند، بدهد. امام صادق-علیه السلام- در این مورد فرمود: أنَّ رَسُولَ اللَّهِ -صلی الله علیه و آله- كَانَ فِي زَمَانٍ مُقْفِرٍ جَدْبٍ فَأمَّا إِذَا أقْبَلَتِ الدُّنْيَا فَأحَقُّ أهْلِهَا بِهَا أبْرَارُهَا لَا فُجَّارُهَا وَمُؤْمِنُوهَا لَا مُنَافِقُوهَا وَمُسْلِمُوهَا لَا كُفَّارُهَا؛[30] همانا رسول خدا در زمانی زندگی می كرد كه عموم مردم از نظر اقتصادی در تنگنا بودند و پیامبر خود را با آنان در زندگی ساده و فقیرانه هماهنگ می نمود؛ اما اگر روزگاری وضع معیشتی مردم بهتر شد، اهل ایمان و نیكان و خوبان روزگار به بهره گیری از آن سزاوارترند؛ نه انسان های فاجر و منافق و كافر.

3. مقایسه مصرف داخلی با میانگین جهانی

ايران در مصرف سرانه روغن بالاتر از ميانگين جهاني ، در برنج چهاردهمين مصرف كننده بزرگ جهان و در نان بزرگ ترين مصرف كننده جهان است، نیز مصرف سرانه شكر در ایران، سه كيلوگرم بالاتر از ميانگين جهاني است.[31]

ضایعات محصولات ایران، هفت برابر ضایعات استاندارد بین المللی است.[32] ایران در اسراف انرژی در میان کشورهای جهان، صاحب رتبه نخست است و سالانه میانگین هدر رفت انرژِی در ایران، بالغ بر هشت میلیارد دلار است.[33] البته اسراف، علاوه بر اتلاف منابع، عواقب جسمانی نیز در پی دارد؛ مثلاً مردم ایران سه برابر بیشتر از دیگر مردم جهان، نوشیدنی شیرین مصرف می کنند. وجود شکر و فسفر در نوشیدنی های شیرین، عامل بروز پوکی استخوان است.[34]

ـ سفیر چین و جلوگیری از اسراف

سال ها پیش در یک ضیافت شام که سفیران بسیاری از کشورها حضور داشتند، هنگام صرف غذا، دانه ای برنج از قاشق سفیر چین به زمین افتاد. جناب سفیر دانه برنج را با ولع تمام برداشت و خورد. حاضران به این کار او خندیدند. سفیر چین بعد از صرف شام، نکته ای را به آنان گفت که بسیار تأمل برانگیز بود. سفیر گفت: اگر هر فرد چینی در روز فقط یک دانه برنج از غذایش بریزد و آن را برندارد، در آن روز 000/20 کیلو (بیست تن) برنج دور ریخته شده است! دهان شنوندگان از تعجب باز ماند و سفیر با حوصله توضیح داد: الآن جمعیت چین حدود یک میلیارد و دویست میلیون نفر است. اگر هر چینی در روز یک دانه برنج دور بریزد، می شود 000/000/200/1 دانه برنج. چون به طور متوسط هر کیلو برنج داراي 000/60 دانه است. بنابراین، اگر تعداد 000/000/200/1 دانه را بر 000/60 تقسیم کنیم، حاصل آن مي شود 000/20 کیلو، یعنی بیست تن برنج.

آبادی میخانه، ز ویرانی ماست
جمعیت کفر، از پریشانی ماست

اسلام به ذات خود، ندارد عیبی
هر عیب که هست، از مسلمانی ماست

منبع: ره توشه راهیان نور رمضان 1394

پی نوشت:

------------------------------------

* پژوهشگر و استاد سطح عالي حوزه علميه.

[1]. اسراء، آیه 27.

[2]. اعراف، آیه 31.

[3]. همان، آیه 81.

[4]. فرقان، آیه 67.

[5]. احمد بن محمد فيومى، المصباح المنير، ج 2، ص 40.

[6]. فصلنامه فقه اهل بیت فارسی، ش 29 ، ص 162.

[7]. غافر، آیه 43.

[8]. امام خمینی ، صحيفه امام، ج 6، پيام چهارده ماده اى به ملت ايران درباره وضعيت كشور، 9 اسفند 1357، ص 266.

[9]. پايگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری، خطبه های نماز عید سعید فطر ، 21 مهرماه 1386.

[10]. علي بن محمد ليثي واسطي، عيون الحکم والمواعظ، ص 39.

[11]. جلال الدین محمد مولوی ، مثنوی معنوی ، دفتر اوّل، ص 21، بیت 377.

[12]. ملا محسن فيض كاشانى ، تفسير الصافي ، ج 2، ص 31، ذیل آیه 33 سوره مائده.

[13]. غافر، آیه 28.

[14]. كلينى، الكافي، ج 4، ص 52.

[15]. امروزه با پیشرفت علم، این کلام نورانی امام صادق7 بیشتر جلوه می کند؛ چراکه امروزه ثابت شده هسته خرما فواید بسیاری دارد و سرشار از خواص درمانی است. جوشانده هسته خرما، برای درمان سنگ كلیه و مثانه مفید است و پودر آن اسهال مزمن را درمان كرده، خاصیت ضدعفونی دارد.

[16]. زخرف، آیه 36.

[17]. ملک، آیه 10.

[18]. شريف رضي، نهج البلاغه (صبحي صالح)، ص 542، حكمت 374.

[19]. شیخ صدوق، الخصال، ج 1، ص 310.

[20]. شريف رضى، نهج البلاغه (صبحي صالح)، ص 377.

[21]. تکیه کلام شهید مهدی باکری به معنای : بنده خدا.

[22]. سید قاسم ناظمی، خداحافظ سردار، ص 25، خاطره از رحمان رحمان زاده.

[23]. مجلسى، بحار الأنوار ، ج 49، ص 102.

[24]. كلينى، الكافي ، ج 1، ص 411، ح 3.

[25]. رضا مختاری، سیمای فرزانگان، ص 422.

[26]. مجلسى، بحار الأنوار ، ج 72، ص 305 ، ح 1.

[27]. به عنوان مثال، وقتی نان خوب عرضه نمی شود و یا قیمت آن از همه چیز پایین تر است ، صدها میلیارد تومان در هر سال نان خشک و کپک زده دور ریخته می شود و به گاوداری ها سرازیر می گردد. بدیهی است که اگر نان خوب عرضه شود و قیمت آن تعدیل گردد و فرهنگ استفاده درست از این نعمت الهی تبلیغ شود، مطمئناً از اسراف و تبذیر جلوگیری می شود.

[28]. در قرآن کریم بارها به این خصلت نازیبا اشاره شده است؛ از جمله آیه 100 سوره اسراء می فرماید : قُلْ لَوْ أَنْتُمْ تَمْلِكُونَ خَزائِنَ رَحْمَةِ رَبِّي إِذاً لَأمْسَكْتُمْ خَشْيَةَ الْإِنْفاقِ وَكانَ الْإِنْسانُ قَتُوراً؛ بگو: اگر شما مالك خزائن رحمت پروردگار من بوديد، در آن صورت، از ترس انفاق و تنگدستى امساك مى كرديد و انسان، تنگ نظر است .

[29]. كلينى، الكافي ، ج 3 ، ص 501، ح 14.

[30]. همان، ج 5، ص 65، ح 1.

[31]. پایگاه خبرگزاري فارس، 21 فروردین 1388.

[32]. روزنامه اقتصادي آسيا، 24 اسفند 1381.

[33]. روزنامه خبر جنوب، 18 اسفند 1383.

[34]. روزنامه جمهوري اسلامي، 20 بهمن 1383.