یک کتاب در یک مقاله؛ تبلیغ، تعلیم و تزکیه

اشاره:

آیین سخنوری عنوان کتابی است که حجت الاسلام والمسلمین سید حسین کوششی آن را به رشته تحریر در آورده است. کتاب از چهار فصل تشکیل شده که در فصل اول به اهمیت و ضرورت تبلیغ و در فصل دوم به مسئله خطیب از دیدگاه مقام معظم رهبری پرداخته شده است.

فصل سوم شامل فن بیان و ارائه مطلب در یک سخنرانی است و همچنین در فصل چهارم به ویژگی های شخصیتی سخنران و سخنرانی خوب اشاراتی شده است.

بحثی از این کتاب پیرامون اهمیت و ضرورت تبلیغ را می خوانیم؛

مبلغ گرامی؛ در جهان امروز، تبلیغ وسیله ای بسیار مهم برای جذب انسان ها به سوی افکار و عقاید مختلف است و صاحبان این افکار بر آنند تا با استفاده از این وسیله، مردم را پیرو خویش نموده و اندیشه های خود را بر آنان تحمیل کنند.

مبلغ گرامی، آیا می دانید واتیکان و کلیسا که فقط چند سفارش اخلاقی بیشتر ندارند و کتابشان تحریف شده است و رهبرانشان در کنار ابر قدرت های کاخ نشین و در برابر ظلم ها ساکت هستند، حدود پنج هزار نوع مجله و روزنامه در بیش از دو میلیارد تیراژ دارند و بعضی از نشریات آنها به هشتاد زبان دنیا ترجمه شده است، یکصد و پنجاه هزار روحانی مسیحی به کشورهای مختلف دنیا اعزام کرده اند؟

گوینده گرامی،

آیا می دانید کشورهای مارکسیستی با اینکه پوچی عقایدشان هر روز روشن تر می شود و به بی محتوایی افکارشان پی می برند، کتاب های رهبرانشان را به یکصد و یک زبان ترجمه و در دنیا پخش کرده اند؟

امروزه یکی از شیوه های موفق در تبلیغ، تبلیغ چهره به چهره است که از اثرات و برکات بسیار زیادی برخوردار می باشد.

اکنون که خداوند یکتا به برکت نظام مقدس جمهوری اسلامی توفیق آشنا نمودن مردم با احکام اسلامی و معارف الهی و آیات نورانی قرآن کریم، دعوت به اخلاق اسلامی و سنن ائمه(ع) را بیش از هر زمانی فراهم نموده است و به همه مبلغین دین و مروجین احکام و شریعت اسلامی، عنایت فرموده تا بتوانند بدون هیچ محدودیتی نسبت به وظیفه ذاتی خود- دعوت مردم به سوی خدا و الهی کردن مردم در ابعاد مختلف- عمل نمایند، خدای متعال را شاکریم. لذا همه سخنرانان و گویندگان دینی باید خویش را با بهترین شیوه ها و تجارب تبلیغی و با بهره گیری از ابزارهای علمی، فنی و تبلیغی خود تلاش نمایند تا بتوانند تاثیر افزونتر را در اقشار مختلف بویژه نسل جوان پرسشگر ایجاد نمایند.

ارزش و ضرورت تبلیغ

مسئله وعظ و خطابه با وظیفه ای بس دشوار برای علما و متفکران هر نهضت فکری یا مذهبی ارتباط دارد که تبلیغ نام دارد. تبلیغ، یکی از مسائل اساسی در حیات اجتماعی است و مخصوص یک دوره نیست. تبلیغ که از آن در قرآن به «بلاغ»، «بیان»، «تبیین» و از این قبیل تعبیر شده است، یکی از وظایف مقدس، وظیفه انبیاء، وظیفه علما، وظیفه متفکران و دانایان و مصلحان است. تبلیغ؛ یعنی رساندن، رساندن چه؟ رساندن آن حقایقی به اذهان و دل های مخاطبان که بدون آن دچار خسارت خواهند شد. این است که ارزش تبلیغ را بالا می برد.

اهمیت فن تبلیغ و وعظ و خطابه

اگر این مطلب درست است که شرف هر فنی، به شرف هدف و عنایت آن فن بستگی دارد، باید بگویم که یکی از اشرف فنون، همین فن تبلیغ دین و گویندگی معارف دینی و اسلامی است، همین چیزی که در عرف ما، به وعظ و منبر معروف است. زیرا هدف از حرفه تبلیغ و گویندگی دینی، عبارت است از موعظه برای تزکیه مردم، بیان معارف دینی برای بالا رفتن سطح آگاهی دینی مردم و بیان مصائب و مراثی حضرت ابی عبدالله(ع) یعنی ارائه الگویی به مردم برای کیفیت بخشیدن به حرکت در راه هدف های بزرگ، همه این چیزها جزء اشرف هدف هاست؛ هم تزکیه، هم بالا بردن افکار و آگاهی های مردم، هم ارائه الگو برای جهاد و تلاش فی سبیل الله.

این فن را نباید کوچک گرفت، منبر رفتن و سخن گفتن در امر دین، جزء شریف ترین کارهاست و باید و شاید که شریف ترین انسان ها و عالم ترین و آگاه ترین آنها به مسائل اسلامی و عامل ترین آنها به احکام شرعی، در این راه قدم بر دارند و آن را برای خود افتخاری بدانند.

تاثیر بی نظیر منبر

تاثیر نهاد منبر در جامعه ما، هنوز یک تاثیر بررسی نشده است. شما به جامعه ما نگاه کنید، ببینید جایی که منبری به نام ابی عبدالله(ع) نباشد کجاست؟ از شهرهای بزرگ و مراکز پر جمعیت تا دور دست ها، روستاها، حتی روستاهای کوچک دور افتاده، دانشگاه ها، میان دانشمندان، انجمن های تحصیلکردگان علوم جدید تا مردم دور از علوم و معارف جاری زمان در اقصا نقاط کشور، در کجا منبر ابی عبدالله(ع) نیست، که گوینده ای در موقعی از مواقع بر آن منبر نمی رود و سخنی نمی گوید؟ پس کل جامعه ما به عنوان یک مجموعه با تفکر و عقیده شیعی، زیر چتر امام حسین(ع) است، البته مخصوص شیعیان هم نیست،  در نقاط گوناگونی از عالم، غیر شیعه بلکه غیر مسلمین هم به نحوی از انحا از این بساط بهره ای می برند.

بحمدالله روحانیت اسلام در طول این چند قرن اخیر، پایبند به این مسئله بوده و نگذاشته است که مشعل فروزان تبلیغ دین و اخلاق و معنویات خاموش گردد. قبل از پیروزی انقلاب، نقش عظیمی که تبلیغ ایفا کرد، برای کسانی که مطلع اند، کاملا بارز و روشن است. بعد از پیروزی انقلاب، هنگامی که دشمنان با طرق مختلفی تلاش می کردند جامعه را دچار رکود و اختلاف و تشنج کنند، نقش مبلغین دینی در شهرها، روستاها، مراکز عمده کشور و در منبرهای مختلف، تعیین کننده و بسیار مهم بود.

امروز هم تبلیغ، دارای همان نقش عظیم است. مبادا کسی این طور تصور کند که با بودن رادیو و تلویزیون و رایانه و ویدئو و این وسایل امروزی، دیگر منبر چه نقشی دارد؟ تبلیغ دین چه نقشی دارد؟ نه، آن تاثیری که گفتار یک انسان در یک مجلس روبرو، با گزینش مخاطبین با انتخاب مطلب لازم در ذهن مخاطبین می گذارد، به کلی با هر نوع تبلیغ دیگر متفاوت است.

این نوع، تبلیغی است که برکات الهی با آن است، آثارمواجهه انسانی در آن هست و بسیار مهم است.

اجمالا عرض می کنیم که تبلیغ دین به شکل سنتی، یعنی همین حضور روحانی در جمع اجتماعات مختلف مردم و استفاده از منبر دین و تبلیغ یکی از مهمترین ابزارها و نعمت هایی است که خدای متعال در اختیار شما قرار داده است. برای خدا و در راه خدا، باید حداکثر و بهترین استفاده را از آن بکنید.

پیامبر اسلام(ص) الگوی تبلیغ

پیامبر اسلام(ص) دستورات الهی تبلیغ را در اولین فرازهای وحی دریافت کرد و در طول بیست و سه سال آنها را پیاده کرد، مسیر تبلیغ دین را باید با توکل به خدا مزین نمود، تا شاهد رفع مشکلات و آرامش خاطر باشیم.

یکی از ویژگی های مبلغ، داشتن روحیه توکل است، اگر چه عمل مبلغ در هدایت انسان ها بسیار موثر است، ولی باید اعتماد داشته باشد که موثر واقعی خداست و او وسیله  و ابزاری برای رساندن پیام الهی به مردم است، در سایه چنین روحیه ای است که:

اولا: مشکلات و دشواری های تبلیغ برای او آسان می شود؛

ثانیا: از ایمان مردم دچار عجب و از کفر و فسق آنان دچار یاس و نامیدی نمی شود؛

ثالثا: توکل که حالتی از احوال دل و ثمره ایمان است، باعث آرامش خاطر و تسکین دل می شود و در کمال صراحت و قوت حرف می زند و اسلام ناب محمدی را بدون هیچ پیرایه، فقط برای رضای خدا بیان می کند؛

رابعا: از سستی و ضعف در انجام وظیفه تبلیغی جلوگیری می کند.

خداوند متعال می فرمایند: «من یتوکل علی الله فهو حسبه؛» هر کس به خدا توکل کند، خداوند او را کفایت می کند.

 ضرورت هجرت های تبلیغی

تبلیغ به صورت تخصصی با ابزار لازم و متناسب با شرایط مخاطب و نیاز روز، باید به گونه ای صورت پذیرد که جامعه را در ابعاد مختلف فرهنگی و اجتماعی اشباع نموده و پاسخ بخشی از مشکلات دینی و فرهنگی جامعه و بخصوص نسل جوان را به خوبی ارائه نماید.

آنچه به عنوان یک سنت پسندیده در حوزه های علمیه بوده است و در حال حاضر هم به این مهم توسط نهادهای مرتبط با حوزه و فرهنگ دینی، توجه می شود، هجرت و اعزام سفیران هدایت در مناسبت های مختلف دینی و ملی بویژه ماه محرم الحرام، ماه مبارک رمضان، اعیاد، و فیات و... می باشد.

آنچه مورد توجه است این است که،  آیا با بروز پدیده مقدس انقلاب اسلامی ایران که با رهبری روحانیت صورت گرفته- با توجه به جنگ احزابی که دشمنان دین و معنویت به راه انداخته اند- نباید در کمیت و کیفیت آن عنایت بیشتری صورت پذیرد؟

روزگاری پاسخگویی به مسائل دینی و ارزشی، فقط بر دوش حوزه وحوزویان بود، ولی امروز به برکت نظام مقدس جمهوری اسلامی، متولیان این پاسخگویی متکثر شده اند و باید طلاب و مبلغین در جهت راهبری این فعالیت ها همچنان پیشتاز باشند.

آنچه تجربه تبلیغ دیگر مکاتب نشان می دهد، این است که «هجرت تبلیغی» همواره در انواع مختلف مورد توجه بوده است. هجرت های کوتاه مدت و فصلی، هجرت های موسمی و مقطعی و هجرت های تبلیغی بلند مدت از جمله مواردی است که باید روحانیون و مبلغین دینی به آن همت فراوان داشته باشند. جامعه را در مقاطع مختلف به سوی معنویت و اخلاق سوق داده و شبهاتی را که دشمنان اسلام و قرآن به نسل جوان القا می کنند، به نیکی پاسخ گفته و باورهای اعتقادی و اسلامی مردم را با هدایت صحیح از وجود هر گونه انحراف و خرافه دور نگه دارند.

منبع: روزنامه رسالت 1388.9.10