برداشتی نو از سیره تبلیغی بزرگترین مبلّغ اسلام حضرت محمد(ص)

پایگاه اطلاع رسانی بلاغ| برداشتی از به سیره تبلیغی بزرگترین مبلّغ اسلام حضرت محمد(صلی الله علیه و آله)

اشاره

تبلیغات دینی یکی از مهم ‌ترین پایه‌ ‌های تمدن بشری محسوب می شود که در طول تاریخ به شکل های مختلف از آن استفاده شده است. پیامبر اعظم(صلی الله علیه و آله) نیز برای ابلاغ رسالت و تبلیغ تعالیم اسلام، اسلوب ویژه ای به کار گرفتند؛ که هدف از این نوشتار کوتاه شناسایی وتبیین(جهادتبیین) سیره آن حضرت در امر تبلیغ می باشد.

*******

1- رحمتی دامن گستر

رحمتی دامن گستر به پهنه و پهنای جهانیان بود که خداوند اینگونه فرمود ند: « وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ[1]». و (ای رسول) ما تو را نفرستادیم مگر آنکه رحمت برای اهل عالم باشی.

حق مر او را برگزید از انس و جان                 رحمة للعالمینش خواند از آن[2]

همان رحمتى که با رحمت دو سویه الهى قرین و به نور جهان‏گستر رهنمون است، « يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَآمِنُوا بِرَسُولِهِ يُؤْتِكُمْ كِفْلَيْنِ مِنْ رَحْمَتِهِ وَيَجْعَلْ لَكُمْ نُورًا تَمْشُونَ بِهِ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ۚ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ».[3]

ای کسانی که به حق گرویدید، اینک خداترس و متّقی شوید و به رسولش (محمّد مصطفی صلّی اللّه علیه و آله) نیز ایمان آرید تا خدا شما را از رحمتش دو بهره نصیب گرداند (یکی بر ایمان به رسولان پیشین و یکی بر ایمان به دین رسول ختمی مرتبت) و نوری شما را عطا کند که بدان نور راه (بهشت ابد) پیمایید و از گناه شما درگذرد، و خدا بسیار آمرزنده و مهربان است.

و بدین‏سان، در هر دو جهان در پرده روى وى «نور رحمت‏» مى‏تابد که:

خواجه دنیا و دین گنج وفا                صدر و بدر هر دو عالم مصطفى

آفتاب شرع و دریاى یقین                   نور عالم رحمة للعالمین

جان پاکان خاک جان پاک او              جان رها کن ،آفرینش خاک او

خواجه کونین وسلطان همه               آفتاب جان وایمان همه [4]

*******

2- کلامش روشن وگویا

برخوردار بودن مبلّغ از کلام روشن وگویا، یکی از ویژگی های مهم و تاثیرگذار بر روی مخاطبان بشمار می آید. لذا بر مبلغان است که پیام واضح و روشن را در اختیار شنوندگان قراردهند.

لذا سخنان پیامبررحمت، روشن، گویا و واضح بود، چنانکه هر شنونده ای آن را می فهمید: «کانَ کلامُه فَصَلا یَتبیَنَهُ کُلّ مَن سَمِعَه[5]».

*******

3- مجالس پیامبر رحمت اینگونه بود

امروزه بایستی بدقت تمام به سیره و نوع مجلس داری، آن حضرت نگریست و از آن بعنوان یک سیره تبلیغی برداشت نمود.

امام (علی علیه السلام )می فرماید: « مَجْلِسُهُ مَجْلِسُ حِلْمٍ وَ حَیَاءٍ وَ صِدْقٍ وَ أَمَانَةٍ لَا تُرْفَعُ فِیهِ الْأَصْوَاتُ وَ لَا تُوءْبَنُ فِیهِ الْحُرَمُ وَ لَا تُنْثَی فَلَتَاتُهُ مُتَعَادِلِینَ مُتَوَاصِلِینَ فِیهِ بِالتَّقْوَی مُتَوَاضِعِینَ یُوَقِّرُونَ الْکَبِیرَ وَ...[6] ؛ مجلس پیامبر (صلی الله علیه و آله) ، مجلس بردباری، حیاء، صدق و امانت بود. صداها در آن مجلس بالا نمی رفت و حرمتها در آن از بین نمی رفت و در پی لغزش دیگران و عیب جویی از آنان نبود. همه اهل پیوند [و صفا و ارتباط[ بر محور تقوا بودند تواضع می نمودند و بزرگان و سالخوردگان را تکریم می کردند و... .»

*******

4- آغاز وانجام با یاد خدا

در گذشته اهل منبر چنین بوده که بهترین تقویت کننده تقوای اهل منبر، یاد خدا برای خودش می باشد. از برخی و اعظان بزرگ نقل است که بر هر پله ای از منبر با ذکر «یا الله» از خداوند مدد می جستند و برخی به مولایشان ابا عبدالله (علیه السلام ) متوسل می شدند؛ چنان که از سرور واعظان معاصر مرحوم فلسفی نقل است که پیش از هر منبر سه بار آیة الکرسی می خواند.واین نیست مگر تاسی از سیره تبلیغی سید الانبیاء حضرت محمد (صلی الله علیه و آله).

امام حسین (علیه السلام) می فرماید: از پدرم درباره مجلس رسول خدا (صلی الله علیه و آله). پرسیدم، فرمودند: «کَانَ (صلی الله علیه و آله). لَا یَجْلِسُ وَ لَا یَقُومُ إِلَّا عَلَی ذِکْرِ اللّه ِجَلَّ اسْمُهُ؛[7]

پیامبر(صلی الله علیه و آله). جز با یاد خدا نمی نشست و بر نمی خاست.»

*******

5- مخاطب آزار نبود

شنوندگان بر اساس عادات یا خصلتهایی فردی، قومی و ملیتی حساسیتهایی دارند که از برخی پیامها یا واژگان، ناراحت می شوند. گفته اند در سخنوری آن حضرت، مخاطب را آزارنمی داد: «وَکانَ نَظَرُهُ اللَّحْظَ بِعَیْنِهِ وَ کَانَ لَا یُکَلِّمُ أَحَداً بِشَیْءٍ یَکْرَهُهُ...[8]؛ شیوه اش چنان بود پیامبر لحظه‌ای نگاه می‌کرد [و به کسی خیره نمی‌شد] وبا احدی به چیزی سخن نمی گفت که رنجیده خاطر [و نگران] نمی شود.»

*******

6- بیان غرّاء، محکم و متین

سخنرانی پیامبر(صلی الله علیه و آله). خیلی فخیم، فصیح و محکم بود. گفته اند: هر گاه می خواست درباره قیامت انذار کند، همانند یک فرمانده لشکر سخن می گفت.

جابرٌ: كـانَ(صلی الله علیه و آله). إذا خَـطَـبَ احْمَرَّتْ عَيْناهُ ، وعـلا صَوْتُهُ ، واشْتَدَّ غَضَبُهُ ، كأنَّهُ مُنْذِرُ جَيْشٍ يَقولُ : صَبَّحَكُم مَسّاكُم[9] ».

جابر: پيامبر (صلی الله علیه و آله). هرگاه خطبه مى خواند چشمانش سرخ مى شد و صدايش رسا مى گشت و خشمش اوج مى گرفت ؛ گويى قراول سپاهى است كه آنان را از خطر حمله دشمن آگاه مى كند .

نتیحه سخن وکار آمدی آن برای مبلغان دینی:

1. دامنه گستردگی پیامبر رحمت چنان است که ادامه دار است ومستمر .که د رصورت پیروی مبلغان دینی از این سیره از رحمت الهی برخوردار خواهند شد.

2.  ضرورت برخورداری مبلغین از کلام روشن وگویا در پیام رسانی دینی .

3. مدیریت مجالس وعظ براساس مبانی تبلیغی پیامبر اعظم(صلی الله علیه و آله).

4. رعایت ذکر توسل در آغاز سخن.

5. رعایت حال مخاطبان .

6. برخورداری از فصاحت کلامی.

*******

پی نوشت
[1] . سوره انبیاء، 107.

[2] . مثنوى مولوى.

[3] . سوره حدید، 28.

[4] . منطق‏الطیر عطار.

[5] . .مکارم الاخلاق ،طبرسی ،ص23.

[6] .سنن النبی ص 17.

[7] . عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج‏۱، ص۳۱۸.

[8] . مکارم الأخلاق، ص 23.

[9] . [ كنز العمّال : 17974].