تابستان ها روی حصیر و و زمستان روی نمد
درباره او می‌گویند که در تابستان بر روی حصیر و در زمستان بر روی زیلوی کهنه که با لباس می‌پوشاندند، می‌نشستند تا مردم متوجه آن نشوند. امام رضا(ع) علیرغم حضور در بالاترین مناصب حکومتی باز هم ساده‌زیستی را از دست ندادند. ولی ظاهر خود را مرتب می‌ساختند تا در مقابل مردم، ظاهری معمولی داشته باشند تا مردم درباره ایشان تفکر ریا را در سر نپرورانند.
ایشان درباره زهد به نقل از پدرانشان می‌فرمودند: زاهد آن است که حلال دنیا را از ترس حساب و کتاب و حرام دنیا را از ترس عقاب ترک می‌کند.(1)
محمد بن عباد (2) درباره رفتار زاهدانه آن حضرت می‌گوید: پوشش ابوالحسن علیه السلام در طول تابستان همواره یک بوریا بود. ایشان در طول زمستان با همه عظمت و وقاری که داشتند پوششی ساده داشتند و به دور از هر گونه علامت‌گذاری و یا این که رنگ مخصوصی داشته باشد همیشه لباس زبر به تن می‌کردند مگر آن که می‌خواستند پیش مردم و به دیدن آنها بروند که در آن وقت بهترین لباس خود را می‌پوشیدند.(3)
امام می‌فرمودند: لباس مظهر خارجی انسان است نمی‌توان نسبت به آن بی‌توجه بود حرمت مومن ایجاب می‌کند که انسان در ملاقات با او، شئون خود و وی را رعایت کند و مقید باشد که پاکیزه و خوش لباس باشد.(4)
از دلائلی که امام رضا علیه السلام نزد مردم، لباس خوب می‌پوشیدند این بود که اگر ظاهر انسان تمیز و پاکیزه باشد، دیگران از دیدن این فرد لذت می‌برند و تحت تاثیر وی قرار می‌گیرند. هم چنان که از دیدن یک انسان کثیف و آلوده حالشان دگرگون می‌شود، ایشان لباس زیبا و پاکیزه می‌پوشیدند تا مردم با دیدن ایشان درس نظم و پاکیزگی را در کنار ساده زیستی بیاموزند و از طرفی نشان دهند که مومن از مال حلال در حدّ شأنش می‌تواند از امکانات این دنیا استفاده کند. همچنین نقل شده: در محیط خانه امام رضا علیه‌‌السلام آثاری از زندگی اشرافی وجود نداشت از زیور و زینت استفاده نمی‌کردند، مگر این که خود را به عود هندی خام بخور می‌دادند.
گوشه‌گیری از دنیا و ساده زیستی برجسته‌ترین صفات امام رضا علیه السلام بود. تمام راویان متفق القولند که وقتی آن حضرت ولیعهد مامون شدند هیچ توجهی به جنبه قدرت و عظمت آن نداشتند. نقل شده زمانی که امام رضا علیه السلام مجبور به پذیرفتن ولایت عهدی شدند، چون روز عید فرا رسید مامون برای خواندن نماز از امام علیه السلام دعوت به عمل آورده ایشان با ساده‌ترین پوشش و با لباسی که مخصوص نماز عید بود حاضر شدند، این لباس عبارت بود از دو قطیفه روی لباس و عمامه سفیدی از کتان که به سربسته بود که یک طرف آن را به سینه و طرف دیگرش را میان دو شانه انداخته بودند عصایی به دست داشتند، در حالی که کفش برپا نداشتند چون همراهان ایشان این وضعیت را دیدند آنان هم چون امام راه افتادند.(5)
نمونه دیگری از اخلاق امام رضا علیه السلام این بود که در دوران ولایت عهدی وتصدی بالاترین مقام در دولت اسلامی به هیچ یک از غلامانشان دستور نمی دادند که کارهای ایشان را انجام دهند.
شیخ صدوق هم در روایتی از ابی عباد، ساده زیستی را روش حضرت امام رضا(ع) در پوشش می‌شمارد و زندگی حضرت را این گونه توصیف می کند: «در تابستان فرش حضرت رضا(ع) حصیر و بوریا بود و در زمستان روی نمد می‌نشست و پیراهنی زبر و خشن می‌پوشید، مگر آن که بخواهد پیش مردم آید که در آن وقت لباس سنگین و بهتر می‌پوشید.»
همچنین از زبان شخصی به نام ابراهیم بن عباس که آن حضرت را ظاهراً بارها زیارت کرده و مدت‌ها از نزدیک با امام(ع) حشر و نشر داشته است، گزارشی را از سیره و ادب رفتاری امام رضا(ع) این چنین ارائه می‌دهد: «هرگز ندیدم حضرت رضا(ع) در سخن گفتن با کسی درشتی کند و هیچ گاه ندیدم سخن کسی را پیش از تمام شدن قطع کند، بلکه صبر می‌کرد تا فرد مقابل سخنش تمام شود و بعد اگر لازم می دید سخن می‌گفت. هرگز درخواست کسی را که قادر به انجام دادن آن بود، رد نفرمود و هرگز نزد کسی پای خود را دراز نمی‌کرد و در برابر همنشین تکیه نمی‌داد، هرگز او را ندیدم که از خدمتکاران و کارگزاران خود کسی را بد بگوید یا در پیش چشم کسی آب دهان بیندازد، هرگز ندیدم که هنگام خندیدن قهقهه زند بلکه خنده‌اش تبسم بود و چون مجلس او از مردم خالی و سفره غذا انداخته می‌شد، همه خدمتکاران را فرا می‌خواند و به دور سفره غذا می‌نشاند. آن حضرت علیه السلام، بسیار کم خواب بود و بیشتر شب را به بیداری سپری می‌کرد. بسیار روزه می‌گرفت و سه روز روزه هر ماه از ایشان فوت نمی‌شد و می‌فرمود: این روزه مانند روزه گرفتن همه سال است و بسیار پنهانی صدقه می‌داد و احسان می‌کرد و بیشتر این کار را شب‌های تاریک انجام می‌داد و هر کس گمان می‌کند که در فضیلت مانند او را دیده است، از او باور نکن.»
پی نوشت‌ها:
1- ابن بابویه، صدوق، عیون اخبار الرضا علیه السلام، علی اکبر غفاری، ج 1، ص 628
2- از یاران و معاصران امام رضا علیه السلام بود
3- علی بن عیسی الاربلی، کشف الغمه، ج 3، ص 157
4- ر.ک باقر شریف، قرشی، پژوهشی دقیق در زندگی علی بن موسی الرضا، سیدمحمد صالحی، تهران، دارالکتب اسلامیه، 1382، ص 59-60
5- ر.ک محمدبن محمد، مفید ارشاد، هاشم رسولی محلاتی، تهران، نشر فرهنگ اسلامی، 1378، ج 2، ص 372 – 373
6- ر.ک باقر شریف، قرشی، پژوهشی دقیق در زندگی امام رضا علیه السلام ، ج 1، ص 57
افزودن دیدگاه جدید