تبلیغ به « فکر بین المللی » نیاز دارد؛ حضور روحانیت در عرصه بین الملل از نگاه کارشناسان

روحانیت به عنوان رکنی مهم در ترویج فرهنگ تشیع همواره مورد توجه بوده است. گذر تاریخ و تحولات سیاسی جامعه شیعی و حضور روحانیت در کنار مردم و در متن این تحولات تاریخی و تأثیرگذار راهی را گشود تا این نهاد مذهبی شیعی در دوره معاصر و پس از پیروزی انقلاب اسلامی بتواند حضور خود را در عرصه بین الملل در معرض دید همه منتقدان خویش قرار دهد.

حجة الاسلام دکتر محمد جعفر علمی، معاون پژوهشی جامعة المصطفی و حجة الاسلام عباسعلی براتی محقق و نویسنده دراین رابطه به بیان دیدگاههای خود پرداخته اند.

حضور در عرصه بین المللی

تجربه حضور روحانیت در ایران با تجربه حضور روحانیت در جهان اسلام و نظام بین الملل متفاوت است، و علت آن را در این مساله باید جستجو کرد که در خارج از ایران، نیازها، شرایط و توانایی ها متفاوت و مختلف بوده است.

حجة الاسلام دکتر علمی با اشاره به نقاط قوت حضور روحانیت در عرصه بین الملل می گوید: «یکی از نقاط قوت حضور روحانیت در عرصه بین الملل، بازگرداندن دین به عرصه زندگی و حیات مردم کشورهای مختلف است» وی می افزاید: «حضور روحانیت در عرصه تبلیغ سبب دست یابی مردم به پیام انبیای الهی و ائمه اطهار(ع) است.»

معاون پژوهشی جامعة المصطفی تصریح می کند: «انقلاب اسلامی بطور عام و به خصوص روحانیت، عاملی موثر در چرخش مردم از معنویت گریزی و یا سرگشتگی معنوی در دنیا شد و روز به روز از آن زمان، این حالت توجه به معنویت و بازگشت به دین در دنیا پررنگ تر شد. نقطه قوت دیگر روحانیت، ارائه اندیشه اسلامی در ابعاد مختلف بود. یعنی با فراهم شدن بستر تبلیغی در دنیا برای روحانیت توسط انقلاب اسلامی، روحانیت به معرفی اندیشه اسلامی در ابعاد مختلف در عرصه بین المللی پرداخت.»

فکر بین المللی

دکتر علمی با اشاره به نقاط ضعف حضور روحانیت در عرصه بین الملل می گوید:«روحانیت در دهه های دوم و سوم، با تشکیل دستگاههای مختلف تبلیغ بین المللی - که کاری شایسته بود- گرفتار نقاط ضعف نظام دیوان سالار و بروکراسی شد. و از آن جا که یکی از ویژگی های منفی نظامهای دیوانسالار، فرصت سوزی و فضیلت کشی است، نظام های اداری، نوع مدیریت را عوض کردند و این آفت جدی روحانیت در آغاز دهه دوم بود. بر خلاف دهه اول که با این که از سازمان دهی مستحکمی برخوردار نبود، اما دچار ضعفهای نظام های دیوان سالار نیز نبود و به همین دلیل، در دهه اول، کارهای خوبی پی ریزی شد و تولیدات خوبی هم به منصه ظهور رسید.»

وی می افزاید: « کار در فضای بین المللی، نیاز به فکر بین المللی دارد و نداشتن آدم های بین المللی، ضعف اصلی روحانیت در دهه های گذشته بوده است که به دلیل عدم شناخت فضا و نیازها و مخاطب بین الملل، توفیقات آن کم رنگتر بود. از دیگر ضعف های روحانیت در عرصه بین الملل، نداشتن تجربه آشنایی با اقوام و فرهنگ های دیگر و آداب و رسوم و سابقه ها و سنن تاریخی آنها بوده است و همین مساله قدرت تخاطب روحانیت را کاهش داده است. انعکاس این مساله در نوع آموزش و تربیت طلاب غیر ایرانی نیز مشهود است و بجای ارائه آموزشهای مطابق با نیازهای منطقه ای و یا ملی طلاب در طی سالیان گذشته برنامه ای واحد برای همه آنان در نظر گرفته شده بود اگر چه این مشکل در دهه گذشته بتدریج تا حدی حل شده است.»

وی ادامه می دهد: « دولتی کردن تبلیغ در عرصه بین الملل، یکی از آسیب های بزرگی است که اهداف تبلیغی را برآورده نمی سازد.»

علمی می گوید: « روحانیت علی رغم تکیه بر ذخائر عظیم اسلامی و معارف شیعی، به واسطه عدم شناخت از فضای بین الملل و نوع گفتمان و تعامل با دیگر اقوام و ملل نتوانسته به یک یا چند شعار محوری در عرصه بین الملل دست پیدا کند و بر روی آن بایستد و تبلیغ و از آن دفاع کند و در صدد گسترش آن باشد. به نظر وی سه محور عقلانیت، معنویت و عدالت، از مواردی است که بطور جدی از سوی دستگاههای تبلیغی باید مورد توجه قرار گرفته و بطور پیوسته مورد تاکید قرار گیرد.»

اندیشیدن تدبیر برای آینده

حجة الاسلام دکتر براتی نیز با اشاره به رهنمودهای امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری در این عرصه معتقد است: « با توجه به حضور روحانیت در تمامی عرصه ها و صحنه های مورد نیاز نظام و انقلاب در داخل و خارج از کشور، اگر این گردآوری و تجزیه و تحلیل می شد، نتایج ارزشمندی حاصل می شد و امکان استخراج فرمول هایی برای تدوین قوانین، تاکتیک ها و در نهایت، حرکت به سمت پیشرفت و توسعه میسر می شد.»

براتی بحث آسیب شناسی حضور روحانیت در خارج از کشور را پیش می کشد و می گوید:«می بایست مدیریت حوزه با فراخوان تحلیل گران حوزوی و غیر حوزوی، ضمن بررسی و ارزیابی گذشته به تدبیر برای آینده بپردازد. چنان که مثلاً بسیاری از علوم روز همچون جامعه شناسی، ارتباطات و روان شناسی برای فن تبلیغ، مورد نیاز است که باید روش های صحیح تبلیغ، روش های قدیم و جدید، روش های به کار گرفته شده توسط دوست و دشمن، جایگاه ابزارهای مدرن در تبلیغات دینی، نحوه و میزان استفاده از آنها؛ همه و همه مورد بررسی، شناسایی و تبیین قرار گیرد.»

تبلیغ، بومی سازی شود

علمی درباره راهبردهای حضور روحانیت در عرصه بین الملل اظهار می دارد: « مطالعه جدی نسبت به نقاط قوت و ضعف در سه دهه گذشته، ارائه مدلی برای نظام اداری که در عین ایجاد نظم و استحکام در فعالیتهای تبلیغی سبب رهایی از نقاط ضعف نظام دیوان سالار رایج گردد و بومی سازی جریان تبلیغ در عرصه بین الملل از جمله این راهبردهاست.»

وی مدل سازی جدید برای جذب توده های مردم و اقشار نخبه و تأثیرگذار بر جامعه و مردم و حضور تأثیرگذار و پررنگ روحانیت در میان مردم و صادق بودن با مردم را راهکار دیگری در این زمینه دانسته و می گوید: «وجود مرکزی که با استفاده از افراد باتجربه یک نقشه جامع برای کلیه مراکز تبلیغ در عرصه بین المللی ترسیم کند و سرمایه گذاری جدی حوزه و مراکز مرتبط برای آموزش زبان های بین المللی به طلاب در این راستا بسیار کارساز خواهد بود.» 

منبع: روزنامه قدس 1389.11.24