عدالت حاکم بر همه ارزش های اجتماعی است

به گزارش بلاغ به نقل از مهر، نشست رونمایی از کتاب «فهم جوهره اندیشه حضرت آیت الله خامنه ای (مد ظله) در عرصه عدالت» در دانشگاه امام صادق (ع) با حضور حجت الاسلام دکتر احمد واعظی رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد.
حجت الاسلام احمد واعظی در این نشست گفت: در بحث عدالت هم مشکلات عملی داریم و هم مشکلات نظری. در بخش عملی در ۴۰ سال گذشته کنشگران متنوعی داشته ایم. ما وارث جامعه ای هستیم که از گذشته دچار بی عدالتی بوده و در این ۴۰ سال هم کنشگران متعددی برای اقامه عدالت داریم. از کنشگران رسمی گرفته تا کنشگران اجتماعی و بخش های خصوصی در تمامی عرصه ها مانند فرهنگ، اقتصاد، آموزش و ... .
رئیس دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم افزود: این کنشگران چه کنشگران رسمی و چه اجتماعی تحت یک نقشه واحدی کنش نمی کنند. ما دولت های متعدد و مجالس متعددی داشته ایم که همه نیز شعار عدالت داشته اند. اما در بهترین حالت بر اساس شبه علم عمل می کنند یعنی تشخیص ها و سلایق شخصی و گروهی خودشان اساس است. این واقعیت ماست که گاهی حتی کار را خراب تر کرده است.
وی افزود: در حرکت آرام، هر لغزش پیامد محدودی دارد. اما در حرکت جهشی، اگر محاسبات اشتباه باشد نتیجه سقوط خواهد بود. هر تحول بزرگی برخواسته از یک فکر بزرگ و در مرحله بعد اقناع آن فکر است. همان طور که گفته شد عدالت با معنویت پیوندی مانند خون در رگ دارند و بدون همدیگر نمی توانند باشند.
حجت الاسلام واعظی سپس گفت: عدالت پژوهشی ابعادی گسترده تر از ابعاد صرفاً فقهی دارد و حوزه های بسیار متنوعی را در بر می گیرد. از ابتدا فقه ما به عدالت خیلی نپرداخته است و به عقیده من دلیل این امر آن است که چون مسأله حکومت و ولایت وجود نداشته است. مسأله ای که محقق کننده عدالت است. فقه ما به فقه فردی و فقه استنباطی تبدیل شد. یعنی فقیه به دنبال استنباط احکام مکلفین بوده است اما پیاده کردن عدالت دغدغه فقها نبوده است. در یک جمله یعنی فقه مان را با نگاه حکومتی ندیده ایم.
واعظی افزود: یک نکته آن است که اگر مسأله عدالت با مسایل دیگر تزاحم پیدا کرد چه باید کرد؟ مثلاً با مسایلی چون حفظ نظام، کارآمدی، امنیت و ... . نکته دیگر این است که آیا عدالت در رأس فضایل دیگر است یا در عرض برخی فضایل است؟ برخی گفته اند لا ضَرَر و لا ضِرار حکمی سلطانی است. یعنی حاکم باید جلوی برخی ضرر رساندن ها را بگیرد.
حجت الاسلام احمد واعظی در ادامه گفت: عدالت را کسانی می توانند محقق کنند که خود افرادی صالح باشند. عدالت امری تکنیکال نیست که مهم نباشد مجری آن چه کسی است. شرط لازم استقرار عدالت آن است که مدیران و صاحبان مناسب اجتماعی که در واقع مجری عدالت هستند افراد صالحی باشند. یک رابطه تولیدی میان عادل بودن صاحبان مناسب با استقرار عدالت وجود ندارد. این که مدیران افراد صالحی باشند شرط لازم است اما شرط کافی نیست. چون تفاوت است میان حکومت صالحان و عادلان با حکمرانی عادلانه. درست است که شرط لازم است اما تضمین کننده نیست.
وی افزود: زمانی که در بحث عدالت مطالعه می کردم که منجر شد به کتاب «نقد و بررسی نظریه های عدالت» مثلاً دیدم دیوید هیوم بیشتر از ۶ صفحه راجع به عدالت صحبت نکرده اما ببینید چقدر مقاله درباره نگاه هیوم به عدالت نوشته شده است. ما نباید هر چیز را از صفر شروع کنیم. بلکه باید ابتدا ببینیم دیگران چه کارهایی انجام داده اند و در واقع به مرزهای دانش موجود برسیم. سپس تلاش کنیم ببینیم ما چه کار می توانیم انجام دهیم تا یک گام بیشتر برداریم.
احمد واعظی افزود: مزیت انتخاب فردی همچون مقام معظم رهبری برای بحث عدالت این است که با یک نظریه پرداز صرف مواجه نیستیم. بلکه با فردی مواجه هستیم که در اجرا و مدیریت راهبردی دستی هم دارد و زیر و بم مشکلات و مسایل موجود را می داند و با این داشته ها است که نظریه پردازی می کند. تأکید رهبری بر ۳ گانه عدالت، معنویت و عقلانیت است. در این میان عقلانیت بسیار مهم است. عقلانیت یعنی به اسم عدالت شتاب زده عمل نکردن. عقلانیت باب حرکت و مدیریت مبتنی بر دانش و معرفت را باز می کند. حتی دانش هنجاری در این زمینه کافی نیست. دانش هنجاری یعنی صورت وضعیت مطلوب را ترسیم کردن. بلکه باید چگونگی رسیدن از وضع موجود به وضع مطلوب را نیز تبیین کرد.
وی در انتها اظهار داشت: امروز از متفکران حَی بهره مندیم و نشان دادن پژوهش هایمان به آنان می تواند بسیار مفید باشد. نکته آخر این که کار شما نباید فقط بررسی و تبیین اندیشه های متفکران باشد. بلکه برای پژوهش در این عرصه باید به سمت مسأله محوری حرکت کنید.