مدیریت کنترل خشم

مدیریت کنترل خشم در مقابل کارها و سخنان پدر و مادر

پاسخ:

1- قطعا توجه داريد كه دوران نوجواني و جواني دوران حساس رشد و تكامل است. هم زمان با رشد قواي جسماني گُل هاي استعدادهاي دروني آنان نيز با رويكرد رسيدن به هدف آفرينش و كمال انساني جوانه مي زند.

 از اين رو آنان بايد اولا- نسبت به آيندة خود حساس باشند و با درايت و فهم بيشتر و واقع بينانه تر بينديشند، برنامه ريزي كنند و به سمت هدف حركت كنند.
ثانيا – واقعيت هاي تحول خيز و تحول آفرين خويشتن خويش را بپذيرند، استعدادها و توانايي هاي خود را شناسايي كنند و آن را پرورش دهند و خود را براي آينده و زندگي سعادتمندانه آماده سازند.  

يكي از اهرم ها و لوازم  موفقيت شما  در اين عرصه، آن است كه در برابر اشتباهات و خطاها و سليقه هاي نادرست بزرگترها با صبر و بردباري برخورد نماييد.  فهم و فرهيختگي و تفاوت و تكامل فرهنگ خود را نسبت به بزرگترها كه متعلق به نسل و زماني غير از زمان شما است را بنمايانيد. و با روشي محبت آميز، محترمانه و در عين حال منطقي با آنان برخورد نماييد.

2-قطعا دوست داريد كه اخلاق پدرو مادرتان خوب شود. پس اگر دوست داريد كه اخلاق و رفتار پدر و مادرتان بهتر شود، بايد از راه احترام و تكريم پيش برويد. روان شناسان مي گويند: سوء تفاهم و اخلاق و رفتار كسي  را با بحث و مشاجره نمي توان بر طرف كرد. بلكه تدبير و مهارت و سياست و خوي صلح جويانه لازم است.(1)

 اگر مي خواهيد در چنين مواقعي پاسخ مثبت دريافت كنيد و نظر و توجه فردي را كه خلق و خوي وي تغيير يافته، به خودتان جلب كنيد و اخلاقش را اصلاح نماييد، « با مخاطب و طرف مقابل خود حرف هايي بزنيد كه او دوست دارد. در مورد چيزهايي يا كساني صحبت كنيد كه او دوست دارد. از كسي يا چيزي تعريف و تمجيد كنيد كه او علاقه دارد. (2)

 بنا براين اگر مي خواهيد اخلاق و رفتار والدينتان تغيير كند، لازم است نسبت به آنهامحبت و شفقت بيشتري نشان دهيد.  

3-احترام و احسان به پدر و مادر در قرآن كريم در رديف اطاعت از خدا ذكر شده است. (3) چنان كه در روايات بي حرمتي به آنان در رديف بي حرمتي به پيامبر اكرم (صلی الله علیه و اله)  و بي حرمتي به خدا شمرده شده است.

پيامبر(صلی الله علیه و اله) فرمود: "كسي كه پدر و مادر خود را به خشم آورد، خداي را به غضب در آورده است"(4))

و در حديث ديگري از آن حضرت نقل شده : "كسي كه والدين خود را بيازارد، مرا اذيت كرده و كسي كه مرا بيازاد، خدا را آزار داده  و آزار كننده خدا ملعون است".(5)

اين نكته نيز از روايات استفاده ميشود كه والدين چه مؤمن باشند و چه كافر و چه نيكوكار و چه معصيت كار بايد مورد احترام قرار گيرند و استثنا بردار نيست. امام رضا(علیه السلام) مي فرمايد: "نيكي به والدين واجب است گرچه مشرك باشند، ولي در معصيت خدا نبايد آنان را اطاعت كرد".(6)  

مردي خدمت رسول خدا (صلی الله علیه و اله) رسيد و گفت: اي رسول خدا، من هيچ گناهي نيست انجام نداده باشم، الان پشيمانم. اگر توبه كنم خداوند توبه ام را قبول مي كند و مرا مي بخشد؟ فرمود: «آيا  پدر يا مادرت زنده هستند؟ گفت: بله، پدرم زنده است. حضرت فرمود: برو به او نيكي كن تا آمرزيده شوي. وقتي او راه افتاد ، پيامبر(صلی الله علیه و اله)فرمود: كاش مادرش زنده بود، اگر او زنده بود و به او نيكي مي كرد زودتر آمرزيده مي شد.»

و در حديث ديگري از آن حضرت نقل شده كه فرمود:"خشنودى خداوند در گرو خشنودى والدين و خشم او در گرو خشم والدين است".(57)

4-احترام گذاشتن به پدر و مادر به معناي قبول همه نظرات، روش ها و عملكردهاي آنان نمي باشد. زيرا آن ها معصوم از گناه و اشتباه نيستند. بلكه مي توانيد با رعايت ادب و متانت و حفظ جايگاه پدر و مادر نظر خود را در موضوعات مختلف بيان كنيد.

اما بدانيد بسياري اوقات دخالت فرزندان در اختلاف و مشاجره زباني با پدر و مادر وضعيت را بدتر و پيچيده تر مي كند و آنان را سر لج و لجبازي قرار مي دهد. پيشنهاد ما اين است در چنين موقعيت هايي سكوت كنيد، خودتان را  از صحنه نزاع و بگو و مگوها دور نگه داريد. مثلا از خانه بيرون رويد. يا از جاي خود بلند شويد و به اتاق ديگري برويد، با تلفن يا تلويزيون خود را مشغول كنيد.

با راهكارهايى كه ارائه مى‏ شود، مى‏ توان تا حدود زيادى از آن پيشگيرى نمود :

1.هنگامى كه عصبانى مى ‏شويد، در خودتان يك تغيير حالت فيزيكى ايجاد كنيد؛ مثلاً مقدارى قدم بزنيد و سعى كنيد در آن لحظات تصميم نگيريد و اگر آب در دسترس شما است، مقدارى آب خنك ميل كنيد و دست و صورت خود را با آن شست و شو دهيد.
 
2.اگر امكان دارد، هنگام عصبانيت يا بى ‏حوصلگى و كسالت، يك دوش آب ولرم بگيريد.

3.به خودتان تلقين كنيد كه اتفاق خاصى نيفتاده؛ مگر آسمان به زمين آمده است؟ ديگران در چنين مواردى چه مى‏ كنند؟ آيا همه عزا مى ‏گيرند؟ هر كس به كارى مشغول مى ‏شود و به اين گونه موارد اعتنايى نمى ‏كند.

4.هميشه فضاى ذهنى و روانى خود را براى شنيدن و دريافت رفتارهاى نابجا و خلاف انتظار (والدين)آماده سازيد؛ به اين معنا كه هميشه انتظار داشته باشيد آنها يا ديگران با شما، به بدترين شكل برخورد كنند؛ اگر كسى مدتى چنين كند، به تدريج صفت حلم در او به وجود مى ‏آيد و علاوه بر اين، حسن خلق نيز براى او حاصل مى‏ شود و خود را براى تحمل آن آماده مي کند.

5.ذكر «لا حول و لا قوة الا باللَّه» را زياد بر زبان جارى سازيد و سوره «والعصر» را زياد بخوانيد. تكرار اذكار «استغفراللَّه ربى و اتوب اليه» و «اعوذ باللَّه من الشيطان الرجيم» نيز مفيد است.

امام صادق عليه السلام فرمودند: «خداوند به برخى از انبيا وحى كرد : اى فرزند آدم! در وقتى كه غضبناك گرديدى، مرا ياد كن تا من هم تو را در وقت غضبم ياد كنم و تو را هلاك نسازم» ( بحار الانوار، ج‏73، ص 276، ح‏29.)

بنابراين ياد خدا علاوه بر اينكه آتش خشم را خاموش مى ‏كند، موجب آرامش انسان مى ‏شود و در قيامت نيز آثار مثبتى به دنبال دارد.

9. به هنگام احساس عصبانيت، سريع تغيير وضعيت و موقعيت دهيد و از آن محيط دور شويد؛ مثلاً اگر در منزل اين حادثه رخ داد، لباس پوشيده و منزل را ترك كنيد.

10.وقتى كه با امور عصبانيت آفرين مواجه هستيد، براى مدتى (حدود 10 تا 15 دقيقه) راه دريافت‏هاى حسى خود را سد سازيد. براى مثال جلوى گوش هاي خود را بگيريد و چشمان خود را ببنديد و سر خود را پايين اندازيد تا دريافت‏هاى عصبانيت تحت كنترل شما در آيند و موجب تحريك بيشتر شما نشوند.

منابع:
1. آيين دوست يابي، ديل كارنگي، تر جمه استاد رشيد ياسمي، ص 151
2. همان، ص 135-136.
3. بقره (2)، آيه 83.
4. ارشاد القلوب، حسن بن ابي الحسن ديلمي، ج1، ص176،  
5. مستدرك الوسايل، محدث نوري ، ج 15 ، ص193،
6. عيون اخبار الرضا (ع)، شيخ صدوق، ج2، ص124،  
7. بحار الانوار، علامه مجلسي، ج6، ص 107، مؤسسه الوفاء بيروت – لبنان، سال انتشار 1404 ق.

منبع:مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی