رفتن به محتوای اصلی

ریاضت و ارکان آن

تاریخ انتشار:
ریاضت واقعی و حقیقی (مشروع) این است که انسان متقی باشد، گناه نکند، نماز با کیفیت بخواند، نماز شب بخواند، به بندگان خدا نیکی و احسان کند و …
ریاضت

ریاضت:

تقسیم ریاضت به مشروع و غیر مشروع

حضرت امیرالمومنین علی (ع) فرمود: «إِنَّمَا هِیَ نَفْسِی أَرُوضُهَا بِالتَّقْوَى»؛ من نفس خود را با تقوا ریاضت می‌دهم. (نهج‌البلاغه نامه ۴۵)

ریاضت واقعی و حقیقی (مشروع) این است که انسان متقی باشد، گناه نکند، نماز با کیفیت بخواند، نماز شب بخواند، به بندگان خدا نیکی و احسان کند و …

در ریاضت های غیر شرعی اگر کسی گرسنگی و بی‌خوابی بکشد یا ریاضت‌های دیگری متحمل شود، نفسش قوت می‌گیرد و می‌تواند کارهایی انجام دهد.

هنگامی که انسان ریاضت می‌کشد و دنباله‌رو مرتاض‌های هندی می‌شود؛ به زورمندی‌هایی دست پیدا می‌کند لکن باید بداند این کارها، زورمندی است نه رسیدن به کمال و ارتقای مقام معنوی. به عنوان مثال، وقتی کسی وزنه ۳۰۰ کیلویی را به راحتی بر می‌دارد معنایش این نیست که تکامل روحی و معنوی پیدا کرده است بلکه معنایش این است که با تمرین و ممارست و داشتن استعداد بدنی، جسم خود را شکوفا کرده و زورمند شده و لذا قدرت بدنی بیشتری یافته است.

همچنین است کسی که ریاضت می‌کشد. یعنی؛ نفس مرتاض به وسیله ریاضت‌ها قوت پیدا می‌کند و در نتیجه دست به کارهای عجیب و غریب می‌زند، این قوت پیدا کردن نفْس، غیر از کامل شدن انسان است.

به هر حال زحمت و ریاضت بی‌نتیجه نیست، هیچ زحمتی در این عالم بی نتیجه نیست، بی‌خوابی کشیدن و گرسنکی تحمل کردن بی‌نتیجه نیست، بعضی از مرتاض‌ها ۶ ماه یا ۹ ماه مثلا روی یک پا بی‌حرکت می‌ایستند، به طوری که سبزه در دستش سبز می‌شود، این کار زحمت دارد و بالاخره بی‌نتیجه نیست. یا مثلاً برخی از مرتاض‌های هندی یک سال داخل آب می‌ایستند و سر را به سوی آسمان بلند کرده و به نقطه‌ای خیره می‌شوند و حق ندارند سر را پایین بیاورند!(6)

هر قوت نفسی دلالت بر طهارت نفس ندارد در ریاضتهای شرعی نفس علاوه بر اینکه قوی می شود طاهر هم هست ولی در ریاضتهای غیر شرعی نفس فقط قوی می شود ولی طاهر نیست 

رياضت، شش ركن عمده دارد:

1. اولين ركن آن، دل كندن از جاذبه‌ها و دل‌بستگي‌هاي مادي است. كه انسان از تعلقات دنيوي و جاذبه‌هاي مادي مانند مقام، شهرت، پول‌پرستي و دنياداري بگذرد. البته بايستي زندگي انسان به طور آبرومند اداره شود؛ اما نبايد بيش از اندازه و نياز باشد و انسان را سرگرم كند و از خدا غافل شود. دنيا و وابستگي‌هاي آن آيت الله بهجت قدس سره را آلوده نساخت و همواره سعي داشت افراد را از تعلقات دنيا پرهيز دهد.

 
2. دومين گام، انس با اذكار است. انسان بايد اهل ذكر باشد. ذكر زباني، ذكر عملي و ذكر قلبي. چه خوب است كه انسان به جاي حرف‌هاي لغو و بيهوده و پوچ، ذكر بگويد. از ايشان سؤال شد كه بهترين ذكر را چه مي‌دانيد؟ ايشان فرمودند: صلوات بر محمد و آل محمد؛ به اين دليل كه توحيد و نبوت و امامت و معاد در اين ذكر جمع است. «اللهم» نشانه اعتقاد به خدا و توحيد است. «صل علي محمد»، نبوت است. «و آل محمد»، امامت است. از آن طرف مي‌گوييد: «صلّ»؛ يعني رحمت بفرست؛ اين به معناي اعتقاد به پاداش است يعني اعتقاد به قيامت است. ايشان مي‌فرمود: من كسي را مي‌شناسم كه چون ديد اطراف ضريح حضرت ثامن الحجج عليه السلام خيلي شلوغ است و دوست داشت كه بوسه‌اي به ضريح بزند، با چند صلوات راه براي او باز شد و خيلي راحت رفت، بوسيد و برگشت. از اين سخن فهميده شد كه خودشان را مي‌گويند.
 
3. سومين ركن رياضت اين است كه همه هدف‌ها، آرمان‌ها، خواسته‌ها و لذت‌ها در يك هدف و آرمان خلاصه بشود و آن بندگي خداست. اين ركن رياضت واقعاً مشكل است. بندة خدا شدن و دل دادن به خدا دشوار است.
 
4. چهارمين گام، مهار وسوسه‌ها و تخيلات دروني است. مخاطرات دروني و وسوسه‌هايي كه به ذهن انسان مي‌آيد، او را مغلوب خودش مي‌كند. حضرت امام راحل قدس سره براي مهار كردن اين تخيلات در كتاب چهل حديث چند راه را بيان كرده است.
 
5. پنجمين ركن، از اجتماعات معنوي غافل نماندن است؛ مانند نماز جماعت. ايشان حتي در 96 سالگي، با وجود سن بالا در نماز جماعت حضور مي‌يافت. برخي از همراهان بسيار نزديك آقا مي‌گفتند كه ما بارها به ايشان مي‌گفتيم امروز به نماز جماعت نرويد؛ و گاهي با اينكه چند روز مريض بودند و ما برنامه‌اي براي رفتن به مسجد نداشتيم و مي‌گفتيم امروز به جماعت نرويد مي‌گفتند امروز بايد برويم.
 
6. ششمين ركن رياضت، بهره‌گيري از فرصت‌هاي درست در ايّام الله است. ماه رجب، شعبان، رمضان و ديگر مناسبت‌ها از ايام الله به شمار مي‌روند. بعضي از بزرگان اين سه ماه را پشت سر هم روزه مي‌گرفتند؛ ولي متأسفانه اينها فراموش شده. حضرت آيت الله بهجت در حالي روزه مي‌گرفت كه 96 سال داشت، كهولت سن و ضعف مزاج و ضعف بنيه مانع از اين كار نمي‌شد.

 

پی نوشت:

----------------------------------
1-صائب تبریزی
2-فرهنگ فارسی عمیدص671
3--فرهنگ اصطلاحات وتعبیرات عرفانی ص4376
4--شرح منازل السائرین ص43
5- مجموعه مصنفات سهروردی ص401
6- بیانات مرحوم استاد مهندسی

افزودن دیدگاه جدید

متن ساده

  • تگ‌های HTML مجاز نیستند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • آدرس های صفحه وب و آدرس های ایمیل به طور خودکار به پیوند تبدیل می شوند.