امام باقر و مبارزه با یهود
پایگاه اطلاع رسانی بلاغ| امام باقر و مبارزه با یهود
پنجمین امام شیعیان جهان، امام محمدباقر(علیه‌السلام) است. مادر آن حضرت، فاطمه دختر امام حسن مجتبی(علیه‌السلام) است که امام صادق(علیه‌السلام) از وی با تعبیر «ایشان صدیقه‌ای بوده‌اند که نظیرش در آل حسن(علیه‌السلام) وجود ندارد»[1] یاد کرده‌اند. بدین ترتیب امام باقر(علیه‌السلام) نخستین کسی که پدرش از نسل امام حسین و مادرش از نسل امام حسن مجتبی(علیه‌السلام) می‌باشد.[2] روز تولد آن حضرت را سال ۵۷ هجری در مدینه دانسته‌اند.
امام باقر(علیه‌السلام) با گروه‌های که در اسلام ناب انحراف ایجاد کرده بودند، به شدت مبارزه می‌کردندو سعی می‌کردند که تفکرات و مکتوبات انحرافی آنها به جامعه اسلامی به خصوص جامعه شیعی راه پیدا نکند. یکی از این گروه‌ها و تفکرات که به جامعه اسلامی راه یافته بود خرافات بنی‌اسرائیل و یهود بوده است که معروف به اسرائیلیات بوده است به این معنی که بعضی از یهودیان با سوء استفاده از جامعه مسلمین اقدام به نشر اکاذیب بنی اسرائیل در جامعه اسلامی می‌کردند که ائمه معصومین به خصوص امام باقر(علیهم‌السلام) با آن مبارزه می‌کردند که در ذیل به توضیح بیشتر می‌پردازیم:
مبارزه امام باقر(علیه‌السلام) با یهود و اسرائیلیات
از جمله گروه‌های خطرناکی که آن روز‌ها در جامعه اسلامی حضور داشتند و تأثیر عمیقی در فرهنگ آن روزگار برجا گذاشتند، یهودیان بودند. شماری از احبار یهود که به‌ظاهر مسلمان شده بودند و گروهی دیگر که هنوز بر دین خود باقی‌مانده بودند، در جامعه اسلامی پراکنده شده و مرجعیت علمی قشری از ساده‌لوحان را بر عهده داشتند، تأثیری که آنان بر فرهنگ اسلام از خود برجا نهاده بودند، به‌صورت احادیث جعلی به نام اسرائیلیات پدیدار گشت که بیشترین قسمت این احادیث درباره تفسیر و مراتب و شئون زندگی پیامبران سلف، جعل‌شده بود.
از جمله علمای اهل سنت که این احادیث را در تألیفات خود وارد کرده، طبری مفسر معروف است که بیشترین روایات را درباره تفسیر قرآن از منابع یهودی _ باواسطه یا بی‌واسطه _ به دست آورده است.[3]
مبارزه با یهود و القائات سوء آنها در فرهنگ اسلام، بخش مهمی از برنامه کاری ائمه اطهار به خصوص امام باقر(علیه‌السلام) را به خود اختصاص داده بود. تکذیب احادیث دروغین و ساخته‌وپرداخته یهودیان در مورد انبیای الهی و مطالبی که باعث خدشه‌دار شدن چهره ملکوتی پیامبران خدا شده است، در برخوردهای ائمه اطهار(علیهم‌السلام) به‌خوبی دیده می‌شود.
به عنوان مثال: دو نفر نزد حضرت داود دعوایی مطرح کرده و او را برای رسیدگی به این دعوا فراخواندند که آیات ۲۳ و ۲۴سوره «ص» ناظر بر این جریان است. دعوای مطرح شده از این قرار است که یکی از این دو نفر، ۹۹ گوسفند داشت و آن دیگری یک رأس؛ آنکه یک گوسفند داشت از دست دیگری شکایت کرد که برادرش با داشتن ۹۹ گوسفند در نظر دارد یک رأس گوسفند او را نیز تصاحب کند. داود(علیه‌السلام) بدون استماع اظهارات نفر دوم چنین قضاوت می‌کند: «قَالَ لَقَدْ ظَلَمَکَ بِسُؤَالِ نَعْجَتِکَ إِلَی نِعَاجِهِ...[ص/23] با خواستن گوسفند تو و افزودن آن بر گوسفندان خود بر تو ستم روا داشته است....».
درباره این داستان، یهودیان احادیثی جعل کرده و میان مسلمانان رواج دادند مبنی بر اینکه این داستان کنایه از ازدواج داود با همسر «اوریا» است. طبق این احادیث جعلی، داود پیامبر به دنبال کبوتری بر پشت‌بام می‌رود و در آنجا که مشرف بر منزل «اوریا» بود، همسر او را می‌بیند و دل به او می‌بندد و به‌منظور رسیدن به هدف خود، «اوریا» را در صف مقدم جنگ قرار می‌دهد و او کشته می‌شود و داود با هسمر او ازدواج می‌کند و خداوند در این آیات به‌طور سمبلیک به این مطلب اشاره می‌کند».
روشن است که این روایات دروغین تا چه حد و از چه جهاتی می‌تواند شخصیت داود را به عنوان پیامبری از فرستادگان خدا خدشه‌دار سازد. این احادیث که در عصر اول اسلام توسط افرادی همچون «کعب الاحبار» و «عبدالله بن سلام» رواج یافته بود، مورد حمله امیرالمومنین(علیه‌السلام) قرار گرفت. حضرت دراین‌باره فرمود: «اگر کسی را که معتقد است داود(علیه‌السلام) با همسر اوریا ازدواج‌کرده، پیش من بیاورند، بر او دو حد جاری می‌کنم، حدی به خاطر هتک نبوت و حدی دیگر به خاطر اسلام».[4]
همان طور که در بالا دیدیم، این نمونه‌ای از اسرائیلیاتی بود که در جامعه اسلامی منتشر شده بود که حتی مقارن زمان امیرالمومنین(علیه‌السلام) بود و حضرت هم با آنها به مقابله برخواست. این اسرائیلیات ادامه پیدا کرد به طوری که جامعه اسلامی و جامعه روائی شیعه را به شدت تهدید می‌کرد، تا اینکه ائمه بعدی به خصوص امام باقر(علیه‌السلام) به شدت به مبارزه با آن برخواست، نمونه ای از مبارزات امام باقر(علیه‌السلام) با این اسرائیلیات را بیان می‌کنیم:
یهودیانی که در جامعه اسلامی زندگی می‌کردند اعم از آن عده که به‌ظاهر اسلام آورده بودند و یا آنان که هنوز بر دین یهود بودند و آنان که هنوز بر دین یهود باقی بودند. می‌کوشیدند برتری بیت‌المقدس _ که قبله یهودیان بود _ بر کعبه را به مسلمانان بقبولانند. ازاین‌رو در این زمینه دست به جعل احادیثی زدند و آنها را به‌طور گسترده در میان مسلمانان رواج دادند. زراره نقل می‌کند: «در خدمت امام باقر(علیه‌السلام) نشسته بودم و حضرت در حالی‌که در مقابل کعبه نشسته بود، فرمود: «نگاه کردن به خانه خدا عبادت است». در همان حال شخصی از قبیله بجلیه که او را عاصم بن عمر می‌نامیدند نزد امام آمد و گفت: کعب الاحبار می‌گوید: "کعبه هر صبح‌گاه برابر بیت‌المقدس سجده می‌کند".
امام فرمودند: نظر تو در مورد سخن کعب الاحبار چیست؟ آن مرد گفت: سخن کعب‌الاخبار صحیح است. امام باقر (علیه‌السلام) فرمود: "تو و کعب الاحبار هر دو دروغ می‌گویید". آن‌گاه در حالی‌که به‌شدت ناراحت بود فرمود: "خداوند بقعه‌ای محبوب‌تر از کعبه روی زمین نیافریده است"»[5].
امامان دیگر شیعه نیز بعد‌ها با تعابیری نظیر «لاتشبهوا بالیهود»[6] خود را شبیه یهود در نیاورید، می‌کوشیدند این رابطه فرهنگی نامطلوب را که میان مسلمانان و یهود به وجود آمده بود و می‌رفت تا فرهنگ اصیل و غنی اسلام را به انحراف بکشاند، قطع کنند. و این در حالی بود که راویان دیگر فرق اسلامی ساده‌لوحانه از این احادیث استقبال کرده و آنها را در ابواب مختلف کتاب‌هایشان نقل نمودند و فرهنگ خود را با آنان آلوده کردند. ولی تابعین اهل‌بیت(علیهم‌السلام) با الهام گرفتن از آنان، در مقابل این اندیشه‌های انحرافی و عوام‌پسند به هوش بوده و از آسیب‌های آن در امان ماندند.
پی‌نوشت
[1]. «کانت صدیة تدرک منها فی آل الحسن». دعوات راوندی، ص۶۸، حدیث165.
[2]. عمدة المطالب فی انساب آل ابی طالب،ابن عنبه، نجف، مکتبة الحیدریة، 1380ق، ص۱۹۵.
[3]. بحوث مع اهل السنة و السلفیة، السید مهدی الروحانی، بیروت، المکتبة الاسلامیة، ص۵۰-۵۱.
[4]. «لا اوتی به رجل یزعم ان داود تزوج امرأة اوریا الا جلدته حین حدا للنوة و حد للاسلام». مجمع البیان، فضل بن حسن بن طبرسی، تحقیق: سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، المکتبة العلمیة الاسلامیة، ج۸، ص۴۷۲.
[5]. «ما خلق‌الله عزوجل بقعة فی الارض احب الیه منها». کافی، محمدبن یعقوب کلینی، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران، دارالکتب اسلامیة، ج۴، ص۲۳۹؛/ و بحارالانوار، علامه مجلسی، بیروت، موسسة الوفاء، 1403ق، ج۴۶، ص۳۵۴.
[6]. وسایل الشیعه، محمدبن حسن الحر العاملی، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، الطبعة الرابعة، 1391ق، ج۳، ص571.
برای مطالعه بیشتر: کتاب حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، و بحارالانوار، ج46.
افزودن دیدگاه جدید