محورها و روش های تبلیغ در جمع سربازان

نویسنده: محمد اسماعیلی مبارکه
نام نشریه: مبلغان، شماره 173، بهمن 1392، ص 53

مقدمه

نیروی انسانی، به خصوص نسل جوان، بزرگ ترین سرمایة هر کشوری می باشد.

مدت دو سال حضور جوانان (در بهترین دوران عمر)، برای خدمت سربازی فرصت بسیار مناسبی جهت آگاه کردن آنان نسبت به وظایف دینیشان می باشد؛ زیرا جوان دارای روحیه ای است که به طور طبیعی رغبت زیادی به درک مسائل مذهبی دارد و گفتارهای دینی را با کمال علاقمندی پذیرا می شود. فراهم ساختن بستر مناسب و مجال برای نیروی پر قدرت جوان در دوران سربازی، تنها در صورتی امکان پذیر است که مبلّغان و مربیان، با سربازان تعامل و همکاری مناسبی داشته باشند و به روشهای صحیح با آنان برخورد نمایند.

در این میان، گرچه سربازی توفیقی اجباری است؛ ولی مبلّغ می تواند با استفاده از این فرصت، سرباز را به سمت ارزشهای الهی و علاقمندی به اسلام، انقلاب، نظام و ولایت، هدایت کند. معروف است که: «گاهی توفیق اجباری، جذب اختیاری به همراه دارد».

جوانی که وارد خدمت سربازی می شود، صفات و خصلتهای ویژة خود را دارد؛ اما در طول دوره و پس از اتمام آن، می توان بسیاری از آن صفات را بر اساس آموزه های دینی تغییرداد. در این مقاله به چگونگی تبلیغ هدفمند و برخورد مؤثر و سازنده با جوانان در این دوران می پردازیم.

 محورهای مهم تبلیغ در پادگانها

1. تقویت روحیه تعبّد

وظیفة مبلّغ دینی، افزایش ایمان و معنویت جوانان می باشد. برای یک سرباز، دوران سربازی فرصت بسیار مناسبی است تا روحیة تعبّد را در خود افزایش دهد. اولین قدم برای کمک کردن به سربازان، تحریک حس خداجویی و عبادت و بندگی در آنان است. باید به سرباز فهماند که خداخواهی، عبادت و رضای الهی، اساسی ترین وسیله سعادت انسان است. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله)دربارة اهمیت و فضیلت عبادت در دوران جوانی می فرماید: «فَضْلُ الْشَّابِّ الْعَابِدِ الَّذِي يَعْبُدُ فِي صَبَاه عَلَى الْشَّيْخِ الَّذِي يَعْبُدُ بَعْدَ مَا كَبُرَتْسِنُّهُ كَفَضْلِ الْمُرْسَليِنَ عَلَى سَائِر النَّاسِ؛[1]فضیلت و برتری جوانی که در نوجوانی به عبادت خدا روی آورده است، در مقایسه با بزرگسالی که در بزرگسالی به بندگی پرداخته، مانند برتری پیامبران بر سایر انسانهاست.»

و در حدیث دیگری با تأکید بیش تر می فرماید: «إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يُبَاهِي بِالشَّابِّ الْعَابِدِ الْمَلَائِكَة، يَقُولُ أُنْظُرُوا إِلَى عَبْدِي تَرَكَ شَهْوَتَهُ مِنْأَجْليِ؛[2]همانا خداوند به جوانی که بندگی را پیشة خود ساخته است، بر فرشتگان افتخار می کند و می فرماید: به بنده ام نگاه کنید که برای رضای من، شهوت (حرام)ش را ترک کرده است.»

روحانی به سربازان توصیة اکید کند که سربلندی و افتخار واقعی در سایة ایمان به خداست و بهترین مردم نزد خدا، با تقواترین آنهاست. این کلام (به طور قطع) روحیة تعبّد را درمیان سربازان ایجاد خواهد کرد.

برای تقویت روحیة تعبد راه های زیر پیشنهاد می شود:

1. نصب خیمه های نیایش و برگزاری برنامة دعا و مناجات با خدا در آخر هفته، با زمان بندی مناسب و کوتاه؛ قرآن مجید می فرماید: ]وَ قالَ رَبُّكُمُ اُدْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُم[[3]؛«بخوانید مرا، تا اجابت کنم شما را.»

2. برگزاری مسابقات قرآنی مانند: سورة الرحمن به همراه شرح و تفسیر مختصر آن از «تفسیر نمونه» یا «تفسیر نور» برای توجه بیش تر سربازان به نعمتهای الهی؛

3. تولید و جمع آوری شعر و شعارسازی معنوی در پادگان توسط سربازان، با مدیریت روحانی؛

4. تهیة پوسترهای زیبای هنری از دعاها: مانند مناجات امیرالمؤمنین(علیه السلام)در مسجد کوفه و دعاهای دیگر، به شکلی زیبا و نصب آن در خوابگاه، نمازخانه و راه روهای سربازخانه؛

5. پخش چند دقیقه مناجات از بلندگوی داخلی برای بیدار شدن سربازان؛

6. استفاده از نمادهای معنوی جهت غلبة فرهنگی بر محیط پادگان، مثل نصب تابلوهای کوچک تحت عنوان: «رزمنده! خسته نباشی.» یا «هر جا هستید، خدا شما را می بیند.» و....

7. آشنا کردن سربازان با زندگی رزمندگان و سرداران شهید با برگزاری یادوارة شهدا جهت پیاده کردن جنبه های معنوی زندگی شهدا و ایجاد ارتباط معنوی با آنها.

8. برگزاری اردوهای زیارتی و معرفتی که بهتر است شروع حرکت از اماکن معنوی همچون امامزادگان، گلزار شهدا و دیدار با علما باشد.

9. برگزاری جلسات معنویت افزا مانند: درس اخلاق، حلقه های معرفت، نماز جماعت و دعاهای جمعی همچون زیارت عاشورا، ندبه و....

10. برگزاری جلسات شبانه با هدف خودسازی از طریق قرائت فرازی از کتاب «چهل حدیث» امام خمینی(رحمه الله)یا «انسان و ایمان» شهید مطهری(رحمه الله)برای افراد تحصیل کرده و کتاب «گناهان کبیره» شهید دستغیب(رحمه الله)برای افراد کم سواد و....

11. تشویق سربازان جهت خلوت کردن با خدا و تهجّد نمودن.

اینجانب در سال 59 سرباز بودم. روحانی پادگان، ما را تشویق می کرد که به صورت دسته جمعی (نه به جماعت) به این صورت که خودش جلو می ایستاد و ما پشت سر او، با هم نماز شب می خواندیم. انجام دسته جمعی عبادات تأثیر فراوانی در افزایش لذت معنوی از اطاعت و بندگی دارد.

12. برگزاری برنامه های جمعی دیگر که موجب تقویت میلهای فطری انسان می شود. مانند: شبی با قرآن، قرائت سورة واقعه در پایان هر شب، مدح خوانی، شعرخوانی گروهی و....

13. توصیة سربازان به اینکه کارهای خوب را کم انجام دهند؛ اما مداوم باشد.

امیرالمؤمنین(علیه السلام)می فرماید: «قَلِيل  يَدوُمُ  عَلَيْهِ  خَيْر مِنْكَثِيرٍ مَمْلُولٍ؛ [4]کار کمی که دوام داشته باشد، بهتر از کار زیاد خسته کننده و ملال آور است.»

14. سرمایه گذاری ویژه برای نماز، همراه با توصیه و تأکید به سربازان تا نمازهای خود را اول وقت بخوانند که در این صورت بعد از مدتی احساس می کنند ایمان و معنویتشان در حال افزایش است.

15. تصحیح قرائت نماز سربازانی که قرائت آنان اشکال دارد و یا طرز نماز خواندن را نمی دانند. بهتر است از سربازانی که با تجوید، آشنایی دارند نیز استفاده شود.

16. با توجه به تأثیر دوست بر رفتار انسان، از سربازان خواسته شود تا با افرادی که ایمانی قوی تر دارند و اهل معنویت هستند، دوست شوند.

17. توصیة مبلّغ به رعایت اخلاق اسلامی مانند: رفق و مدارا یا سازش با یکدیگر، ایثار در حق یکدیگر، تواضع و....

18. سفارش به استفاده از فرصت سربازی برای یادگیری تلاوت قرآن که سبب افزایش ایمان و معنویت انسان می شود؛

برای این کار می توان از طرق ذیل اقدام کرد:

الف) شناسایی سربازانی که توانایی تدریس قرآن را دارند و استفاده از آنان برای آموزش قرآن به سربازان دیگر جهت تشویق مدرّس و شاگرد، با فرماندهی پایگاه هماهنگی شود تا امتیازاتی برای شرکت کنندگان در نظر گرفته شود.

ب) تشکیل کلاس تجوید توسط روحانی پادگان برای کسانی که قرآن را خوب و روان می خوانند.

ج) جلسات تلاوت قرآن: خواندن یک صفحه بعد از هر نماز و یا هنگام خواب، جزء فرهنگ پادگان قرار داده شود.

د) دعوت از قاریان معروف جهت ایجاد انگیزه و گرایش به تلاوت قرآن در میان سربازان.

2. یادگیری خودکفایی در زندگی

اغلب سربازان برای اولین بار زندگیِ مستقل و دور از خانواده و بستگان را تجربه می کنند، لذا این دوران، دنیایی جدید و تازه از زندگی را فرا روی آنان قرار می دهد. به عنوان مثال: تا قبل از این، نیازهای آنها مثل غذا، لباس و... از سوی والدین تأمین می شده و از نزدیک مورد نظارت و حمایت عاطفی والدین قرار داشته اند؛ اما دورة سربازی شرایط زندگی  را متحوّل می کند و نوعاً عواطف و احساسات خود را از ناحیة دوستان جدید، روحانی و... تأمین می کنند و این تحوّل برای یک جوان اولین درس زندگی است که سبب می شود از میزان وابستگی او به خانواده تدریجاً کم شود و وابستگی و انس او با خدا و معنویات بیش تر و برای زندگی دینی مستقل، کاملاً آمادگی پیدا کند.

برنامه ریزی برای زندگی اسلامی از وظایف سربازان است؛ لذا بهتر است فعالیتهای زیر در این راستا انجام شود:

1. صبح با نام خدا از خواب بیدار شدن و کارهای روزانة خود را صرفاً جهت انجام وظیفه و قرب به خدا انجام دادن؛

2. پس از بیدار شدن، چند دقیقه را به ذکر و راز و نیاز با معبود خود اختصاص دادن؛

3. وظایف سربازی از جمله نگهبانی را عبادت خدا دانستن؛

4. داشتن برنامه برای اوقات فراغت از جمله ورزش منظم، مطالعه، ادامة تحصیل به صورت غیرحضوری و... ؛

5. حضور در برنامه های دینی و شرکت در آنها جهت انس با خدا و افزایش معنویت؛

روشهای جذب سربازان

روحانیون فعّال در نیروهای نظامی و انتظامی و مدیران فرهنگی و مسؤلان عقیدتی سیاسی با برنامه ریزی و تلاش مخلصانه، می توانند پادگانها را به مراکزی معنوی، اخلاقی و علمی تبدیل کنند و نقشی ارزشمند در تقویت روحیه و انگیزه و دانش و بینش سربازان ایفا کنند فعالیتهای زیر می تواند، در برنامه ریزی فرهنگی پادگانها مورد توجه فرماندهان و روحانیون گرامی قرار گیرد:

1. راه اندازی گروه های مطالعاتی با گرایش سبک زندگی دینی توسط روحانی؛

2. برگزاری همایشهای سبک زندگی اسلامی با حضور و گفتگوی خود سرباز و حضور روحانی جهت پاسخگویی به سؤالات اجتماعی؛

3. ایجاد حلقه های دوستی و معرفتی که افراد این حلقه ها، ارتباط خود را بعد از سربازی نیز ادامه دهند و از مسائل یکدیگر مطلع شوند و برای رفع مشکلات و کمک به یکدیگر گام بردارند؛

4. برپایی جلسات قرائت حدیث، به نحوی که در جلسه هر یک از سربازان حدیثی از اهل بیت(علیهم السلام)را بخواند و مختصری در مورد آن صحبت کند؛

5. مسابقة مقاله نویسی با عنوان «تنها امید در تنهاترین لحظات من» که در آن سربازان نقش امید به خدا و پناه بردن در تنهایی و سختیها را به خدا، ترسیم می کنند؛

6. برقراری حلقة انس که در هر جلسه به موضوعی از موضوعات سبک زندگی پرداخته می شود، مثل معاملة پرسود که در آن آثار و برکات معامله با خدای متعال در زندگی و خشنودی حضرت حق مورد توجه قرار گیرد؛

7. برگزاری مسابقة کتبی حلقة انس در زندگی اسلامی با موضوع آرزوهای مقدس برای جهت دهی آرزوها در سربازان و پیشگیری از آرزوهای مادی گرایانه؛

3. افزایش قدرت تحمّل سختیها

دوران سربازی همواره با سختیها و مشقتهای فراوان همراه است و فرصت مناسبی است برای سرباز، جهت مقابله با مشکلات و افزایش قدرت تحمّل آنها؛ بنا بر این یکی از وظایف مبلّغ دینی بیان چگونگی تحمّل سختیها است.

سرباز از لحظات اولیة طلوع صبح، بر خلاف میل باطنی اش بیدار می شود و در حین انجام دادن وظایف روزانه، هرگز به دلخواه خود نمی تواند کاری انجام دهد. محدودیتهای سخت و در مواردی طاقت فرسای دوران سربازی، مخصوصاً دوران آموزش نظامی، یک جوان را پخته و آبدیده می کند. یکی از عوامل ساخت شخصیت انسان، تحمل رنجها و شداید است. در واقع دورة سربازی برای یک جوان، دورة تمرین تحمل مشکلات زندگی و آماده شدن برای ادارة یک خانواده و تربیت فرزندانی شایسته است.

از خصوصیت دیگر زندگی سربازی آن است که گروهی با آداب و سنن، عقاید، سلیقه ها و تربیتهای مختلف، گرد هم جمع می شوند و مجبورند که یکدیگر را تحمّل کنند؛ این نوع از زندگی اجتماعی برای یک جوان تمرینی است تا دیگران را با هرگونه روحیة و تفکری تحمّل کند و چنانچه تضادی میان رفتار آنان با معیارهای دلخواه خود دید، آن را با بردباری  بپذیرد، لذا این نگرش و تفکّر در زندگی بعد از سربازی نیز تأثیر خواهد گذاشت و نتیجة چنین تبلیغی، رفتار مسالمت آمیز جوان با خانواده و دیگران است و با اندک اختلافی از کوره به در نمی رود.

توصیه های لازم برای سربازان:

1. باید در برابر مشکلات از خود ایستادگی نشان داده، صبور و با استقامت باشید؛ زیرا کسی که در دنیا در مقابل ناگواریها و سختیها استقامت و صبر پیشه کند، وارد بهشت می گردد؛ چون بهشت، پاداش تحمّل مثبت مشکلات و ناگواریهاست؛

اغلب سربازان برای اولین بار زندگیِ مستقل و دور از خانواده و بستگان را تجربه می کنند، لذا این دوران، دنیایی جدید و تازه از زندگی را فرا روی آنان قرار می دهد. به عنوان مثال: تا قبل از این، نیازهای آنها مثل غذا، لباس و... از سوی والدین تأمین می شده و از نزدیک مورد نظارت و حمایت عاطفی والدین قرار داشته اند؛ اما دورة سربازی شرایط زندگی  را متحوّل می کند و نوعاً عواطف و احساسات خود را از ناحیة دوستان جدید، روحانی و... تأمین می کنند و این تحوّل برای یک جوان اولین درس زندگی است که سبب می شود از میزان وابستگی او به خانواده تدریجاً کم شود و وابستگی و انس او با خدا و معنویات بیش تر و برای زندگی دینی مستقل، کاملاً آمادگی پیدا کند.

2. توصیه به صبر در مقابل حق، گرچه تلخ و به ضرر انسان باشد؛

3. توصیه به صبر در برابر گناه و مصیبت و اطاعت پروردگار، تا درجاتی از صبر را که خدا به صابران وعده داده است، دریافت کند؛

4. توجه دادن سربازان به روایاتی که در باب صبر بیان شده و اجر معنوی آن را متذکر می شود؛

4. کشف سؤالات و شبهات سربازان

یک مبلّغ توانمند باید به میزان اعتقادات و اخلاق سربازان آگاهی داشته باشد و سؤالات و شبهات اعتقادی و اخلاقی آنان را شناسایی کند تا در جهت تقویت باورهای دینی آنان، پاسخ مناسب را ارائه نماید؛ بنابراین، آموزش مبلّغ باید بر اساس نیازها و خواسته های جوانان باشد تا هم تعلیماتش ماندگار و زوال ناپذیر باشد و هم باعث مصونیّت دین و آبروی آنان شود. جوان به آینده می نگرد و به همین دلیل تبلیغ و ارشادات مبلّغ باید بر اساس نیازهای آیندة او تنظیم و ارائه شود.

امام علی(علیه السلام)می فرماید: «أَوْلَى  الْأَشْيَاءَ أَنْ يَتَعَلَّمَهَا الْأَحْدَاثُ الأَشْيَاءَ الَّتيَ إِذَا صَارُوا رِجَالَاً اِحْتَاجُوا إِلَيْهَا؛[5] آموزش مسائلی به جوانان اولویت دارد که در بزرگسالی مورد نیاز آنهاست.»

کمک به سربازان در این خصوص در صورتی مفید است که:

1. توان پاسخگویی قانع کننده در مبلّغ وجود داشته باشد؛

2. امکان کنترل جلسه بعد از طرح سؤال برای روحانی وجود داشته باشد؛

3. اطلاع کافی در مورد منبع سؤالات سربازان داشته باشد. امروزه اینترنت، ماهواره و کانالهای خاص تلویزیونی، سرچشمة ایجاد شبهات می باشند؛

4. روحانی سؤالاتی جهت به تأمل واداشتن سربازان آماده داشته باشد. مثل:

الف) اگر در موقعیت گناه قرار گرفتید، چگونه خودرا قانع می کنید که گناه نکنید؟

ب) اگر سربازی را می شناسید که به وسیلة دوستان و اشخاص ناباب منحرف شده است، چه می کنید؟

ج) در برابر عمل ناشایست دیگر سربازان چگونه باید عمل کرد؟

د) اگر در بین گروهی از سربازان قرار گرفتید که هیچ کدام به مسائل دینی اهمیت نمی دهند، چه می کنید؟

هـ) هدف شما در زندگی چیست؟ نوع برنامه ریزی شما چگونه است؟

5. تشکیل گروه «مدافعان اندیشه» از بین سربازان از طریق:

* برگزاری مسابقة «سؤال برتر» که به بهترین سؤالات در عرصة بصیرت و معرفت، جوایزی اهدا شود. هدف از این طرح، ایجاد روحیة پرسشگری و تفکّر و ایجاد انگیزه جهت کشف مجهولات می باشد. برای اجرای این طرح در آسایشگاه یا مکان مناسب دیگر صندوق مناسبی نصب شود؛

* توزیع جوابهای مناسب در مقابل شبهات جدیدی که بوسیلة رسانه های دشمن القا می شود

* تدارک برنامه هایی در مناسبتهای ویژه مثل اعیاد و یا شهادت اولیای الهی، جهت پاسخگویی به برخی از شبهات آنان؛

* برگزاری جلسات هم اندیشی در فضای صمیمی با ارتباط چهره به چهره بین روحانی و سربازان؛

* بهره گیری از علایق مشترک سربازان نخبه و جذب این افراد به سمت ارزشهای الهی.

5. نظم و انضباط

دوران سربازی فرصت مناسبی است تا مبلّغ دینی یکی از مهم ترین وصایای امیرالمؤمنین علی(علیه السلام)را برای سربازان تبیین کند؛ آنجا که فرمود: «أُوصِيكُمَا وَ جَمِيعَ وَلَدِي وَ أَهْلِي وَ مَنْ بَلَغَهُ كِتَابِي بِتَقْوَى اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِكُمْ؛[6]شما را (امام حسن و امام حسین(علیهماالسلام)) و همة فرزندانم و همة کسانی که این توصیة من به آنها می رسد وصیت می کنم به رعایت تقوای الهی و نظم در کارهایتان.»

وظیفة سرباز، تمرین نظم پذیری و منظم شدن است؛ زیرا از بیداری صبحگاهی تا پایان شب، تمام اوقات روزانه، طبق برنامة پیش بینی شده انجام می شود. زمان بیدار شدن، مراسم صبحگاهی، خدمت روزانه، نهار، شام، ساعت خواب، زمان مرخصی و... بر اساس نظم و برنامة مشخص است. مبلّغ باید بداند در دوران سربازی، نظم حرف اول را می زند. بنابراین، زندگی منظم و دقیق که پیروی از آن، از اختیار سرباز خارج است، به گونه ای نامحسوس و ناخودآگاه همراه با ارشادات مبلّغ، سرباز را با نظم و انضباط مأنوس می کند و ضمن آنکه روحیة او را در پذیرش نظم، انعطاف پذیر می سازد، انگیزه و علاقه اش را به زندگی منظم برمی انگیزد.

6. تقویت روحیة سلحشوری

دوران سربازی فرصتی است برای مبلّغان جهت تقویت روحیة سلحشوری و کمک به همنوعان در میان سربازان؛ چون وقتی جوان به خدمت سربازی وارد می شود، خود را متعلّق به کشور می داند و هر فردی در هر جامعه و ملّتی که باشد، نسبت به میهن و سرزمین خود علاقه و تعصّب دارد.

تبلیغ باورهای الهی و اعتقادی باعث می شود که حسی مشترک در میان افراد یک کشور به وجود آید. مردمی که هر کدام  فرهنگ، زبان، اعتقادات و سنتهای متفاوت و متنوعی دارند، ناگهان در برابر یک دشمن مشترک چنان نسبت به یکدیگر مهربان و دلسوز می شوند که هیچ قدرت و عاملی غیر از باورهای الهی و اعتقادی قادر نیست چنین تحولی را در آنان به وجود آورد. نقطة آغازین این روحیة سلحشوری، دوران سربازی است. در دوران 8 سال دفاع مقدس این حس حمیّت و جوانمردی را بین اقشار مختلف، به ویژه جوانان رزمنده به وضوح دیدیم.

آموزش راه کارهای تقویت اراده

نکات قابل توجهی که موجب تقویت صبر و ارادة سرباز می شود، از قرار ذیل است که مبلغان باید این امور را به سربازان گوشزد کنند:

1. شرکت در ورزشهای باستانی (زورخانه ای) موجب ترویج روحیة جوانمردی، غیرت و مردانگی بین سربازان می گردد. پیشنهادمی شود حداقل یک جلسه سربازان را به زورخانة شهر ببرید تا در فضای معنوی حاکم بر آن به ورزش بپردازند؛

2. دلجویی از نیازمندان و کمک به آنها به صورت گروهی و فردی، و عیادت از بیماران؛

3. ایجاد فضاهایی که می توان در آنها تمرین گذشت و ایثار را آموخت، مثل کمک به کسانی که در حوادث غیر مترقبه (سیل، زلزله و... ) آسیب دیده اند و دیدن وضعیت ناراحت کنندة آنان، بازدید از مراکز بهزیستی و افراد درمانده و...؛

4. برگزاری مسابقات «کاپ صبر»، «کاپ اخلاق» و... در رشته های مختلف ورزشی. به این صورت که هر کسی که در فراز و نشیبهای حساس مسابقات، از خود بردباری بیش تری نشان دهد، جوایز ارزنده و یا مرخصی تشویقی (با هماهنگی فرماندة پایگاه) اهدا شود؛

5. طرح دوستی؛ مبلّغ تحت عنوان «طرح با هم بریم بهشت» که در آن با احیای فرهنگ عقد اُخوّت، سربازان متعهّد می شوند در هر شرایطی یکدیگر را یاری نمایند؛

6. تشکیل کارگاه «قوانین خدا در هستی» که در آن سربازان موظّف می شوند تا نمونه هایی از سنت ابتلا و امتحان الهی را که برای خودشان اتفاق افتاده است، تحقیق و تدوین نمایند.

]أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَ لَمَّا يَعْلَمِ اللَّهُ الَّذِينَ جاهَدُوا مِنْكُمْ وَ يَعْلَمَ الصَّابِرِين[[7]؛ «گمان مى كنيد به بهشت داخل خواهيد شد بدون آنكه خدا امتحان كند و آنان كه جهاد در راه دين كرده و آنها كه در سختيها صبر و مقاومت كنند، مقام شان را بر عالمى معلوم گرداند.»

7. رعایت حقوق دیگران

دوران سربازی فرصتی است برای مبلّغ، جهت تبیین حقوق دیگران و قانونمند زندگی کردن و وظیفة سرباز تمرین قانون گرایی است.

وظایف روزانة هر سربازی در محیط خدمت، از ضمانت اجرایی خاصی برخوردار است. اگر از وظایفی که بر عهده اش گذاشته شده است سرپیچی کند و یا در اجرای آنها سهل انگاری نماید و یا قصد فرار از زیر بار مسئولیت داشته باشد، متناسب با تخلفش، تنبیه و یا اضافه خدمت خواهد داشت. مبلّغ می تواند با استفاده از «رساله حقوق» امام سجاد(علیه السلام)سربازان را با حقوق اساسی خود آشنا سازد.

تعهّد به قانون از طرف جوان، همان حس مسئولیت پذیری است که تمام جوانان، در زندگی آیندة خود شدیداً به آن نیازمندند. معمولاً تذکرات و رهنمودهای مبلّغان در رشد و تقویت احساس مسئولیت پذیری سربازان تأثیر به سزایی دارد.

مبلّغ بایستی سربازان را توجه دهد به این نکته که انسان نسبت به تمام اعضا و جوارح، جامعه و افراد آن حقوقی دارد که می توان با مراجعه به «رساله حقوق امام سجاد(علیه السلام)» آنها را آموخت و در زندگی فردی و اجتماعی بکار گرفت تا از تضییع حقوق خود و دیگران جلوگیری نماید.

8. تمرین زندگی در شرایط سخت

وظیفة مبلّغ، تبیین زندگی همراه با قناعت است و وظیفة سرباز، تمرین زندگی با کم ترین امکانات (قناعت). در زندگی سربازی، حق انتخاب از سرباز سلب می شود. در این دوره جوان از نظر آرایش، پوشش، تغذیه، تفریح، دسترسی به امکانات رفاهی و ارتباطی، شرکت در مراسم عبادی و معنوی و... تابع شرایط خاص زمانی و مکانی است و خود را با امکانات محدود این دوره تطبیق می دهد.

مبلّغ در این دوران فرصت پیدا می کند که به جوان بگوید: قناعت در زندگی چیزی جز این قاعده نیست که انسان در برابر امکانات متنوع و رنگارنگِ زندگی، به کم ترین آن رضایت دهد و از اسراف و مخارج بیهوده بپرهیزد و از آنچه دارد، به خوبی استفاده و نگهداری کند.

9. مشورت با سربازان

از وظایف مبلّغ، مشارکت دادن سربازان در کارها و نظرخواهی از آنان در امور تبلیغی و برنامه های دینی مربوط به خودشان است. نظرخواهی از جوانان - که جداً در پی خودباوری است - در حقیقت به معنای باور کردن و به رسمیت شناختن استقلال و شخصیت آنان است و موجب پیدایش اتکای به نفس و رشد فکری ایشان می شود.

همچنین باید به نظر سربازان احترام گذاشت و آنان را طرف مشورت خود قرار داد.

پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله)از جوانان نظر می خواست و به رأی آنان احترام می گذاشت. به عنوان نمونه، در جنگ احد بر اساس نظر جوانان، مکان جنگ تعیین گردید، لذا مبلّغ می تواند در امور مذهبی و برنامه های آموزشی مربوط به خودشان با آنها مشورت کرده و آنان را در تصمیم گیریها مشارکت دهد.

پی نوشت
[1]. نهج الفصاحة؛ مجموعه كلمات قصار حضرت رسول(صلی الله علیه وآله)،ابولقاسم پاینده، نشر دنیای دانش، تهران، چاپ چهارم، 1382 ش،ص 588.

[2]. همان، ص 303.

[3]. بقره/ 186.

[4]. شرح الكافي؛الأصول و الروضة، مولى صالح مازندراني، المکتبة الاسلامیه، تهران، 1382 ش، ج  8، ص 248، حديث خامس.

[5]. شرح نهج البلاغة، ابن أبي الحديد، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، قم، 1378 ش،ج  20،ص333.

[6]. نهج البلاغة، صبحي صالح، دارالهجرة، قم، خطبه 47، ص 421؛ و من وصية له للحسن و الحسين(علیهماالسلام) لما ضربه ابن ملجم لعنه الله.

[7]. آل عمران/ 142.

منبع: ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره 173