تبلیغ، پروپاگاندا نیست!

تبلیغ در لغت به معنای رسانیدن، خواندن کسی به دینی، عقیده ای و مذهبی و مسلکی و روشی، کشیدن کسی به راهی که تبلیغ کننده قصد دارد.

در فرهنگ عربی نیز تبلیغ، بلاغ و ابلاغ سه واژه در یک ریشه و به معنی رساندن است این منظور در لسان العرب به این امر اشاره کرده و می نویسد:

والبلاغ الابلاغ و فی التنزیل:« الا بلاغا من الله و رسالاته» و ابلاغ الایصال و کذلک التبلیغ».

تبلیغ در مفهوم کلی عبارتست از:« رساندن پیام به دیگری از طریق برقراری ارتباط به منظور ایجاد دگرگونی در بینش و رفتار او و برسه عنصر اصلی پیام دهنده، پیام گیرنده و محتوای پیام متنی است.

منظور ما از تبلیغ در این مبحث، یک فعالیت آموزشی است که به منظور نشر دانش و آگاهی های سیاسی اجتماعی و فرهنگی ونشر ارزشها و سجایای اخلاقی صورت می گیرد. نه این که صرفا به منظور تحریک احساسات وایجاد زمینه برای پذیرش امری که تبلیغ می شود.در حقیقت تبلیغ در اینجا به معنای ارشاد افراد و جامعه تبلیغی است. بدیهی است که تبلیغ به این معنا، با پرو پاگاندای غربی متفاوت است. چه این که تبلیغ در بینش جوامع مادی چه شرقی و چه غربی، با ارشاد، کاملا منافات دارد.

امروزه در جهان مادی مفهومی که از تبلیغ برداشت می شود، همان اصطلاح پروپاگاند«prppagand» یعنی آوازه گری، هوچیگری، جوسازی، جنجال برای پذیرش در مردم نسبت به موضوعی و کشاندن آنها به راهی که از ماهیت آن خبر ندارند، است و این مفهوم با مفهوم ارشاد کاملا مغایر است، زیرا منجر به شناخت ادراکی می شود».1

تبلیغ در متون جامعه شناسی عمدتا به معنای پروپاگاند است به عنوان نمونه در کتاب زمینه جامعه شناسی این گونه می خوانیم:« آوازه گری یا تبلیغ فعالیتی است، برای دگرگون کردن عقاید عمومی از راه هایی غیر مستقیم و احیانا با وسایلی مانند زبان و خط و تصویر و نمایش و امثال آن، آوازه گر از تلقین پذیری انسان سود برده و نیات خود را به مردم تحمیل می کند.2

پس تبلیغ در فرهنگ اسلامی عبارت است از رساندن پیام الهی به شیوه روشنگرانه از طریق ایجاد ارتباط و تشویق به پذیرش محتوای مورد نظر به استفاده از ابزار و روش های مشروع هر عصر و زمان، در تبلیغ اسلامی، انگیزه ها الهی و معنوی و تکلیف شرعی و از روی عشق به هدایت انسانیت است.

در تبلیغ الهی پیام رسان از خود چیزی بر پیام نمی افزاید وبدون کم و کاست محتوای پیام را برای پیام گیرندگان نقل و بیان می کند و بر پذیرش آن اصرار می ورزد. در این نوع تبلیغ، از ابزارها و وسیله های نامشروع و ترفندها و حیله ها کمک گرفته نمی شود بلکه ابزار همانند هدف باید مشروع باشد.

هدف رساندن و تبیین ارزش های الهی و اسلامی است امام خمینی (ره) تبلیغ را از اصول بسیار مهم اسلام دانسته و می گوید: تبلیغات که همان شناساندن خوبی تشویق به انجام آن و ترسیم بدی ها و نشان دادن راه گریز و منع از آن است، از اصول بسیار مهم اسلام عزیز است.3

و تبلیغ در فرهنگ غربی، اقدامات متوالی و منظمی است که فرد یا افراد ذینفع از راه تلقین برای نظارت بر وضع های روانی گروه هایی از افراد و در نتیجه بر اعمال آنان به عمل می آورند.4 و در فرهنگ بین المللی علوم اجتماعی، پروپاگاندا، دستکاری بالنسبه تعمدی به کمک سمبلها ( الفاظ، تصاویر، ابنیه موسیقی و پرچم و...) در افکار، اعمال، معتقدات، ارزشها و طرز رفتار مردمان است.

توجه داریم که در این نگاه، عوامل حساب شده و ساختگی چون نهادها و موسیقی های معناداری که اهداف خاص و گروهی و فردی را دنبال می کند، بنیادی و کارساز هستند.

حال که تبلیغ از اصول بسیار مهم اسلام است و به تعبیر شهید مطهری مرحله مقدماتی امر به معروف و نهی از منکر است چه این که تبلیغ مرحله شناساندن و خوب رساندن است و امر به معروف و نهی از منکر مرحله اجرا و عمل، باید همه اصول و روش و علومی که در جهت بهبود و مثمر ثمر بودن آن كارگر است مورد توجه قرار گیرد . جامعه شناسی و مطالعات جامعه شناختی از جمله ابزار مناسب و مفیدی است که می تواند از مبلغ دینی را در فرایند تبلیغی اش کمک کند.

--------------------------------------------

پی نوشتها:

1. پژوهش در تبلیغ، محمد تقی رهبر، نشر سازمان تبلیغات اسلامی، 1371، ص86

2. زمینه جامعه شناسی، آگ برن و نیم کوف، ترجمه آریان پور، تهران، انتشارات نگاه، 1380، ص190

3. نامه امام خمینی (ره) به سازمان تبلیغات اسلامی در تاریخ 14/1/68

4. روانشناسی اجتماعی، اتوکلاین برگ، ترجمه علی محمد کاردان، ص559

منبع: پایگاه اطلاع رسانی تبیان