تاملی بر یاداشت مبلغان اباحه گری

پایگاه اطلاع رسانی بلاغ، «تاملی بر یاداشت مبلغان اباحه گری»

نگارنده: حجت الاسلام و المسلمین یحیی کمال دانش آموخته سطح 4 حوزه علمیه قم

*******
اصولا دین و مذهب در دست متدینان، همواره گرفتار سوء برداشت و انتقال بوده است و شاید به همین جهت ویژگی هدایت گری و نجات بخشی و جذب حداکثری دین و مذهب دچار آسیب و گرفتار اثر بخشی حداقلی شده است.

از یک سو قرائت های مختلفی از دین و مذهب از سوی مدینین ارائه می شود و هریک از قائلین این قرائت ها معتقدات خود را مبتنی بر کتاب و سنت و روایات می دانند و تنها قرائت صحیح از دین و مذهب را قرائت خود می دانند ولاغیر. صد البته رویکرد و قضاوت درست نسبت به قرائت های مختلف از دین آن است که رد یا تایید مطلق هریک بطور جداگانه نه مسیر و نه صحیح است.
از سوی دیگر، چالش نحوه ارائه و انتقال دین از سوی متدینین و مبلغان است که بر اصل دین سایه افکنده و موجب جذب و یا تنفر از دین در میان مخاطبان شده است، در بیان شیوه های انتقال، برخی به روش منبر و موعظه و سخنرانی بسنده کرده اند، عده ایی با روش قدرت قهریه و مقابله تند و سخت با انحرافات و منکرات دینی، برخی از روش عارفانه و اخلاق عملی و زیست مومنانه و یا صوفیانه، برخی از روش مراجعه به بزرگان و افراد بزرگ سال و برخی بر اساس توصیه امام صادق(ع) با مراجعه به جوانان و به تعبیر آن حضرت، احداث. 

این نوشتار تاملی و پاسخی است بر یاداشتی با عنوان مبلغان اباحه گری که از سوی حجت الاسلام هاشمی نوشته شده است. پاسخ به این یادداشت شامل چند نکته به شرح ذیل می باشد:

اول: ایشان در تعریف و توضیح اباحه گری، تلاش مبلغان در جذب جوانان، توصیه و تاکید آنان بر آسان و راحت بودن دین و احکام و غلبه دادن صفت عفو الهی در مقابل گناهان بندگان، کوبیدن نهادهای دین، طرح مسائل تخصصی میان عوام و تفکیک ایمان و عمل را، اباحه گری مبلغان یا به تعبیر من، جلوه هایی از اباحه گری مبلغان دانسته است. 

پر واضح است که پرداختن و پاسخ دادن تفصیلی به تمام موارد یاد شده در قالب یک یادداشت نمی گنجد و مجال و فرصت بیشتری را می طلبد. 

دوم: باید این پرسش را مطرح کرد که آیا حقیقتا این شیوه از پرداختن به دین و احکام از سوی مبلغان، تشویق و توسعه اباحه گری است و یا اتفاقا این شیوه، همان جوهر و گوهر دین معرفی شده در قرآن کریم، رسول اکرم(ص) و اهل بیت علیهم السلام است؟ پاسخ اجمالی به نویسنده یاداشت، توصیه موکد به بازخوانی مجدد آیات قران کریم، روایات معتبره رسول اکرم و اهل بیت علیهم السلام و روش و سیره تبلیغی آن بزرگواران است. 

سوم: قرآن کریم در آیات مختلف، دین اسلام را در مقابل ادیان دیگر دین آسان و راحت معرفی کرده است از سوی دیگر جهت تشویق به ایمان آوردن مشرکان و اهل کتاب با استدلال و براهین مختلف و یاد آوری رحمت، عفو و گذشت خداوند در مقابل توبه و بازگشت از شرک وگناه، آسان بودن دین و غلبه رحمت خداوند بر انتقام وعذاب و غضب را نشان می دهد.
إِنَّ اللّهَ لاَ يَغْفِرُ أَن يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَن يَشَاء
همانا خداوند، اين كه به او شرك ورزيده شود نمى بخشد، ولى هر چه پايين تر باشد، براى هر كه بخواهد مى بخشد.( آیه 48سوره نساء)
قُلْ يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلى‌ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ 
بگو: «اى بندگان من كه بر نفس خويش اسراف (و ستم) كرده‌ايد! از رحمت خداوند مأيوس نشويد، همانا خداوند همه‌ى گناهان را مى‌بخشد، زيرا كه او بسيار آمرزنده و مهربان است).آیه 53 سوره زمر)

در مجمع البیان آمده است: از امام علی (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: «هیچ آیه‌ای در قرآن وسیع‌تر از این آیه: یا عِبادِیَ الَّذینَ أَسْرَفُوا عَلی أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ إِنَّ اللهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیم نیست». و گفته شده: «این آیه درباره‌ی وحشی قاتل حمزه نازل شد در آن هنگام که خواست مسلمان شود و می‌ترسید که توبه‌اش پذیرفته نشود. وقتی‌که این آیه نازل شد، [وحشی] مسلمان شد». گفته شد: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! این آیه مخصوص او (وحشی) است یا شامل همه‌ی مسلمانان می‌شود»؟ پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «بلکه شامل همه مسلمانان می‌شود(نورالثقلین،ج13، ص250)

چهارم: در صد بسیار بالا تعابیر در دعاها، غلبه معنا دار رحمت خدا بر غضب وعذاب و انتقام خداوند را نشان می دهد. در یک نگاه اجمالی به دعای جوشن کبیر بارها و بارها بر این صفت خداوند اشاره شده است:
یاذی الرحمه والرضوان یا ذی العفو و الغفران، یا من وسعت کل شی رحمته یا من سبقت رحمته غضبه، یا من ستر القبیح، یا عظیم العفو یا باسط الیدین بالرحمه یا ذی الرحمه الواسعه یا من عفوه یطمح الخاطئون یا من فضله عمیم یا من یقبل عذر التائبین یا من یقبل التوبه عن عباده (جوشن کبیر)
راستی چرا در یک دعا این همه تعابیر مختلف با مضمون واحد تکرار شده است؟ 
در روایات و احادیث فراوان از رسول اکرم و اهل بیت علیهم السلام این رویکرد دعای جوشن کبیر بوضوح دیده می شود:
در روایتی از پیامبر اکرم نقل شده است که فرمود: «بُعِثْتُ بِالْحَنِیفِیةِ السمْحَةِ السهْلَةِ؛ 
من به آیین استوار و بدون انحراف و راحت و آسان مبعوث شده‌ام(در محضر بهجت، ج۲،ص۲۹۴) همچنین از آن حضرت نقل شده است که اصحاب رو از سوال کردن در دین و احکام دین نهی میکردند تا دین و احکام برای مردم سخت نشود. 

در روایتی منسوب از امام زین العابدین علیه السلام آمده است، یکی از قاتلین امام حسین علیه السلام از او سوال کرده که آیا خدواند او را می بخشد حضرت فرمود: بله خداوند بخشنده و مهربان است و حضرت در جواب اعتراض یکی از یاران خود که گفت چرا به او امید به بخشش خداوند را داده است؟ فرمود: خداوند بخشنده است اما ایشان فرصت توبه را نخواهد داشت. 

پنجم: موضوع مخاطب است که در نگاه نویسنده گرامی، تلاش و تاکید در جذب مخاطب جوان از سوی مبلغان و طرح مباحث مخلف تخصصی و عمیق با جوانان را نکته منفی شمرده و آن را به نوعی زمینه ساز اباحه گری مبلغان دین دانسته است. در پاسخ به این نگاه نویسنده می توان به احادیث فراوان و معتبر از اهل بیت بویژه امام صادق (ع) اشاره کرد. حضرت به یکی از دوستان خود که به بصره برای تبلیغ رفته بود و از عدم استقبال مردم از تبلیغ ایشان گله مند بود: فرمود: علیکم باالاحادث فانهم اسرع الی کل خیر. 
به سراغ جوانان برو چرا که آنها نسبت به هر خیری سریع الاقبال تر و پذیراترند.

ششم: نگاه ناصواب و حداقلی نویسنده نسبت به مخاطبان امروز جامعه است ایشان مخاطبان امروز را مانند مخاطبان چند دهه قبل و باصطلاح عوام معرفی میکند در حالی که با رشد و توسعه علم و دانش و فناوری و ارتباطات و فضای مجازی، مخاطبان امروز ما در بعضی از حوزه ها حتی در بخش دین اگر از برخی از مبلغان، در سطح بالاتری نباشند سطح پایین تر نیستند و توصیف مخاطبان تحصیل کرده امروز به عوام، و پیشنهاد پرداختن به مباحث کلی و نازل و سطحی دین از سوی مبلغان و پرهیز از مباحث عمیق و تخصصی، آسیب زدن به جنبه اثر بخشی دین در مخاطب و یک اشتباه استراتژیک از سوی نویسنده یادداشت تلقی می شود. یاد آوری مجدد این نکته خالی از لطف نیست که زمان پرداختن به مباحث کلی، نازل، سطحی و متناسب با مخاطب عوام چند دهه قبل، گذشته است. 

هفتم: نکته آخر گله مند بودن نویسنده از نقد نهاد دین به عنوان زمینه ساز بودن اباحه گری مبلغان دین در جامعه است. در حالی که نقد نهاد دین اگر با هدف هشدار و یاد آوری رسالت مقدس و ذاتی ابلاغ دین و هدایت جامعه و در اولویت قرار دادن تبلیغ دین نسبت به مسائل دیگر باشد، همانگونه که رهبری معظم انقلاب این توصیه را به نهادهای حوزوی به عنوان نهاد متولی دین جامعه داشته است نه تنها تضعیف نهاد دین نیست بلکه توصیه نسبت به توانمندسازی روحانیون و طلاب و مبلغان متناسب با نیاز های جامعه و بروز رسانی آنها در حوزه محتوا، روش ابلاغ پیام، مهارت ها و تکنیک های روز تبلیغ، متناسب با نوع، سن، جنس و سطح مخاطب است.

بنابر این با توجه به دانش و سطح سواد اقشار مختلف جامعه، مسائل پیچیده و نیازهای مخاطبان امروز، مبلغان دین باید در معرفی دین با رویکرد غلبه عفو و رحمت خدا برغضب وعذاب و معرفی وجهه آسان و بدون تکلف از دین، ضمن طرح مباحث عمیق، مستند و تخصصی همراه با بیانی ساده و روان و متناسب با نیاز مخاطب و اولویت بخشی به مخاطبان جوان، رسالت مقدس تبلیغی خود را به انجام برسانند و نسبت به نظرات کسانی که دین را متکلفانه، سخت گیرانه، خشن، غلبه جنبه غضب، قهر و عذاب و سخت گیری خدا نسبت به بندگان معرفی میکنند با جدال احسن مقابله نمایند.